| Forumi Horizont | Gjithsej 7 faqe: « 1 2 [3] 4 5 6 7 » Trego 350 mesazhet në një faqe të vetme |
Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Shqiperia, traditat kulturore (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=114)
-- Albanian Rrace Puro? (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=18612)
Raimondi eshte shqiptar puro, superior albanian soul.
Citim:
Po citoj ato që tha kurti
Raimondi eshte shqiptar puro, superior albanian soul.
Citim:
Po citoj ato që tha RAIMONDI
Kjo menyre arsyetimi qe ben ti eshte per ata qe s'e njohin perandorine osmane , po jo per mua
Ato qe thua ti jane propganda qesharake e grekeve qe e bejne tani, dhe qe perkrahet nga ju
Por e verteta eshte se Turku nuk i prekte pronat --dhe aq me pake prekte pronat e ortodokseve
te cilet ishin qytetare te bindur , te cilet nuk ngriheshin kurrre kunder Sundimit te Sulltanit
...ishin bashkepunetore besnike te Sulltanit , Bashkepunim qe farketohej nga Kisha ortodokse greke e cila ishte
.dhe Sulltanet vete kishin nenat e tyre ortodokse
Biles Lord Kinross thote se nga njehere nenat dhe gjyshet serbe dhe greke te Sulltanit e tepronin kaq shume me kerkesat e tyre saqe , njehre Sulltan Mehmeti i largoi fare nga Pallati per nje fare kohe
Ndaj ore Shelg mos bej propgande bajate duke u mbeshteture ne theniet e njerezve te ruges
Sulltani ne pergjithesi ua merte pronat atyre qe kundershtonin, por edhe atyre shume rralle , se ja psh Bushatllinjve nuk ua mori pronat megjithse ata per 300 vjet resht luftonin kunder Sulltaneve
Pastaj prona edhe tjetersohej , se dikush e shiste , dikush nuk kish trashegimtare, apo edhe e shisnin kur loznin kumar etj
--Po qe Tapite e turkut jane shume te sakta dhe ortodkset greke kane qene
me te favorizuarit ne perandorine osmane ------kjo per kushtet qe thashe me siper
Ja te jap une nje fakt tjeter , siaps Paparigopullos , historiani me i mire grek
Ai thote se 24 fshatra ne Permet e nderuan fene nga ortodokse ne myslymane , vetem e vetem se ishin te varfer
Sado qe prifti i mallkoi ata i thane do e nderojme se me kete fe i jemi lut zotit dhe na ka sjelle vetem varferi , Ta provojme njehere ti lutemi ndryshe....
Dhe e nderuan .....
Albania:
30% Illyrians
15% Phoenician
14% Hellenen
18%Thraker
2% Vikings
20% slavs
un di qe gjuha ime eshte shqip . kte gjuhe ka fol stergjyshi , gjyshi e kshu me rradhe. une them qe nje popull identifikohet me gjuhen e tij e kjo mjafton . sa perralla qesim tashti ne kohen e internetit aq te mira qofshin .
Citim:
Po citoj ato që tha kurti
Raimondi eshte shqiptar puro, superior albanian soul.
Citim:E cilit vit eshte kjo tabele?
Po citoj ato që tha SHKODRA4001
Albania:
30% Illyrians
15% Phoenician
14% Hellenen
18%Thraker
2% Vikings
20% slavs
Citim:
Po citoj ato që tha Piktor
E cilit vit eshte kjo tabele?
O Shelg une nuk e kuptoj nga e nxjerr ti kete mendim q e une mburkam Perandorine osmane
Ki nje gje parasysh ti, se ato qe them une i them te bazuara mbi ato qe thone studjuesit me serioze per ate perandori
1- Perandoira osmane ishte shume skrupuloze ne regjistrimin e pronave
Ata pasi pushtonin nje rajon benin regjistrimin e popullsise dhe regjistrimin e pasurise se secilit dhe mbi baen e ketij regjstrimi ata vendosnin Taksen qe do i mernin seicilit ----
-
Pernadoria otomane kishte regulla shume te sakta per regjistrimet , se Sulltanet e saj ishin njerez te kulturuar sidomos ata sulltane qe vune themelet e Perandorise si Mehmet pushtuesi dhe i jati i tij , ishin filozofe te dy --Dhe Mehmet pushtuesi ishte edhe nje poliglot i vertete thone studjuesit ,
Perandoria osmane ne kete drejtim kishte marre gjithe trashegimine e perandorise Bizantine , dhe ne kete drejtim ndihmonte edhe qenja e sulltaneve gjysem ortodokse
Ne Shqiperi turqit kishin gjetur belane se Shqiptaret kundershtonin me arme dhe nuk ja vlente qe te dergonin gjithmone ekspedita ndeshkimore,
sepse nuk ja vlente as kostua e harxhimeve Pasi Shqiepria ishte nje vend i varfer ,pa ruge , pa fusha dhe vetem me male
-Ndaj ata vendosnin ne krye te krahines nje Shqiptar qe ishte me i forti , apo ndonje tip krimineli -----Ndersa ne Malesi ata vendosin ate qe ishte fisi me i madh
Sic ishte psh Ali pashe Tepeelena , qe kishte qene nje hajdut karvanesh , dhe Turqit qe t e mos i gjente belaja me te e vune ne krye te Krahines atje --Ai pastaj me zotesine e tij ju doli nga duart edhe truqve ---
---------Sepse turqit e linin pas dore Shqiperine , se nuk ja vlenete per shkak se Shqiperia nuk kishte pasuri --Ishte vend i varfer , i pazhvilluar dhe me nje popullsi me tipare kryengritese , qe nuk neneshtrohej
Ketyre lloj nejrezish Turqia ju jepte ndonje roge te majme dhe keta ishin njerezit e Turqise neper krahina te ndryshme te Shqiperise, te cilet benin punen e administratorit turk
Ndersa ne ato vende te pasura dhe me zhviloim zejtarie, qytetarie etj dhe ku qytetaret qene te bindur , sic ishin greket psh -Atje turku vendoste edhe popullsite e tij,
2. Turqit ishin shume toelrante me Fene --Ata nuk detyronin asnje te nderonte fene, se po te kishin ate mendje
--Ata nuk e lejonin aspak Kreun e Kishes ortodkse greke te kishte seline ne Stamboll , dhe ta benin Krye- Priftin grek edhe anetare te larte
te qeverise se Sulltanit ne nje rang me Kryeminstrin __Ndaj vete ky fakt historik real te ben qe te thuash se pernadoria otomane ishte tolerante me fene ortodokse , dhe e beri bashkepunetore te saje fene ortodokse
Mund te kete pasur raste sporadike te nderimit te fese , ne ndonje krahine tek tuk, por ne pergjithesi politka e perandorise otomane ishte tolerante me fene e te huajve --E lejonte fene e huaj, dmth fene ortodokse
Ne kete pike ajo perandori ishte shume here me e perparuar se shteti grek i sotem
Ne lidhje me ato q ethua ti per perzjerjen e races
Tani ti nuk do qe ta pranosh apo si eshte pune , se une ti dhash shembujt
Qe turqit ne Shqiperi nuk kishin arsye te qendronin sepse nuk i la mendja te linin Stambollin dhe te vinin e te vendoseshin ne kenetat dhe maelt e Shqieprise----------Ata , qe donin te leviznin , shkonin ne qytet bregdetare te Greqise , se aty kishe edhe jete zejtarie, tregetie ,ruge , ura , sherbime mejeksore etj
Ndaj s'ka llogjike te ket pasur perzjerje midis turqve dhe Shqiptareve, porse midis grekeve dhe turqeve duhet te kete pasur, per shkak te qyteteve te begata ne Greqi dhe garancise qe lideri shprteror i grekeve,. Kryeprifti ishte krahu i majte i Sulltanit
----------Shto ketu pastaj sic thote ne nje liber te tij Byron qe : Greket ishin aq t e bindur ndaj pushtimit turk , ssqe gjithe ambasadoret e fuqive t e medha ne Athine thoshin se :...greket nuk e meritojne te civilzohen sepse ata kane mungese respekti per dinjitetin e tyre , dhe nuk kundershtojne aspak adminsitraten turke , d..."
_Keto konkluzione jane tek Libri Selected Poems te Byron -Po te duash te jap edhe faqen ku gjenden
Ndersa ne lidhje me perdhunimet ne kohe te luftes , ato kane qene raste sporadike, dhe turqit per shkak te urejtjes teper t e madhe qe kishin per shqiptaret , nuk mbanin rober --Por i vrisnin te gjithe burra dhe gra
Grate ndonjehere i mernin edhe robina --porse Lord Kinross thote , se qekur nje vajze shqiptare Nora , nga Kelemndi e plagosi per vdekje Sulltan Mehmet pushtuesin , turqit nuk mernin kurre as ne harrem dhe as robina shqiptare
--Ata i vrisnin , sepse nuk kishi bese se shqiptarka mund ta vriste ne gjume , sic i ndodhi Sulltan Mehmetit
Me vone pastaj, kur luftrat ishin lokale ----se Shqiperia per 400 vjet bente kryengritje te here pas hereshme , aty ata nuk merreshin me femrat, sepse ato ishin kryengritje lokale ku nuk merte pjese gjithe popullsia shqiptare si ne kohe te Sekderbeut
PSh behej nje kryengritje ne Malesi , Turku shkonte dhe e shtypte kryengritjen ,, vendoste ne krye te vendit ata shqitpare qe ishin te blere nga turku dhe ikte
Ndaj raca shqiptare nuk eshte e trazuar me ate te turkut -------Dhe sa per ato teorite e grekut dhe serbit se shqiptaret i paskan koken me cepa --Ato jane pislleqe armiqsh
Por me e bukur aeshte se serbet kane celebrity me koke katrore , sic eshte i tenisti serb Djorgjevic --Ai eshte tamam koke katrore
_Byron qe eshte poeti i bukruise e mburr racen shqiptare , si femrat dhe meshkujt
Per meshkujt thote se kane nje pamje fytyre shume t e hijeshme, ndersa per femrat shqitpare thote se jane shume here me t ebukura se femrat greke
N
Edhe Margaret Mc Millan ne librin e saj Paris 1919 --thote se Shqiptaret ne perandorine osmane mbaheshin per trimeri dhe bukuri
Por ne lidhje me kafkat e shqiptareve ka Jakov Mile ne librin e tij --Raca Shqiptare- ku ai flet per studimet e antropologeve austriake dhe
aty Mile flet edhe per faktin qe Kafka e kokes se njeriut ndryshon forme edhe nga menyra e fjetjes se femijes ---Nga zakonet qe ka populli ne kete drejtim
Ketu ai del ne te njejtejn linje me gjyshen time , qe thoshte femijes kur fle duhet ta vendosesh njehre ne krah t emajte dhe pastaj ne krah te djathte ---------N e menyre qe ti dali forma e kokes e bukur -Se kafka e femijes eshte e bute dhe menyra si e mbeshtet koken femija ndikon ne dhenien e formes
Natyrisht ketu ndikon edhe mireqineia, ushqimi etj
Ka nnjerez shqipotare tek tuk q e kane jetuar ne fshatra me kushte te veshtira jetese dhe ata mund te kene deformime te tilla --Porse ne pergjithesi tani qe miereqnia po regullohet edhe te rinjte po dalin me tipare te regullta dhe me te gjate ne trup
_Raca shqiptare u prish pakez kur shqiptaret filluan t ejetojne ne ultesiren mocalore--aty nga vitet 1800 -----Aty per shkak te semundjeve dhe klimes se semure te mocaleve , u ndikua negativisht ne aspektin fizik te shqiptareve
psh semundjet e TBC-se , te shkaktojne edhe dnryshim gjenetik ---------se nuk i thone kot amerikanet --ti je ajo cfare ha, por edhe ajo ku jeton, do shtoja une
Sepse njeriu eshte bir i natyres -dhe duke qene se mikroklima ne Shqiperi eshte e shume llojshme , kjo shkaktoi dnryshime te shumta ne aspektin fizik te Shqiptarit
Porse tani qe kenetat nuk ekzistojne me , dhe ushqimi eshte regulluar ndjeshem, pamja fizike e shqiptareve po permiresohet gjithmone e me shume ...
Nje rast ketu :..Ali pashai kur e takoi per here te pare Byronin i tha :..Dukesh q eke jetuar mire, se i ke veshet te vegjel...--Byroni qeshi , dhe thote ne kujtimet e tij, qe aty e kuptoi qe Pashai ishte burre shume smart
Pra tek pamja e njeriut dhe fiziku i tij ndikon Ambjenti natyror ku jeton dhe ushqimi , si kryesor--Pastaj vjen edhe zakonet e cdo populli ne menyren e trjatimit te femijes kur femija eshte bebe---------Por kjo e fundit tani ne keto kohe moderne nuk ndikon me per keq
M ekujtohet njehre kur isha i vogel , ne fshat ne Kolonje, ne rreze te Gramozit --po venim tek nje qershi (peme) ..Dhe aty tek qershia ishte nje murr,.
Rotullm urit ishte nje lendine po kaq e bukur dhe me jeshillek , sa dukej si qylim i blerte
-Kur ne moment mua me vajten syte tek nje zgaver e murit ....Atje ishte nje neperke .....Neperka ishte e mbledhur kutullac, dhe e kishte ngjyren te blerte --Por nje e blerte shume shume e bukur
Une u cudita .... se neperka kishte tamam ngjyren e lendines aty rotull
Pra ,ajo kishte jetuar aty ne ate vend shume gjate qe kishte marre ate ngjyre
Tamam , bije besnike e natyres --Ashtu sic jemi te gjithe
Me ka ngelur ne mendje ajo neperke e bukur , futur ne ate murr , rreze asaj qershie ,qe mi kish ngulur syte ---Edhe une e pashe , po nuk ju thashe kushurinjve --Se ata mund ta vrisnin
Ore Shelg , ca jane keto induendo qe hedh ti or aman ??
Renia e flokeve e jona qenka e njejte me t e turqeve WOW !
Ku e ke gjetur kete ti or aman ?--Po turqit per ty jane aliene ?
Po floket kujtedo i bijen njelloj , se ato jane te progrmauara gjenetikisht se ku do bijen
Floket bijen ne cepat e peparme te kokes dhe ne tac te kokes
Ndersa mbrapa poshte nuk bijen kollaj --Aty eshte edhe pjesa nga ku merren pjese flokesh per transplant
Ci ke keto teroi ti or aman ? --Ore ku jeton ti vella ?
APo menyra e ecjes dhe mbajtja e supeve --hahahahahahhaa
Ti po ben shaka besoj ?
Se turqit nuk kane arsye te ecin te perkulur se kane qene pushtues te Ballkanit ,
Menyra e ecjes se Shqiptareve , dikur ka qene vecante --Ndersa sot ecin te gjithe njelloj, mos shiko ti ndonje hallexhi qe ecen i perkulur i shkreti nga jeta qe mund ta kete vene poshte....
Por Nuk eshte ashtu sic thua ti , me supe te ulura --Ku e ke pare ti ate ?
Byroni e ka trajtuar kete dhe thote : ...Shqiptaret ecin duke u lekundur, dhe me pakez tundje qe i jep ecjes se tyre nje pamje prej mburjeje - dhe kryenecesie
Kete lloj ecje nuk e kane me shqiptaret, porse kjo lloj ecje eshte ne Vlore --Une e kam kete lloj ecje..
Byroni thoshte se shqiptaret kur ecnin e hidhnin kapoten ne gjysmen e supit, dhe pjesa tjeter varej jgate krahut --Dhe pastaj benin ate ecjen e tyre te njeriut kryenec qe eshte gati te bej sherr ------
Ai thote se Shqiptaret kur futeshin ne Han e linin brezin e mezit te varej poshte deri ne toke dhe nqs dikush e shkelte aty fillonte sherri
Aty , Byron thote se kur futeshin ne Han , greku ecte me koke ulur, ndersa Shqiptari dhe turku ecnin pa teklif
Ne lidhje me poipullsine Raja --Ajo popullsi ishte popullsia ortodkse
--Natyrisht jo ortodokset shqiptare, sepse Shqiptaret ishin gjithmone kundershtues dhe luftarake kundrejt administrates turke
dhe Byron edhe ne kete rast thote qe:....As Turku dhe as Greku nuk e shikonin shqiptarin si myslyman apo si te krishtere ......sepse Shqiptaret nuk ishin te lidhur aspak me fene ............
Per genin e Shqiptareve ka folur edhe Babai i teorise raciste De Gobineau
, dhe kjo thenie e tij gjendet tek libri i Jakov Miles --
De Gobineau nuk e ve aspak ne dyshim origjinen e paster ilire te Shqiptareve
Ne fakt ky liber i De Gobineau eshte i ndaluar, sepse eshte liber racsit
Kadarea kur ishte ne Paris , rastesisht e kishte lexuar ate se cfare thote DeGobineau per racen shqiptare dhe ishte mrekulluar --Sepse Babi i teroise raciste ishte shume i serte ne percaktimin e racave te tjera
Dhe ja duket femrat shqiptare kane 15 vjet rresht qe futen gjithmone midis 10 me t e bukurave te botes ne Miss Universe --Si asnje komb tjeter ne Europe
Biles kur u fut edhe kjo e Kosoves --U bene dy shqiptarka midis 10 me te bukruave te botes
Njehere CNN ketu e vendosi ata Miss Albania me mbimeer Alla, fytyra qe perfaqsonte Europen
Nejse , raca shqiptare gjithe keto vite ka qene ne nje pozite shume te veshtire per shkak te kushteve teper te keqija t ejeteses --Ndersa tani qe jeta po regullohet edhe raca shqiptare po permiresohet vazhdimisht
O shelg dhe sa per rracat ja hapi njecike syte ca thote Ai intelektuali grek per racen e tij --Ata jane skandal gjenetik
Nuk ka nevoje te flae une se flasin vete ata
O Shelg , ti flet per infektim t e kultures natyrale ....!!!???? 
Tani ti kerkon te tregohesh interesant , apo si ?
Ke quan kulture natyrale ti ore mik ?--Kjo eshte non sense
Nqs e ke per muziken --Muzika popullore shqiptare ka variacion per cdo krahine
Pavaresisht se aty ne Tirane eshte futur muzika turke e atyre bejlereve atje , te cilet kishin lidhje me Stambollin dhe silnin prej andej cengije turke qe te kendonin per ta
por Shqiperia ka muzike autoktone me vjetren ne Europe --qe eshte kenga labe dhe kenga me cifteli e Malesise
Keto jane dy folkloret muzikore me te lashtat ne Europe
Nqs e ke per kulturen e te sjellurit , ajo ka lidhje me karakterin tone te panenenshtruar
Nuk ka azgje turke tek ne aq me shume se komunizmi i largoi te gjitha ato mbeturinat gjuhesore dhe zakonet turke ne te ngrene apo ne sjellje
Turqia tek ne nuk ka lene asnje ndikim, te theksuar , sepse ne kemi qene ne lufte me ta deri ne 1912
por edhe ato ndikime qe la , u zhkullen me rrenje nga Komunizmi ---
Komunizmi i zhduku me zjarr te gjitha ato zakonet turke , te cilat me shume ishin zakone te sjelljes ndaj gruas ...
Citim:
Po citoj ato q� tha kurti
Raimondi eshte shqiptar puro, superior albanian soul.
Citim:
Po citoj ato që tha shelgu
Pra nunk ka se ku te lavderosh nje pushtues qe na la 500 vjet prapa. Nuk do kishte vend per te lavderuar pushtuesi edhe sikur te te conte perpara.
Pushtuesi ben krime, vjedh pasurite kometare, perdhunon duke disballancuar racen, ndryshon rrjedhen normale historike te kombit, infekton kulturen.
Nuk me bezidis aspak kjo teoria qe sjedh shelgu dhe na e perplas ne turinj kshtu. por ama qe eshte e bazuar nga propogandad serbe vecanatisht, dhe greket, eshte e padiskutueshme.
Pervec qe llogjikisht shpjeguar qart nga raimondi edhe provat gjenetike bazojn ate qe kemi thene gjithnje, jemi populli me autokton ne balkan dhe evrope
Fenotipi i shqiptarve i pershtatet codid gjenetik tone dhe zonez qe okupojm qe ne kohen e pelazgeve ilirve. Padyshim qe nje perqindje e vogel eshte mix me sllav anatolians etc asqe nuk diskutohet kjo.
P.sh ajo ojesa e shume shqiptareve qe kane mbas kokes pak si te rrafshte apo katerore, eshte komplet shrnje e rraces dinarid. Prandaj coon i quan malet e bishave, te njejtin code gjenetik qe kane patur iliret
Rraca dinarid (me aq sa dij une) jane te gjate dhe te holle, kafka eshte icik e gjate, dinarid kane edhe vtijn te rrudhen icik ne shpejt se ato te shqiptarve te jugut, qe kane edhe koken icik me te rrumbullaket dhe i perkasin mediterrenians north pontid cm rracave qe gjithashtu jane autoktone pellazget/iliret
Edhe hitleri duket ka patur dinarid perqindje edhe napoleon bonapardi kshtuqe perrallat qe po na dalin shume njerz shqiptar nuk eshte perralle aspak ne sensun gjenetik.
Nese verejm ca aktore pleq te njohur, te gjithe kane sadopak fizionomine e disa pleqve burravve malsor.
Si ata burrat malsor me mustaqe dhe te gjate me nofulla pak me te zgjatura ballin dhe rrethin e syve te rrullosur..
Nese shohim tomy lee johns robert deval ai aktori i madh anglez ne filim gangs of new york etj etj, te gjithe me dukennmua se kane perqindje dinarid nga shikimi...
Citim:
Po citoj ato që tha Vizioner
Nuk kane Influencuar ne Kulturen e ketije shteti?
.
Citim:Po pra shume bukur e nisim nga prehistoria.
Po citoj ato që tha SHKODRA4001
e vitit 2007 normale ...deh bazohet nga eupedia http://www.eupedia.com/europe/origi...es_europe.shtml
Citim:
Po citoj ato që tha Eria
Kush te le ty te influencosh ne kulturen gjermane?
Oh te lutem!
Bukur.
http://www.youtube.com/watch?v=zZ1W...feature=related
Ore nje gje kuptojeni qe nuk mburim turkun kur flasim per historine e pernadorise otomane
Dhe aq me pake une qe e njoh histroine e shqiptareve me turqit shume mire
Turqit te vetmen ndihme qe dhane en Ballkan ja dhane Ortodoksizmit grek, --Pasi para se te vinte turku ortodoksizmi po vdiste ne Greqi , sepse ishujt ishin t e pushtuar nga Venetiku dhe Gjenova,qe ishin zoterit e detit ne Mesdhe ne ate kohe
--Peloponezi dhe Athina ishin te pushtuar nga Franca -, Te gjitha keto vende te pushtuara ishin kthyer ne fene katolike
Vetem veriu i Greqise ishte i forte si pjese eortodksizmit --Por duke qene se ortodoksizmi goditej here pas here edhe ne Kostandinopoj nga kryeqezatat katolike , ne teresi ortodoksizmi nuk po e ushtronte me fene e tij ne popullin e tij ......
Pastaj me ardhjen e Turqise Sulltanet e lejuan dhe e ndihmuan zhvillimin e fese ortodokse -Ata e ringjallen fene ortodokse qe ishte duke vdekur nen sulmet e furishme te katolicizmit
, Dhe te thuash te verteten ne Ballkan Turqia erdhi e ftuar nga Mbreterit greke t e Peloponezit , Familja e Paleologeve
Ata ziheshin vella me vella dhe njeri nga ata perdori turkun per t eluftuar vellane tjeter per fronin e Bizantit
Keshtu qe Greqia duhet te kerkoje nje falje historike per kete gjeme
Nejse ne lidhje me Racen , raca shqiptare per shkak te kushteve natyrore JASHTEZAKONISHT TE KEQIA te gjeorafise se Shqiperise dhe mungeses TOTALE
se zhvillimit qytetar eshte raca qe eshte prekur me pak se kushdo tjeter nga pushtimet e huaja krahasuar me fqinjet e saj
Feja ne rastin e perandorise otomane , nuk ka asnej influence , nisur vetme nga fakti qe feja ortodokse e kishte qendren ne Stamboll dhe ishte pjese besnike e oborit sulltanot
-Ne fakt duhet thene se ajo lloj feje me perfaqsuesit e saj ishte nje INSTRUMENT SULLTANOR qe sherbente per te bere te pranueshem dhe t epelqyeshem sundimin otoman tek Shtresat e popullit ortodoks
Pa asnje dyshim pjese e ketij instrumenti nuk ishin vetem ortodkset shqiptare , te cilet nuk kishin asnje lidhje me patrikanen greke pro -sulltanore e Stambollit
Ne ju tube eshte nje video e disa shqiptareve ortodokse nga Kolonja qe kishin ikur ne Stamboll 300 vjet me pare te udhehqeur nga prifti i tyre --Pastaj ishin ktheyr ne Greqi , ne Arvano para 100 vjetesh
Ata edhe aty kur flisnin ishin te betuar pro shqiptare dhe antigreke
Midis tyre ishte njeri qe ishte sternip i Nolit
Ata megjithse kishin jetuar 300 vjet larg Shqieprise, nen efektin e kishes ortodokse , por kishe shqiptare, --ata kishin ngelur edhe sot e kesaj dite shqiptare te pa epur
Ishin reth 20,00 vete ......
Ky fakt i gjalle eshte nje vertetim i asaj qe thashe me larte se shqiptaret ortodokse nuk kishin azgje te perbashket me patrikanen greke
Me turkun , jo e jo
Citim:
Po citoj ato që tha Piktor
Po pra shume bukur e nisim nga prehistoria.
Fenikasit.
Dihet se popujt kane levizur ne shekuj.
Ajo qe thuhet per 30 % Ilirian ka nje domethenie te madhe sidomos lidhur me autoktonine.
Historikisht Iliret jane me te vjetrit e ballkanit.
Ndersa kombi shqiptar qe berthamen e ka nga Iliret por ne perberje te saj jane edhe maqedonasit dhe traket biles edhe keltet.
Arianiti psh thuhet se origjinen e kane nga Edirne.
Ku e sheh ti pra qe kemi ardhur nga lindja sidomos nga kaukazi apo me vone se sllavet?!
Vizioner shume dakort me ato qe thua mesiper. Popujt kane bashkpunuar me njeri tjetrin kane marre dhe kane dhene qofte me hir ose pahir.
Mua me duket absurditet urrejtja per te huajt, kur vete jemi ne dhe te huaj.
Kurt jam dakort me ato qe thua.
Me shelgun dhe raimondin nuk perputhem ne disa menyra te kendveshtrimit te ngjarjeve.
Mua nuk me intereson as politika anti-turke por as ajo anti-greke etj.
Kjo perse na dobeson e na nxjerr te pambrojtur.
Shume veta ndihen te fyer kur behesh anti-turk. E para gje qe mendojne eshte se je grek, Jo or jo eshte shqiptar por nuk ja ka enda aspak turkun.
Po keshtu disa qe flasin keq per grekun shume njerez i marrin per turq safi e ne fakt jane shqiptare. Shqiptare te kulluar. Por gjithnje eshte feja qe na ngaterron.
Nuk guxon njeriu te flase si duhet se direkt ta gjejne cenin.
Nder shekuj shume patriote kerkonin te mos shihnin kisha e xhamija por mjerisht edhe sot aty kemi ngel.
Po dihet se shume shqiptare kane nderruar fene per favore te turkut. Ashtu sikurse u bene te krishtere kur ishin pagane.
Po nuk e pranove kete atehere nuk je shqiptar as autokton por i ardhur diku nga stepat e mongolise ne shek e XIII dhe atehere ka te drejte shkodra. Kjo eshte loja.
Loja e sulltaneve ne Ballkan ka qenee lidhur me dy faktore:
Nje faktor i rendesishem eshte aftesi e padiskutuar e sulltaneve otomane, prej te cileve 11 ishin tejet te talentuar, te ditur dhe trima.
Nje faktor tjeter eshte edhe ai nderkombetar.
Ngjarjet u zhvilluan shpejt prej shek te 14-15 deri ne ate te 18. Te tjera forca politiko-ushtarake dualen en skenen nderkombetare. Fuqizimi i Anlise dhe ekspansioni i saj kolonial, i coroditi fuqite feudale duke perfshire edhe Turqine.
Po ashtu Rusia mori nje zhvillim te gjithanshem nen Pjetrin e madh dhe i zgjeroi kufijte shume deri ne afersi te Mesdheut.
Meqe Greqia me Rusine kane qene miq te vjeter, si ortodokse, anglia perhere ka pasur frike daljen e Rusise ne Msdhe, prandaj edhe perkrahu fuqizimin e Turqise. Tek 18 Brumyeri i Lui Bonopartit, citohen shume shkembime bisedash diplomatike, por edhe kercenuese, midis Anglise dhe Rusise. Anglia doli fitimtare sidomos mbas zhvillimit te USA. Ajo la token e re duke u "thyer" prej amerikano-francezeve dhe sigurisht mori shperblime ne mesdhe dhe Azi te vogel.
Nese Turqia perkrahu greket dhe la pas dore bullgaret (miqte e saj te pare), kjo ka qene nje zgjedhje diplomatike e sulltanit. Sulltani luftonte me arme por edhe me diplomaci. Jane bere pazare te panumurt, midis fuqive ne kete kohe dhe edhe pse duket e cuditshme edhe midis Skenderbeut dhe Turqise(nje armepushim 2, ose tre vjecar)
Ne lidhje me racen shqiptare. ne sigurisht qe rrjedhim nga iliret, se nje prejardhje do ta kemi, por sa?
Citim:
Po citoj ato që tha shelgu
Loja e sulltaneve ne Ballkan ka qenee lidhur me dy faktore:
Nje faktor i rendesishem eshte aftesi e padiskutuar e sulltaneve otomane, prej te cileve 11 ishin tejet te talentuar, te ditur dhe trima.
Nje faktor tjeter eshte edhe ai nderkombetar.
Ngjarjet u zhvilluan shpejt prej shek te 14-15 deri ne ate te 18. Te tjera forca politiko-ushtarake dualen en skenen nderkombetare. Fuqizimi i Anlise dhe ekspansioni i saj kolonial, i coroditi fuqite feudale duke perfshire edhe Turqine.
Po ashtu Rusia mori nje zhvillim te gjithanshem nen Pjetrin e madh dhe i zgjeroi kufijte shume deri ne afersi te Mesdheut.
Meqe Greqia me Rusine kane qene miq te vjeter, si ortodokse, anglia perhere ka pasur frike daljen e Rusise ne Msdhe, prandaj edhe perkrahu fuqizimin e Turqise. Tek 18 Brumyeri i Lui Bonopartit, citohen shume shkembime bisedash diplomatike, por edhe kercenuese, midis Anglise dhe Rusise. Anglia doli fitimtare sidomos mbas zhvillimit te USA. Ajo la token e re duke u "thyer" prej amerikano-francezeve dhe sigurisht mori shperblime ne mesdhe dhe Azi te vogel.
Nese Turqia perkrahu greket dhe la pas dore bullgaret (miqte e saj te pare), kjo ka qene nje zgjedhje diplomatike e sulltanit. Sulltani luftonte me arme por edhe me diplomaci. Jane bere pazare te panumurt, midis fuqive ne kete kohe dhe edhe pse duket e cuditshme edhe midis Skenderbeut dhe Turqise(nje armepushim 2, ose tre vjecar)
Ne lidhje me racen shqiptare. ne sigurisht qe rrjedhim nga iliret, se nje prejardhje do ta kemi, por sa?
RACA = IDENTITET RRENJESOR?!? Tani problemi ngelet, se une nuk e kuptoj c'do me thene "identitet rrenjesor"? Aman o te keqen, me keto fraza do mesoni ju brezin e ri?
Citim:
Po citoj ato q� tha robert
RACA = IDENTITET RRENJESOR?!? Tani problemi ngelet, se une nuk e kuptoj c'do me thene "identitet rrenjesor"? Aman o te keqen, me keto fraza do mesoni ju brezin e ri?
Citim:Shkodra ka shume shtete sot ne bote qe ka popuj te ndryshem brenda, pra kultura te ndryshme e jetojne per bukuri.
Po citoj ato që tha SHKODRA4001
Asnje shtet nuk do te mund te qendronte ne kembet e tij po nuk qe mbeshtetur apo poqese nuk i ka vene themelet ne rrenjet e identitetit, kultures rrenjesore dhe parimeve te cilat ato jane ne vijim....Identitet Rrenjesor eshte pasqyra,ku ne shikjohemi cdo dite zotni!Cilet ishim ne, nga erdhem ne, pse ne ndryshuam kaq shume here identitet?ILLYRIAN,PO SHKOJ ME SHKURT ARBERIA, E TANI ALBANIAN?me keto fraza une nuk mesoj brezin e ri sepse sjam 100vjecar une,se deri te vdes do mesoj nje gje te re,nje lajm te ri mbi identitetin ton ku une e kerkoja me pyetjen pse???dhe psene e ka ne dore vetem realiteti ku tek ne ne shqiperi,nuk interesohet nuk ju pelqen shtresave te larta,qe kane perzier historine zanafillen e origjines tone,pra vetem sepse kan gisht dhe dore dhe vete albanian,ne devijimin e RRENJES SE TIJ,duke u bere here aleat me perandori romake,e here aleat me osmane e deri me kohet tona ku dhe sot aleanca si shume shpejt do jete rrezik i brezave te rinj e jo une e ti...mundesh te jemi nje rrace me FARSI-perset po sjemi afer sot se? mundemi te jemi nje rrace me vikinget po cfare dolli se ?? kjo ishte qellimi im te dija ku ne bazohemi hodhesisht e jo teorikisht me denoncime arbitrare,jo an zuni sllavi, jo na kapi hajvani...po ku e din ti se na zuni sllavi apo te kapi hajvani se?? vertet 500 vje tndenji turku otoman ne ballkan,e jo vetem shqiperi se......e pse tek ne ndikoi kaq shume?po ne gadishullin iberik 800vjet dominim arab,e sot spanja eshte vje vend prap po ai,eshte spanja qe zbuloi boten s bahsku me portugezet..ato sot nuk rrine cdo tit te fajsojn arabin se i pengoi dje.......pppffff albanian si shum shkurt ja fut e pretendon se jemi me te vjetrit ..
Citim:
Po citoj ato q� tha Piktor
Shkodra ka shume shtete sot ne bote qe ka popuj te ndryshem brenda, pra kultura te ndryshme e jetojne per bukuri.
Ne lidhje me emrin.
Ka shume teori por me e pranueshmja eshte se ndervete njerzit i thoshin vetes shqiptare, kjo sipas nje teorie qe me pelqen mua por nuk mund te them me saktesi se eshte e verteta pasi nuk jam plak aq me pak i lashte mije vje�ar. pra po thoja se i thonin vetes shqiptar se flas shqip (shqyp) per qarte. Shprehja me e vjeter nder shqiptare kur donin te merreshin vesh ishte "shqyp po flas se nuk flas turqe".
Ndersa te huajt na njohin me Albania pasi zemra e Shqiperise se sotme ka qene e banuar nga nje fis Ilir Albanet. Qyteti i tyre ishte Albanopoli.
Ketu ka mundesi rotacioni te L me R si� ndodh rradhe dhe me se shumti ajo mes N dhe R te jene disa faktore qe Arberia te njihej prej toskeve.
Latinishtja ka dhe germen K por ne shume gjuhe te reja neolatine nuk egziston ose e huazuar.
Greqishtja nuk e ka C e qarte por perdor TZ.
Kjo eshte çeshtje e diskutueshme por di qe ne shqip ka shume huazime nga sllavishtja persa i perket perdorimit te Gj ne vend te D
zakonisht kur pas D gjendet J.
Djathe - gjathe.
Djale- gjale.
Po keshtu emri Sokol me duket se ka prejardhje sllave ose duhet te jete fjale shqipe qe ka hyre ne sllavishte.
Drague ose dragoj besoj se kane prejardhje sllave.
Rotacioni me i madh ne shqip eshte ai mes N gegenisht dhe R toskerisht.
Ne nendialektet gegnishte kemi edhe shkrirjen e L psh Floke Fioke.
Po keshtu edhe zevendesimin e Pl me ç si plak dhe çak.
Ne pergjithesi ne gjuhen e folur fiton gjithmone menyra e parregullt.
Ndersa ne kohet moderne ky fenomen ngadalsohet si proçes por edhe zevendesohet nga huazimet apo pershtatjet e fjaleve te huaja duke marre trajten dhe formen shqipe.
Si psh shezllogje, lavaman, ferrote, avancon, kolaudon etj.
Shkodra lexoje Piktorin me vemendje se i ka te sakta keto qe thote per gjuhen.
Citim:
Po citoj ato që tha Piktor
Latinishtja ka dhe germen K por ne shume gjuhe te reja neolatine nuk egziston ose e huazuar.
Greqishtja nuk e ka C e qarte por perdor TZ.
Kjo eshte çeshtje e diskutueshme por di qe ne shqip ka shume huazime nga sllavishtja persa i perket perdorimit te Gj ne vend te D
zakonisht kur pas D gjendet J.
Djathe - gjathe.
Djale- gjale.
Po keshtu emri Sokol me duket se ka prejardhje sllave ose duhet te jete fjale shqipe qe ka hyre ne sllavishte.
Drague ose dragoj besoj se kane prejardhje sllave.
Rotacioni me i madh ne shqip eshte ai mes N gegenisht dhe R toskerisht.
Ne nendialektet gegnishte kemi edhe shkrirjen e L psh Floke Fioke.
Po keshtu edhe zevendesimin e Pl me ç si plak dhe çak.
Ne pergjithesi ne gjuhen e folur fiton gjithmone menyra e parregullt.
Ndersa ne kohet moderne ky fenomen ngadalsohet si proçes por edhe zevendesohet nga huazimet apo pershtatjet e fjaleve te huaja duke marre trajten dhe formen shqipe.
Si psh shezllogje, lavaman, ferrote, avancon, kolaudon etj.
Citim:natyrisht qe i jap jo vetem vemendje piktorit por e vleresoj.
Po citoj ato që tha shelgu
Shkodra lexoje Piktorin me vemendje se i ka te sakta keto qe thote per gjuhen.
Shkodra, ti sprastrojme disa tema, se pastaj kemi vetem sallate ruse. Spanjollet e sotem kane po ashtu gjak arab, gjak mauresh ne dejet e tyre, ne jug me shume e ne veri me pak, flasim vetem per mesjeten, pasi gadishulli iberik ka patur kontakte te shumta dhe ka qene ehe fushe beteje qysh ne kohen e romes midis "gjakut" afrikan dhe atij europian. Po keshtu, me osmanet hyri ne gad. Ballkanik, Arberi po ashtu gjak "i huaj"; -e fus ne thonjza, sepse ky gjak i huaj ka hyre qysh nga Atila (ne mos dhe me pare), ashtu dhe me pas. Une kam kontaktuar me qindra polake e kam pare mijra prej tyre, me gjermane po keshtu, etj, si emigrant qe jam. Akoma dallon sot nder mjaft prej tyre syte e tartarve aziatike. Nje polaku qe ia vura kete ne dukje, i ngeli hatri shume. Pra perzierjet ka qene e do jene pafundesisht dhe nga te gjitha anet. Besoj se deri ketu je i ketij mendimi.
Nese je i qarte, cfare kerkon atehere? Mund ta besh pyetjen me specifike ndoshta, per nje territor te caktuar te kujdo vendi, por jo per gjithe nje popull, i cili permbledh brenda 2-3 mij vjetesh etni te ndryshme qe kane luftuar me njeri-tjetrin dikur. Pra pyetja: a jemi race puro, nuk ka si te qendroje.
Do i thosha piktorit, qe eshte me i qarte per punen e races, se ka disa gabime ne lidhje me "shqipe" -flas shqip (?!), apo kur merret me fonetiken dhe aq me keq kur ngaterron fonetiken e folur (grykoret etj.) me injicialet qe u pergjigjen ketyre toneve ne gjuhe te ndryshme.
Citim:I kam kerkuar edhe une disa here te flasim ne dashte per nje periudhe te caktuar qofte edhe per nje vend te caktuar.
Po citoj ato që tha robert
Shkodra, ti sprastrojme disa tema, se pastaj kemi vetem sallate ruse. Spanjollet e sotem kane po ashtu gjak arab, gjak mauresh ne dejet e tyre, ne jug me shume e ne veri me pak, flasim vetem per mesjeten, pasi gadishulli iberik ka patur kontakte te shumta dhe ka qene ehe fushe beteje qysh ne kohen e romes midis "gjakut" afrikan dhe atij europian. Po keshtu, me osmanet hyri ne gad. Ballkanik, Arberi po ashtu gjak "i huaj"; -e fus ne thonjza, sepse ky gjak i huaj ka hyre qysh nga Atila (ne mos dhe me pare), ashtu dhe me pas. Une kam kontaktuar me qindra polake e kam pare mijra prej tyre, me gjermane po keshtu, etj, si emigrant qe jam. Akoma dallon sot nder mjaft prej tyre syte e tartarve aziatike. Nje polaku qe ia vura kete ne dukje, i ngeli hatri shume. Pra perzierjet ka qene e do jene pafundesisht dhe nga te gjitha anet. Besoj se deri ketu je i ketij mendimi.
Nese je i qarte, cfare kerkon atehere? Mund ta besh pyetjen me specifike ndoshta, per nje territor te caktuar te kujdo vendi, por jo per gjithe nje popull, i cili permbledh brenda 2-3 mij vjetesh etni te ndryshme qe kane luftuar me njeri-tjetrin dikur. Pra pyetja: a jemi race puro, nuk ka si te qendroje.
Do i thosha piktorit, qe eshte me i qarte per punen e races, se ka disa gabime ne lidhje me "shqipe" -flas shqip (?!), apo kur merret me fonetiken dhe aq me keq kur ngaterron fonetiken e folur (grykoret etj.) me injicialet qe u pergjigjen ketyre toneve ne gjuhe te ndryshme.
Citim:
Po citoj ato që tha robert
Shkodra, ti sprastrojme disa tema, se pastaj kemi vetem sallate ruse. Spanjollet e sotem kane po ashtu gjak arab, gjak mauresh ne dejet e tyre, ne jug me shume e ne veri me pak, flasim vetem per mesjeten, pasi gadishulli iberik ka patur kontakte te shumta dhe ka qene ehe fushe beteje qysh ne kohen e romes midis "gjakut" afrikan dhe atij europian. Po keshtu, me osmanet hyri ne gad. Ballkanik, Arberi po ashtu gjak "i huaj"; -e fus ne thonjza, sepse ky gjak i huaj ka hyre qysh nga Atila (ne mos dhe me pare), ashtu dhe me pas. Une kam kontaktuar me qindra polake e kam pare mijra prej tyre, me gjermane po keshtu, etj, si emigrant qe jam. Akoma dallon sot nder mjaft prej tyre syte e tartarve aziatike. Nje polaku qe ia vura kete ne dukje, i ngeli hatri shume. Pra perzierjet ka qene e do jene pafundesisht dhe nga te gjitha anet. Besoj se deri ketu je i ketij mendimi.
Nese je i qarte, cfare kerkon atehere? Mund ta besh pyetjen me specifike ndoshta, per nje territor te caktuar te kujdo vendi, por jo per gjithe nje popull, i cili permbledh brenda 2-3 mij vjetesh etni te ndryshme qe kane luftuar me njeri-tjetrin dikur. Pra pyetja: a jemi race puro, nuk ka si te qendroje.
Do i thosha piktorit, qe eshte me i qarte per punen e races, se ka disa gabime ne lidhje me "shqipe" -flas shqip (?!), apo kur merret me fonetiken dhe aq me keq kur ngaterron fonetiken e folur (grykoret etj.) me injicialet qe u pergjigjen ketyre toneve ne gjuhe te ndryshme.
Citim:
Po citoj ato që tha robert
Spanjollet e sotem kane po ashtu gjak arab, .
Citim:
Po citoj ato q� tha Piktor
I kam kerkuar edhe une disa here te flasim ne dashte per nje periudhe te caktuar qofte edhe per nje vend te caktuar.
Ndersa persa i perket verejtjes se fonetikes dhe germave ne fakt u mundova ti pershtatesha diskutimit te tij.
Besoj se nuk kemi nge te merremi me gjithe gramatiken.
Shqipja eshte me besnike se gjuhet e reja neolatine vete latinishtes nga ana gramatikore. Pa perjashtim nuk eshte si rumanishtja. E vetmja e mete e rumanishtes eshte se influenca e fjaleve sllave eshte me e madhe. Ndersa nga fonetika mund te ve�ojme dukurine e qe fjalet mbarojne tek u dhe jo sikurse latinisht qe nbaronte pothuajse gjithmone me bashtingellore.
Meqe ti shkodran e paske Baben Malazes , meso nje kuriozitet
Intelketuali me i shquar komunist i Malit te zi, ne vitet 1940 ,Djilasi , te cilin Stalini e respektonte shume , kur ishte njehere ne Moske, Stalini e pyeti : Po shqiptaret c'a race jane ?
Djilasi i tha : Ata jane raca me e vjeter e Ballkanit, --Jane edhe me te vjeter se greket ....
Nw Shqiperi ne fakt gjithe ushtrite e huaja qe luftoin ne teritorin tone , pas luftes
vendosnin t e jetonin te gjithe ne Shqiperi, se ishte vend shume terheqes ,
me male ku te can u8jku edhe sot , me keneta skandaloze te monitoruara me repstesine me te madhe nga mushkonja malarike , me ruge dhish etj ... e plot gjera te tjera atraktive qe te benin te mos te ndahej zemra nga Shqiperia e asaj kohe
-Sidomos arabet e kishin shume qejf kete lloj natyre kenetore ne fusha dhe me te ftohte polar ne male
looooooooooooooooooooooooooooooooooooooool
___Keto studimet tuaja te hapin barkun
Nuk ka nevoje te lexosh asnje liber per te mare vesh racen shqiptare
-----Mjafton ju qe jeni aty ne Shqiperi, nxirni koken nga dritarja dhe kur te shikoni
ate ambjent qe keni aty imagjinoni se para 1000 vjetesh ka qene 1000 here me keq , dhe atehere e kupton qe Asnje kembe ushtari t e huaj nuk ka qendruar ne Shqiperi, se nuk e la mendja te jetonte ne nje vned qe te ofron vetem semundje dhe azgje tjeter
__Ju po ikni tani nga Shqiperia , qe nuk ka as keneta dhe qe ka disa ruge --, e jo ketu e para 1000 vjetesh qe nuk kishte azgje fare ....
Te vije i huaji dhe te qenderoje ne kenetat Malarike te Shqiperise , dhe te mos shkoje ne vendet rotull Shqiperise ku ka qytete bregdetare me tregeti, zejtari, peshkim e lundrim , me ndertesa te bukura etjetj
dhe me toka pjellore ku jetohet shkelqyer ???!!!...........Hajde kape kete lloj llogjike ...
Citim:Mire ke bere. Te kam thene se je edhe i mirepritur ketu ne forum. Personalisht i qendroj larg ekstremizmave dhe i permbahem dialogut dhe bashkbisedimit. Per kete dialog kane nevoje te gjitha shtetet e ballkanit.
Po citoj ato që tha SHKODRA4001
Ju pershendes te dyve!
Nje dialog i hapur asgje nuk prish pune besoj?Hapja e kesaj teme erdhi si shkak i nje diskutimi mes shqiptarve ketu ku jetojme,sepse shumica kembegulnin se jemi rrace puro ectr...e pse jo mbaj mend deh egsiston akoma ne mentalitetin e shumices se bashkombasve,se jemi keshtu....e thash hajt te shikjoj cfare reagimi po lind ketu?gjithmon pa interes provokimi apo degjenerim situate ketu mes nesh.e ne lidhje me teprimin e tejkalim nga tema deri ne germa e bashktingllore,natyrisht lindi nga nje pergjigje ne tjetren,ku jam i vetdijshem por gjithsesi kur dialogu arrin pershtatje mendoj se dhe po te jet krejt gabim,prape askujt nuk i prishem apo prekem moralin?si thojm ktej ka na shkoder nga nji gem ne tjetrin shkume....dhe tjetra dhe se jemi para ordinatorit,prape nuk jemi ne rectoriat,thjesht forum publik virtual i cili mendoj ska nevoj per tu veshur me uniformen pedagogjike,e te kthejme 90min leksion ne histori apo filologji........ma popullorshe ashtu sic jemi natyral,me stilin apo menyren tone ku pse jo dallohemi ne mangesi ne avancim,ne lidhje qe kane popuj ku ne si kemi jo larg. Tek ne dominon VULGARITETI deri ne mendimin ten personal,imponohesh te jesh ashtu sic kerkon masa e po aarrite te shfaqesh pak anti interes konsiderohesh o i cmendur,ose anti shqiptar....krejt thjesht ne mentalitet i cili verej se vetem hyjme ne faqe sociale,e mundohemi te hiqemi pse jo dhe sikur jam apo je ndoshta historian,a dicka tjeter. sincerisht une pasion kam fiziken,histori dhe gjeografine dhe ketu vetem stevitem duke rifresku vitet e librave ku at kohe i kishim por pa horizont (censure)!e sot ato cfare une kam arrit ti lexoj larg vendit tone,pse jo jam ndeshur ne enigma teper te thella,ku personalisht kam nderruar mendim bindje,perkundrejt pretendimeve qe kemi mbajtur rreth 50vite diktature,e me fatalja 22vite liri ku universitetet tona akoma spo ju futen pergjegjesis,ne lidhje me realen.
Fundi eshte koha e fjales se lire,mendimit tend pse jo opinionit tend ku jam i detyrum ta pranoj ne te dyja nivelet,negativ pozitiv.
Kam mar pjes tek forumi i famshem PESHKU PA UJE,ne te cilin tani thuajse as nuk e hapi faqen me sepse hiqen gjoja si intelektuale,rangu me i larte ne shqiperi e diaspore e kur lexon artikujt preferoj me mire te pij nje shishe wiskey,se sa konsiderosh ato TRURI I KOMBIT.asnjeher nuk arrita te lexoj nje artikull vertet,te lire nga kritika shqiptare,por vetem perforcime dhe rrumbullakosje duke bere kujdesje mos prishje balancash ndaj interesave fantome qe ne mbahemi peng thuajse 1 shekull,nga njerez me dore te zeze.......
Citim:Ty te ka mbetur mendja kenete.
Po citoj ato që tha RAIMONDI
Nw Shqiperi ne fakt gjithe ushtrite e huaja qe luftoin ne teritorin tone , pas luftes
vendosnin t e jetonin te gjithe ne Shqiperi, se ishte vend shume terheqes ,
me male ku te can u8jku edhe sot , me keneta skandaloze te monitoruara me repstesine me te madhe nga mushkonja malarike , me ruge dhish etj ... e plot gjera te tjera atraktive qe te benin te mos te ndahej zemra nga Shqiperia e asaj kohe
-Sidomos arabet e kishin shume qejf kete lloj natyre kenetore ne fusha dhe me te ftohte polar ne male
looooooooooooooooooooooooooooooooooooooool
___Keto studimet tuaja te hapin barkun
Nuk ka nevoje te lexosh asnje liber per te mare vesh racen shqiptare
-----Mjafton ju qe jeni aty ne Shqiperi, nxirni koken nga dritarja dhe kur te shikoni
ate ambjent qe keni aty imagjinoni se para 1000 vjetesh ka qene 1000 here me keq , dhe atehere e kupton qe Asnje kembe ushtari t e huaj nuk ka qendruar ne Shqiperi, se nuk e la mendja te jetonte ne nje vned qe te ofron vetem semundje dhe azgje tjeter
__Ju po ikni tani nga Shqiperia , qe nuk ka as keneta dhe qe ka disa ruge --, e jo ketu e para 1000 vjetesh qe nuk kishte azgje fare ....
Te vije i huaji dhe te qenderoje ne kenetat Malarike te Shqiperise , dhe te mos shkoje ne vendet rotull Shqiperise ku ka qytete bregdetare me tregeti, zejtari, peshkim e lundrim , me ndertesa te bukura etjetj
dhe me toka pjellore ku jetohet shkelqyer ???!!!...........Hajde kape kete lloj llogjike ...
Re: Albanian Rrace Puro?
Citim:
Po citoj ato që tha SHKODRA4001
Shqipetaret ne pra gjithmon hiqemi se jemi rrace e paster ARIANE biles, thone disa....por ne veshtrim e krahasim nga qyteti me qytet,nga veriu e jug njerezit nuk perngjajne sikur prsh:hollanda,gjermania,finlanda,sllavet me serb, malazez,boshnjak...
nuk synoj te shfaq aspak racizem,perkundrazi thjesht kerkoj shpjegim ku e gjejm ne 100%veten puro shqiptar????
Interesante. Erotizmi i nje populli eshte ne gen. Si do e kene bere studimin per ta konfirmuar kete pune?
Po kshu ne pamje te pare kush popull ka me shume erotizem se te tjeret?
Shqiperia ne mesjete ishte e lakmueshme hahahahahahahaa
O Piktor kur ka qene hera e fundit qe ke qene tek doktori , se me duket e paske te nevojeshme ta takosh ?
Si ne Mesjete si para Mesjetes, dhe si pas Mesjetes deri ne 1944 ,Shqiperia ka pasur vetem keneta dhe male me ruge dhish -----------Shqiperia nuk kishte azgje fare --Toka e bukes ishte zerooo, Ruget ishin zero
Industri zero, bujqesi zero , Semundje malarike dhe TBC kishte ne cdo cep
Shqiepria kishte vetem emigracion
Ka qene ne shekuj semundje shekullore e shqiptarit qe bente emigrim , e thote edhe studjuesiitalian Paolo Peta
Jepen ca video ne ju tube te Tiranes ne vitin 1939 kur na pushtoi Italia, aty ishte skandal --Italianet kishin hapur menca fushore dhe ju jepnin per te ngrene , dhe ne te njejten kohe edhe i vizitonin per semundjet
Tirana aty dukej Skandal si ndonje fshat ne Kandahar --Ai krye qytet ne vitin 1939 nuk kishte asnje gje fare --As nje lloj ndertese apo ruge ...
Dukehsin vetem ca shtepi balte dhe fshataret me fytyrat e vrara nga semudnjet dhe jeta e keqe
Tani si duhet te kete qene Shqiepria ne mesjete , kur kryeqyteti i saj ne 1939 dukej si ndonje fshat i humbur i Afganistanit ?
-_Jane te gjitha perralla ato qe thoni ju --Asnje i huaj me dy pare mend ne koke nuk qendronte ne Shqiepri, .......
Citim:
Po citoj ato që tha RAIMONDI
-_Jane te gjitha perralla ato qe thoni ju --Asnje i huaj me dy pare mend ne koke nuk qendronte ne Shqiepri, .......
Po ti e bere viziten.
Tani me thuaj ti çfare ishte Shqiperia para 1912. Po me pas deri ne monarki. Me pas kemi edhe industrializimin nga fashistet.
Pra siç po te pyesja me perpara duhet te lexosh Samiun vellain e Naimit.
Une po te ndihmoj pak dhe deri ne 1912, quhej Turqi.
Bejlereve dhe agallareve nuk u interesonte shume, as shteti e as se vuanin bujqit, por ti nuk ke si i di keto gjera se ke pasur gjyshin bej.
Duke e ditur te pakten edhe nga shkolla qe beme, ne kohen e partise, dime se bejleret si gjakpires te bujqve dhe fukarase ua benin jeten sketerre fshatarve. pasi erdhi PKsh ua mori pasurite bejlerve dhe do te ndertonte komunizmin pasi kapitalizmit i kishte ardhur fundi dhe po jetonte grahamat e fundit nepermjet imperializmit, sidomos atij amerikan.
Do thuash ti na kane genjyer se nuk ishte e veretete, kjo kuptohet se shumica e tyre ne amerike shkuan.
Vazhdojme me faktet e studiuesve dhe jo me llogje kavaje...
Jakov Milaj Raca shqiptare
Studim Anthropologjik E Historik
Ismail Mal’ Osmani, Botonjës – Tiranë
1944 PARATHËNJE
___
Të përgatitësh një studim anthropologjik e historik pa qënë as athropolog as historian, duhet të keshë shumë guxim. E unë këtë guxim e mora, pse desha të plotsojë, me sa më qe e mundur, një nevojë të madhe shpirtrore, një mungesë që duhet të ketë ndjerë Shqiptari : njohjen e vetvehtes.
E kaluara dhe e arthmja e një kombi ndjekin një rrugë të caktuar, drejtimin e së cilës, më tepër se fati, e japin fuqit biologjike. Prandaj, po të kërkojmë thellë thellë shkaqet e lulzimit ose të teposhtes së një populli, do të hasim, në çdo rasje, në faktorë biologiikë.Thesari m’i çëmuar i një shteti nuk përbëhet prej pasuris së tokës e së nëntokës së tij dhe prej mundësive të zhvillimit ekonomik, por prej njerzve q’ai shtet mban në gji, prej shpirtit q’i u jep giallëri këtyre njerzve, prej gjakut që qarkullon nëpër venat e tyre. Raca, si pas mendimit të të gjithë biologve, përcakton prirjet shpirtrore të një populli, kanalizon dëshirat e mendimet, rregullon, pa e kuptuar, jetën e individve, qoftë në pjesën vehtiake, qoftë në mardhënje me shoqi shojnë.
Ky studim nuk ësht bërë për t’u marrë me racizëm në kuptimin politiko-filozofik që i japin këtij skaji popujt e tjerë të botës. Në një vënt si ky i yni, ku nuk njihen as fillet e shkencave biologjike dhe ku nuk dihet, as në vija të përgjithëshme, se cila ësht paja morfologjike e shpirtrore që ne na bën të çquhemi nga popujt e tjerë të Ballkanit e t’Evropës, të hidhet në shesh një ide e këtillë do t’ishte gjë fare e papjekur dhe nuk do të jipte asnjë përfundim praktik.
Qëllimi i hartimit të kësaj vepre ka qënë që të nxjerë në shesh disa të vërteta, gjer më sot të panjohura, mbi racën t’onë dhe t’u japë shkas, atyreve q’e ndjejnë vehten të zotin, për t’u marrë pak më tepër me biologji e me anthropologji. Përfundimet që ka për të nxjerëlexonjsi nga këto faqe janë të thjeshta dhe, ndofta, të njohura intuitivisht prej shumë Shqiptarvet, rne gjithë se të mohuara prej të huajvet dashakeqë : se populli arbëror ka një origjinë të vetme e të përbashkët; se ësht anas (aukton) në të gjitha viset ku banon sot; se as midis myslimanvet e kristjanvet, as midis Gegvet e Toskvet nuk ka ndonjë ndryshim racor; e, më në funt, se ndihet nevoja për një politikë shoqërore që të synojë fuqizimin fizik të racës shqiptare.Kombi i ynë ndodhet, siç munt të kuptohet lehtazi, në kushte shumë te mira për sa i takon racës. Me njëri tjetrin nuk na lith vetëm gjuha e historija, por edhe gjaku e prandaj kemi trajta trupore e veçori shpirtrore të përbashkëta.
Më sa, në cilin do nga shtetet e tjera të Kontinentit t’onë gjejmë më shumë se një racë, me tipare fiziologjike e psiqike të ndryshme, në Shqipëri kemi vetëm racën ilirike ose dinarike të çëmuar edhe prej racistëve më orthodoksë si një nga racat më të larta, më të gjalla e me shpirt të pajosur me cilsi të zgjedhura. Njësija e racës duhet të ketë rëndësi të madhe për Kombin t’ënë të mitur, pse nga kjo rrjeth diçka e rëndësishme : divergjencat mendore e shpirtrore ndërmjet Shqiptarvet duhet të jenë shumë të vogla, aspiratat kombëtare të përbashkëta.
Ç’paradoks — kishte për të thënë ndonjë lexonjës — me njëmëndsin (realiietin)! Po të jetë kështu, shkenca nuk i përgjigjet së vërtetës… Nuk po shihni se si Shqiptarët po orvaten t’i hanë kokën shoqi shojtë ?
Por unë kujtoj se kjo armiqsi e sotme nuk ka asnjë themel. Ësht një krizë shpirtrore e çastit dhe e shëruarshme, një farë nevralgjije që do të kalojë mbrënda pak kohe.
Mbushen plotë pesë vjetë që ndodhemi në luftë, në një luftë të tmerrëshme ku raca, popuj e idera po përleshen si kurrë ndonjë herë tjetër. Valët e përthyera të kësaj ndeshje kaq të madhe duhet të ndiheshin edhe në vëndin t’ënë. Këtu takuan tokë djerre, por pjellore, mëndje të padjallzuara, ndërgjegje të patrajtuara sa e si duhet e prandaj bënë veprën e tyre. Mëkati, pra, për këtë gjëndje q’u kriiua, nuk ësht i racës e, për rrjedhim, jo i turmës shqiptare, por — pse mos t’a themi? — i atyreve q’u takonte barra t’a lëronin këtë turmë, i udhëheqësve të sajë të djeshëm intelektualë e politikanë që kanë punuar pak, shumë pak, për të njohur psikën e Shqiptarit, për të kuptuar prirjet e mbëhit e sajë dhe për t’u dhënë atyreve drejtimin e duhur.Ndofta — t’a përmëndim edhe këtë — kemi të bëjmë me një fatalitet historik me rrënjë përjashta botës s’onë. Për kombet e tjera, përpara se luftëtari t’i drejtojë shigjetën e funtme armikut q’e mbante nën zgjedhë dhe politikani të përpiqet të sjellë bashkimin e mbrëndshëm ose të bëjë politikanizëm, punoi historjani, filozofi, hartisti, shkencëtari i cilës do dege. Në Shqipëri, për shkak të rrethanave që nuk mvareshin prej nesh, mëndjet drejtonjse munguan gjatë periudhës së Rilindjes. Vetëm harti, letërsija, beri diçka për të mëkëmbur ndërgjegjen kombëtare, e cila, gjer në vjetët e mbramë të tetqindshit, venitej në lethargjin e rëndë që patën krijuar tri a katër vargje shekujsh robërije. Por edhe drita e tij qe shumë e zbehtë dhe rruga për t’arritur pikën e synimit shumë e vështirë pse krejt e parrahur. Vullnetet e ndërgjegjet e reja, q’ishin të domosdoshme për t’i dhënë jetë një shteti të pavarur jo vetëm politikisht por edhe shpirtërisht, nuk u krijuan dot.
Sido qoftë, gjëndja e sotëshme ka të bëjë vetëm me faktorë të jashtëm e jo me pajën shpirtrore t’ethnosit t’ënë e prandaj do të përmirsohet shumë shpejtë pa lënë vrraga përçarje. Jemi, që të gjithë, bij të një race të vetme, vllezër; shpejtë do t’i njohim gabimet që kemi bërë e do t’i kërkojmë ndjesë shoqi shojtë. Gjaku uj s’bëhet.
Për të caktuar fatin që na ruhet për të nesërmen, kemi një a tout të madhe në dorë : përnjësin (uniformitetin) e brumit që përbën Kombin t’ënë. Në qoftë se intelektualët e ndërgjegjshëm do t’i përvishen me mish e me shpirt’ punës që të zbulojnë problemet shpirtrore e lëndore të fisit arbëror dhe t’u gjejnë atyreve zgjidhjen e drejtë, nuk duhet të trëmbemi për t’arthmen. Vetëm duhet punë, pun’ e parreshtur mendimtarësh të vërtetë.
Kjo punë ësht shumë m’e rëndë tek ne se sa te popujt e tjerë të botës. Duhet nisur prei themelit. Ësht mirë t’i njohim ë t’i themi vetë të metat t’ona: jemi një popull anakronik n’Evropën e sotëshme. Ne s’e kemi trajtuar akoma ndërgjegjen kombëtare, kurse kombet e tjera kanë shkuar shumë përpara. Por, me gjithë vështirsit e mëdha që paraqiten, munt t’i a dalim çdo pengimi. Raca e jonë i ka dhënë botës së huaj vlefta të larta e të shumta në përpjestim me numrin e përfaqsonjësve të sajë. Ajo ruan, sigurisht, energji të mëdha edhe sot e kësaj dite. Këto energji do të nxjerin, me doemos, shkëndi xixllonjse që do t’a ndriçojnë këtë popull dhe do t’i tregojnë drejtimin që duhet ndjekur.
Por, përpara së gjithash, detyrohemi të gërmojmë veçorit e lëndës së grestë që përbën popullin t’ënë. Një kirurg nuk do t’u a dilte asnjë herë në krye operacjoneve që bën po mos të njihte imtësisht shtretrit anatomikë të pjesës ku do të vërë thikën. Gjithashtu, një intelektual ose burr shteti do t’i mbrapshtonte shumë punët në vënt që t’i çonte në rrugë të mbarë, po mos të njihte si duhet popullin në të cilin edhe ai bën pjesë.
— Gnothi safton, i tha Orakulli i Delfit filozofit Sokrat.
***
Qëllimi q’u ndoq në hartimin e kësaj vepre ka qënë shumë i kufizuar. Ësht përmëndur edhe më parë : t’i jipet rasja lexonjsit të thjeshtë që të nxëjë disa të vërteta rreth racës së tij, të dijë se midis tij dhe atyreve që flasin një gjuhë me të nuk ka asnjë ndryshim gjaku e pra t’a njohë Shqiptarin, që prej Mitrovice e gjer në skajin më jugor të Çamëris, si vllan e vetë.Gjuha e përdorur ësht e thjeshtë dhe, për të bërë që teksti të kuptohet lehtë, janë mbledhur, në një kaptinë të veçantë, disa shënime e sqarime biologjike të vulgarizuara. Rrjeshtimi i lëndës ësht bërë në mënyrë që seicili lexonjës të gjejë diçka që t’a interesojë. Pranë pjesëve me përmbajtje vetëm biologjike, janë shtjelluar subjekte ethnografikë e historikë.
Por kam shpresë se edhe intelektuali i paspecjalizuar n’anthropologji e në histori do t’i lexojë me interes këto pak faqe. Janë, me sa di unë, të parat që shkruhen mbi racën t’onë në gjuhën shqipe e prandaj shumë-kushit nuk do t’i ketë rënë rasja që të mirret me problemet që qeken në këtë vepër.
Për të mundur të konsultojë sa më shumë nga studimet e autorvet të huaj që janë marrë me anthropologjin e me çështje të tjera shqiptare, kam qënë i detyruar t’ë marrë hua libra nëpër miq, të çqetsojë ndokënd që të më përkthejë ndonjë vepër prej gjermanishtes e të kërkojë këshilla nga ata që janë më të zotë se unë. Duke i u dhënë funt këtyre rreshtave, e ndjej për detyrë t’i u falem nderit me zëmër që të gjithve.
Tiranë, Jenar 1944.
AUTORI I.RACA DHE KOMBI
Ç’ ËSHT ANTHROPOLOGJIJA – PËRKUFIZIMI I RACËS – LIGJËT E MENDEL-it – SHËNIME ANTHROPOMETRIKE – KLASIFIKIMI I RACAVET DHE RACA ARJANE – METIÇJATI – RACA, KOMBI, GJUHANdryshimet e fytyrës e të mënyrës së jetesës i u kanë rënë në sy vëzhgonjësve që në kohët më të lashta. Ndër dokumentat e hieroglifuar t’Egjyptjanvet gjënden përshkrime të shumta popujsh që kishin marëdhënje me nënshtetasit e Faraonvet. Bibla, në kaptinën e dhjetë të Gjenezës (të bërët) përmban një dokument të famshëm ethnologjik të kohës. Ndër Grekë e Latinë, pastaj, kemi shënime të shumta e vepra të tëra ku fise e raca të ndryshme të dheut përshkruhen për bukuri duke u ndjekur një farë sistemi shkencor. Mjafton të përmënden emrat e Herodotit, Aristotelit, Tacitit e Plinit të Vjetër për të kuptuar se shumë ndër eksponentët e mendimit helenik e italik i kanë kushtuar me zell studime të vlefshme atyre shkencave që sot thirren ethnografi, ethnologji e anthropologji.
Studimet shumzohen gjatë Mesjetës dhe zënë vënt kryesor hë numrin e diturive të kohës, atëherë kur Evropjanët mundën të zbulojnë kontinente të reja dhe të hyjnë thellë nëpër ato që njiheshin edhe ndër kohët e moçme. Më në funt, në shekullin e nëntmëdhjetë, njoftimet e mbledhura mbi dukjen e mbi zakonet e njerëzve disiplinohen, caktohen vijat që duhen ndjekur për kërkimet e reja dhe arrihet, në këtë mënyrë, në shkencat e vërteta që përbëjnë historin natyrore të njeriut.
Emri i anthropologjis ësht.i vjetër: e përdor Aristoteli në kuptimin e fjalimit mbi njerin e do t’a përdorin gjer në ditët t’ona filozofët me domethënjen e një doktrine të natyrës njerzore. Nga mezi i shekullit të shkuar ky skaj përhapet si sinonim i “historis natyrore të njeriut” (Broca) dhe përhapja e tij bën që të lihet pas dore kuptimi filozofik.
Skajet ethnografi e ethnologji q’e kanë rrënjën në konceptin e popullit (gërqisht ethnos) janë të kohëve të reja. Përkufizime të qarta mbi to mungojnë edhe sot e kësaj dite, pse dijetarë të shteteve të ndryshme i u japin kuptime që nuk përputhen kryekëput njëri me tjetrin. Me gjithë këtë, përmbajtja e ethnografis ësht përcaktuar, në përgjithsi, në kuptimin e një disipline thjeshtësisht përshkronjëse, e cila ka për barrë mbledhjen e lëndës q’ësht për t’u vrejtur mbi kulturat e sotëshme të popujve të ndryshëm. Ethnologjija ësht shkenca krahasonjëse e induktive që ka për detyrë përpunimin e mëpastajshëm dhe diskutimin e kësaj lënde së mbledhur.Por prap të dy skajet nuk janë përdorur vetëm në këtë kuptim. Shumë herë nën emrin “shkenca anthropologjike” dijetarët kanë përmbledhur ethnologjin së bashku me anthropologjin. Kurse, duke pranuar njësin e këtyre dy disiplinave, përdorimi shkencor italjan e ka mbajtur të ndarë anthropologjin — studimi i problemeve biologjike, sistematike e racore të njeriut — nga ethnologjija që studjon grumbullimet dhe kulturat e njerzve. 1)
***
Fjala “racë” ësht përmëndur shumë ndër këta vjetët e fundit. Ku me kuptimin shkencor, ku me kuptimin e një doktrine politike që ka marrë emrin racizëm e që ka krijuar bazën e lëvizjevet politike të disa popujve.Ky studim nuk ka për qëllim që të hyjë thellë n’anthropologji, as të mirret me çështje filozofike abstrakte ose me racizëm e prandaj, për t’i dhënë lexonjsit rasje që të marrë vesh ç’ësht raca, po japim disa përkufizime të hartuara prej shkencëtarësh rrymash të ndryshme e që nuk bjenë në kundërshtim, por e plotsojnë shoqi shojnë.
“Raca, thot Guenther, përfaqson një grup njerzor që, për lidhjet ndërmjet veçorive fizike dhe pajosieve shpirtrore të veçanta, dallohet nga cilido grup tjetër njerzor dhe krijon elementa që i përngjajnë njëri tjetrit.” 2)
Eugen Fischer, që ësht një ndër më të mëdhenjt eksponentë të racizmit gjenetik, e përkufizon me këto fjalë racën: “ësht një trunk i përcaktuar nga grupe “genësh” 3) të barabartë, jo prej njerzish q’i përngjajnë shoqi shojtë vetëm ndër trajta të përjashtëme : ësht një grup që trashgohet.4)
Alessandro Ghigi thot: “sistematiku munt të pohojë që raca ësht një entitet i dalluarshëm për një sasi karakteresh morfologjike e fiziologjike të përcjellëshme me anën e trashgimis, që duken ose, sido qoftë, që munt të zbulohen me metodat e verés së zakonëshme e të statistikës.” 5)
Nga këto tri përkufizime të rëndësishme del në shesh se shumica e shkencëtarve me fjalën racë nuk përfshijnë vetëm njerz që kanë veçori somatike krejtësisht të njëjta, por që kanë, bashkë me trajtat e përjashtëme, të përngjarëshme edhe disa cilsira shpirti që i afrojnë midis tyre e që trashgohen prej atit e nënës te bijt e bijat.
Shkencëtarë të tjerë nuk i japin rëndësi kaq të madhe pjesës shpirtrore. Një ndër ta, Boule, jep këtë përkufizim : “për racë duhet kuptuar vazhdimtarija e një tipi fizik që shpreh afërsit e gjakut dhe që përfaqson një grupëzim kryesisht natyror duke mos patur në përgjithsi asgjë të përbashkët me popullin. me kombësin, me gjuhën e me zakonet që janë grupëzime këmb’ e krye artificiale dhe aspak anthropologjike dhe që s’kanë të bëjnë veçse me historin, mbasi janë prodhime të sajë.” 6)
Pikërisht këtu ngul këmbë edhe De Lapouge: “raca ësht përmbledhja e disa individve që kanë të përbashkët një farë tipi të trashguarshëm; nocioni i racës ësht i rendit zoologjik, vetëm zoologiik.” 7)
Por, për këtë vepër do t’ishte ndofta m’i përshtatshëm përkufizimi i Martial-it që i u shtëmënget rymave politike, nuk lë përjashta pajën shpirtërore dhe i jep rëndësi kryesore historis: “Thirret racë përmbledhja e një popullsije, karakteret psikologjike të së cilës, të fshehura ose të çfaqura (posaçërisht gjuha) dhe vizat anthropobiologjike përbëjnë mbrënda kohës (historis) një njësi të dalluar.” 8 )Ky përkufizim cakton edhe programin e përgjithshëm të punës s’onë në të cilën flitet për origjinën dhe për lëvizjet më te mëdha historike të racës shqiptare, përshkruhen vijzat morfologjike dhe kufizohet puna mbrënda kufijve toksorë që përmbajnë ata përfaqsonjës të racës që flasin një gjuhë të vetme, shqipen.
***
Për t’a afruar lexonjsin më tepër me një nga problemet themelore të racës, me trashgimin, më duhet lë flas pak mbi ligjet që e rregullojnë këtë. Kuptohet qartaz se nuk do të kishte pse të flitej për origjinën ilire të Shqiptarve e për pastërtin e racës së tyre nga elementa të huaj, po të mos ishin zbuluar ligje me saktësi mathematike që rregullojnë kalimin e veçorive trupore e shpirtrore të njerëzve prej një brezi në brezat e ardhshëm. Vetë Darwin-i kishte nxjerë në shesh fakte të rëndësishme duke studjuar dukjen dhe shpërndarjen e disa karaktereve ndër ibridë. Weismann-i shpreh konceptin e vazhdimis së plazmës germinative të prindërve ndër fëmij e prandaj, gjer në një farë pike, të pavdeksis së sajë. Tashi dimë se kjo vazhdimi, e prandaj ruajtja e karakterevet të njeriut, njëmëndsohet (realizohet) me anën e kromozomëve, që janë trupa të vogjël të ngjyrosur, në numër të caktuar për setcilën specie e që përmbahen prej të gjitha qelizave (çelulave) të farës s’organizmave bimore e shtazore. F. Galton hartoi pastaj theorin e trashgimis atavike, si pas së cilës grumbulli i cilsive të një individi i u detyrohet jo vetëm prindërvet, por edhe gjyshërvet e stërgjyshërvet në mënyrë zvoglonjse (dekreshente) me largësin e brezave. Por kjo theori, me gjithë se e përmirsuar nga Pearson, nuk puqet krejtësisht me theorit e hartuara nga Mendel-i.
Në vitin 1865-66, një murg austriak, Grigor Mendel, mbillte në kopshtin e kuvëndit pizele e bimë të tjera dhe kryqëzonte varietetet e ndryshme për të shikuar se si trashgoheshin ndër ibridët karakteret e tyre. Zbuloi nga këto vëzhgime tri ligjë biologjike me rëndësi kryekreje që nuk bënë përshtypje të madhe atëherë kur u botuan për herë të parë, por që më vonë, më 1900, u vërtetuan prej tre botanikësh të ndryshëm dhe formuan, që prej kësaj kohe, themelin e një disipline të re që shkoi përpara me hapa shumë të shpejta, të gjenetikës.
Prej kësaj kohe u ndie nevoja që të kërkoheshin e të zgjidheshin edhe për njerin problemet e ndryshme të trashgimis e t’ibridizmit. Në këtë mënyrë gjenetika u fut n’anthropologji. Studimet e bëra gjer më sot tregojnë se në trashgimin e shumë veçorive të ndara (si ngjyra e syvet, ngjyra dhe trajta e flokëvet, trajta e hundës, shumë sëmundje q’i sjell individi me vehte kur lind etj…) vërtetohen plotësisht të tri ligjët e Mendel-it. Të thjeshtësuara ato munt të shprehen në këtë mënyrë:
1. — LIGJA E ZOTRIMIT OSE E UNIFORMITETIT : kur kryqëzohen dy bimë o kafshë, që ndrrojnë njëra prej tjetrës për një karakter të vetëm, i cili karakter në njërën ësht zotronjës dhe në tjetrën i mbëshehur, ne brezin e parë shihet vetëm karakteri zotronjës.
SHËMBULL I: duke mbarsur një pizel me fara të verdha me polinën e një pizeli me fara të blerta, të gjitha farat e para që na jep ky kryqzim janë të verdha, pse ngjyra e verdhë ësht zotronjëse mbi ngjyrën e blertë.
SHËMBULL II: Po të kryqzojmë bimën “gojë e luanit” me lule të kuqe me një tjetër me lule të bardha, lejnë lule me ngjyrë të ndërmjeme: gojë luani me ngjyrë trëndafili.
2. — LIGJA E NDARJES SË KARAKTEREVE : në qoftë se mbarsen njëra me tjetrën fara me origjinë të kryqëzuar, në brezin e dytë ato japin fara që kanë karakterin zotronjës (të verdha në shëmbullin e parë) dhe fara që kanë karakterin e mbëshehur (të blerta po n’atë shëmbull), në një përpjestim të qëndruarshëm 3:1 (pra, në katër, tri fara të verdha dhe një të blerët). Në shëmbullin e dytë, të gojës së luanit, nga të cilët një e katërta ësht me lule të kuqe, një e katërta me lule të bardha dhe dy të katërtat janë me lule ngjyrë trëndafili.
3. — LIGJA E PASTËRTIS SË GAMETEVE NDËR IBRIDËT: në qoftë se mbillen pizele të brezit të dytë, do të kemi një brez të tretë, në të cilin dallohet:
a) Pizelet e blerta prodhojnë vetëm pizele të blerta ;
b) farat e verdha, në dukje omogjene, në brezin e trete japin një të tretën e farave me ngjyrë të verdhë, që nuk e ndryshon më ngjyrën ndër brezat e ardhëshëm;
c) dy të tretat që mbetën japin një përzjerje farash te verdha e të blerta në raportin 3:1, një soj si në brezin e dytë,
ç) këto farat e fundit — të verdha e të blerta bashkë, si pas raportit mendeljian 3:1 — ndjekin tri rregullat e mësipërme, do me thënë farat e blerta prodhojnë vetëm fara të blerta, farat e verdha prodhojnë fara të verdha të pastërta dhe fara të verdha që japin fara në dy ngjyra si pas raportit të mësipërm.Në brezin e parë (I) kemi “fëmij” me karaktere të përziera; në brezin e dytë (II) duken karakteret fillestare në gjysmën e “fëmijvet”; në brezin e tretë (III) karakteret fillestare duken edhe në gjysmën tjetër të “fëmijve” që, në krye, dukesh sikur kishin vetëm karaktere të përziera.Në brezin e parë (I), trashgimija m’e dobët (shënuar me katrorin e bardhë) duket sikur ka humbur, por del prap në shesh në brezin e dytë (II) e në të tretin (III). Në brezin e tretë (III) kjo trashgimi len edhe nga “bijt” ku, në brezin e dytë, dukej sikur kishte humbur. Riprodhimi i gojës së luanit bëhet sipas skemës I.Sa thamë më sipër tregon se gametët mbeten të pastërt sa do që bima ësht ibride, pra e përzierë.
Kjo ligjë e tretë do të vlente edhe për trashgimet e ndryshme, shpirtrore ose trupore, të species njerzore. Veçorit që trashgohen munt të përcillen (transmetohen) edhe veç e veç. pa patur me doemos marëdhënje midis tyre. Prandaj ësht gabim të çfaqen gjykime të papjekura rreth karakterit të një individi duke u mbështetur vetëm mbi pamjen e tij fizike. Kjo gjë do t’ishte e drejtë vetëm sikur të kishim përpara syve kryqëzimin e dy përfaqsonjësve të dy racave të pastërta. Por praktikisht dy raca njerzore krejt të pastërta ësht e pamundur të gjënden n’Evropë. Kuptohet pra se një njeri me dukje të racës nordike, i hollë, i gjatë, flokverdhë, nuk ka me doemos cilsira shpirtrore të kësaj race; nga ana tjetër, munt të ngjajë dëndur që në një shtat trashalluk lë shkurtër të një brakiqefali të gjëndet një shpirt nordik.
Nga pikpamja e “seleksionimit të racës”, sikur theorit e Mendel-it të jenë të vërteta edhe për farën njerzore, rrjeth se, sikur të ndalojmë për disa breza me radhë çdo kryqzim t’ibridve të një race me elementa të një race tjetër, në pjellën do të kemi dal’ e nga dalë shpërndarjen e veçorive të përziera. Me anën e kësaj shpërndarje do t’arrijmë, më në funt, të kemi veçorit origjinale krejt të pastra: e atëherë, duke veçuar mbajtësit e këtyre cilsive të cilat që në fillim kanë shkatrruar një racë — racën nordike, për shëmbull — do të kemi prapë racën e pastër të njëherëshme. Duke u mbështetur në mendelizmin theorik Gjermanija nacional-socialiste ka marrë masa për Aufnordung-un, do me thënë për rikthimin e popullit tedeshk në racën (“nordike”. Kjo doktrinë, gjithashtu — në lidhje me ridaljen e papritur të një karakteri të futur në varguan e trashgimit me anën e një elementi biologjik të sëmurë — ka frymëzuar racizmin gjerman; për të marrë masat e ndryshme që kanë bërë kaq shumë bujë rreth hygjienës e rreth profilaksit të racës.
Por a do të jetë vallë i sigurtë përfundimi i këtyre masave, ashtu siç thonë ligjët e gjenetikës ? Shkencëtarët jo gjermanë nuk janë të njëj mendimi mbi përfundimin pozitiv të Aufnordung-ut e të profilaksit të racës. 9)
***
Anthropologjija, për të studjuar një grup njerzish, mbështetet në disa masa e përshkrime të një pjese individësh për të cilët besohet se përfaqsojnë grupin. Mbështetet, prandaj, në probabilitetin, i cili i afrohet më tepër së vërtetës sa m’i math te jetë numri i vëzhgimeve. Karakteret somatike që do t’i duhen më shumë lexonjsit të këtij libri janë këto:
1. — NGJYRA E LËKURËS: nuk ësht i lehtë caktimi i sajë, pse racat e ndryshme kanë ngjyra që i u përngjajnë shumë njëra tjetrës dhe që nuk ka se si të përshkruhen me fjalë. Përveç ngjyrës së përgjithëshme të një race janë edhe ato të cilitdo individi veçanërisht. Shkenca, për t’i bërë ball këtij studimi të ngatrruar, përdor shkallën kromatike të Von Luschan-it në të cilën ngjyrat e lëkurës, nga m’e qarta gjer te m’e errta, ndahen në tetë klasë dhe seecila klasë ndër numra që shkojnë nga 1 deri në 36. Racat që mbajnë numrat më të vegjël, pse më të bardha, janë ato që rrethojnë Baltikun dhe detin e Veriut, kurse më t’errtat, q’arrijnë në ngjyrën gati të zezë, janë ato të zonavet tropikale të Sudanit.
Ngjyra ka rëndësi të veçantë në caktimin e racavet, pse ajo nuk shtohet ose paksohet prej ambientit sikurse munt të besojnë ata që shohin trupat të nxirë prej rrezeve të diellit, por ësht e trashëguarshme në pjellë edhe kur ambienti ndryshohet. Zezaku i Afrikës mbetet i zi edhe kur len e rritet n’Evropën e veriut, ndër sa Evropjani bardhosh që ka kaluar verën lakuriq në ndonjë ranishtë fillon të marrë prap ngjyrën që kishte porsa nis punën e tij të përditëshme në hije.
2- — NGJYRA E SYVET mvaret nga dy ngjyra t’agut (iridit) nga të cilat njëra ndodhet në siipërfaqen e mbrëndëshme, tjetra në të jashtmen. Ndër albinët (sybardhët) këto ngjyra mungojnë që të dyja dhe agu merr nga gjaku ngjyrën e trëndafilit. Në syt bojë qielli mungon vetëm ngjyra e jashtme, kurse e mbrëndëshmja ësht e kuqe e çelët, Edhe në syt ngjyrë ulliri të hapët thuaj se mungon ngjyra e përparshme e agut, por kjo shtohet gjithnjë e më tepër në syt me ag ngjyrë gështenje t’errët dhe të zezë. Në trashgimin ngjyra e syvet ndjek ligjët mendeljane.
3. — EDHE NGJYRA E FLOKVET jepet prej dy ngjyrash: njëra e verdhë në të skuqur përhapet barabar në të gjithë qimen dhe tjetra e gështenjtë përhapet si pluhur në kokrra të vogla. Kur kjo e fundit mungon, flokët janë të kuqë. Edhe për flokët ësht vërtetuar mendelizmi: flokët e gështenjtë, për shëmbull, nuk janë prodhimi mesatar që rrjeth nga kryqzimi i nië flok-verdhi me një flok-zi, por përbëjnë një karakter të pavarur. Ka rëndësi të dihet edhe se ngjyra m’e errët ësht zotronjse mbi ngjyrën më të hapët, por kjo vlen vetëm për të rriturit; fëmijt shumë herë kanë flokë me bojë të çelët që vijnë duke u nxirë me kalimin e moshës.
4. — TRAJTA E FLOKVET DHE GRADA E LESHTORIS.
Kemi dy trajta të ndryshme flokësh: flokë të përdredhur të shkurtër e të hollë dhe flokë të drejtë të gjatë e të trashë. Por një sasi e madhe trajtash të ndërmjeme ka shkaktuar që këto të mblidhen në tri kategori: elikotrikë (në trajtë të spirales), flokë të përdredhur a kaçurrela; cimotrikë, me valë; lisotrikë të drejtë të trashë dhe shumë a pak t’ashpër, të përngjarshëm deri diku me lelën e kalit.
Ndër rasje kryqëzimesh midis njerzish me flokë që kanë trajtë të ndryshme ësht vënë re se zbatohen pikërisht ligjët e Mendel-it.
Shkalla e leshtoris duket se ka lidhje të ngushtë me trajtën e flokvet, Me gjithë se përfaqson një karakter njerzor parak (primitiv), duket se atë e kanë humbur të gjithë lisotrikët që janë gati qose dhe një pjes’ e elikotrikvet, ndërsa e kanë ruajtur të gjithë cimotrikët.
5. — LARTËSIJA E TRUPIT të njeriut (mashkullit të pjekur) më këmbë ndryshon nga 120 në 190 centimetra. Shumica e madhe e njerzve janë të lartë prej 142 në 180 centimetra. Shtati i gruas ësht mesatarisht 12 centimetra m’i ulët nga ai i burrit.
Lartësit e shtatit ndahen prej anthropologve në tetë klasë:
Shtate shumë të ulta deri 147.9 cm. Kl. I.
Shtate t’ulta prej 148 deri 152.9 cm. “ II.
“ 153 “ 157.9 “ “ III.
Shtate të mesme “ 158 “ 162.9 “ “ IV.
“ 162 “ 167.9 “ “ V.
Shtate të larta “ 168 “ 172.9 “ “ VI.
“ 173 “ 177.9 “ “ VII
Shtate shumë të larta “ 178 cm. e përpjetë “ VIIINjerzit e gjatë gjënden përgjithësisht ndër vende të hapta, si ndër zona me klimë të butë ashtu në zonën tropikale.Përveç lartësis së shtatit, anthropologu i u jep rëndësi të veçantë edhe përpjestimeve të pjesve te ndryshme të trupit. Matet, për shëmbull, gjatsija e shalës, e krahut dhe e segmentevet të tyre, diametrat transversalë të bustit, trajta e syrit dhe e kapakëvet të tij etj….
Ndër kohët e fundit u fol shumë edhe për grupëzimet e gjakut, por hë-për-hë dallimi i racave të ndryshme si pas grupeve që: paraqiten prej individve nuk ka hyrë preras në shkencë.
6. — TRAJTA E FYTYRËS DHE TREGONJSI I SAJË. Ndryshimet fizionomike që bjenë më tepër në sy mvaren nga ndryshimet e eshtrave që përbëjnë fytyrën, dhe pjesët e tjera të kafkës që ndodhen afër sajë. Mbi një sipërfaqe shumë të vogël anatomike paraqitet gama m’e gjërë e ndryshimeve morfologjike. Disa nga veçorit nuk munt të maten e prandaj bëhet përshkrimi i tyre, disa të tjera nuk munt të diktohen veçse ndër kafka pa mish, kurse ka veçorira që munt t’analizohen me anë masash mbi njerin e gjallë dhe janë pikërisht dimensioniet absolute e relative të fytyrës dhe dimensionet e hundës.
Tregonjsi fizionomik i fytyrës ësht raporti në mes të lartësis nasion-mento 10) dhe të gjërësis më të madhe e cila gjëndet duke matur hapsirën në mes të dy zigomeve (mollzave të faqes). Në tregonjsin morfologjik të fytyrës mirret si skaj krahasimi gjërsija e sajë dhe flitet për fytyra të shkurtra, te mesme ose të gjata.
Tregonjsi morfologjik i fytyrës ndryshon në mes të 73.4 e 93.7; që do të thotë se lartësija nga nasion në mjekër ësht 7 ose 9 të dhjeta të gjërsis më të madhe bizigomatike.
7. — TRAJTA E HUNDËS DHE TREGONJSI I SAJË. Përveç ndryshimevet të profilit ka rëndësi trajta dhe gjërsija ,e flegravet (vrimavet të hundës). Tregonjsi hundak ësht raporti qe rrjeth nga gjërsija m’e madhe e flegravet dhe lartësija e përgjithëshme e hundës. Ky tregonjës kalon mesatarisht prej 60.4 gjer në 112.1. Në bazë të tregonjsit hundak kemi hunda të holla e të gjata (leptorrine: deri në 70), hunda te mesme (mesorrine : prej 70 deri në 85) dhe hunda të sheshme ose të shtypura (platirrine : prej 85 e tutje.)8. — TREGONJSI QEFALIK u fut në shkencë nga Svedezi Retzius më 1842. Po të shikojmë një tok rrashtash nga ana e sipërme, do të vëmë re se disa nga ata janë të gjatë e disa të tjerë të shkurtër. Prandaj Retzius propozoi që njerzit të dallohen si pas kryes, në dolikoqefalë ose kokë-gjatë dhe në brakiqefalë ose kokë-shkurtër. Midis dy grupeve Rroca shtoi atë të kokavet mesatare ose mesoqefale ose mesatiqefale. Për caktimin e këtyre trajtave u muar për bazë tregonjsi qefalik që përfaqson raportin në mes të diametrit transversal të një koke dhe të diametrit gjatsor shumzuar per 100:TQ = Diametri transversal x 100 / Diametri gjatësor
Një kafkë ësht dolikoqefale kur ky raport ësht m’i vogël se 75; mesoqefale kur ndryshon prej 75 në 80; brakiqefale kur kalon numrin 80. G. Sergi ka vërtetuar se zona e ndërmjeme nuk ka autonomi morfologjike e se, në të vërtetë, kemi vetëm “dy kategori natyrore të ndara prej tregonjsit 80.
Dy dimensionet e sipërme dhe lartësija e kafkës kanë rëndësi të madhe, pse mesatarja e tyre, e marë me katër shifra, ësht moduli i kryes dhe i përgjigjet afërsisht kapacitetit të kafkës në ceritimetra kubë.
Dikur u fol shumë për kapacitetin e kafkës, pse ky lidhej ngushtë me vëllimin e truve e, si rrjedhim, me fuqin mendore të një race. Më vonë, pas provave dhe matjeve të shumta, u vërtetua se tru i vëllimshëm nuk do të thotë fuqi mendore m’e madhe dhe tru i vogël fuqi mendore m’e dobët. Gjenit që kanë dalë nga racat e ndryshme kanë pasur një tru që, i matur, ka pasur një vëllim prej një mij gjer në dy mij centimetra kubë. Shumica e truve të këtyre gjenive ka një vëllim që sillet rreth mesatares (1500 cmk.). Kur kapaciteti i kafkës së një njeriu ësht m’i vogël se një mij cmk ose m’i math se dy mij cmk, atë-herë kemi të bëjmë me idiotër e me rasje pathologjike. 11)
***
Duke u mbështetur në përfundimet e anthropometris e në përshkrimet somatike të bëra prej shkenctarvet, shumë anthropologë kanë dashur të klasifikojnë një herë e mirë racat e ndryshme të botës. Nga këto klasifikime fatin më të math e ka pasur ai i Eickstedt-it si pas të cilit familja e Hominidae përbëhet prej një gjinije të çdukur Pithecanthropus dhe të gjinis Homo. Kjo gjini përbëhet nga një specie e çdukur Homo Neaderthalensis dhe nga specia e madhe e përbashkët Homo sapiens ose Homo Recens. Kjo pastaj ndahet më nën-specie e në seri dhe serit në raca. Për të thjeshtësuar punë, n’emërtimin e racavet po marr për bazë sistemin e Biasutti-t që ësht një nga më të rinjt e më të përsosurit. Si pas tij, suaza e trajtavet të sotëshme t’ominidvet ndahet në katër cikle: cikli i trajtavet primare ekuatorjale me degën e Australoidvet e të Negroidvet ; cikli i trajtavet primare boreale me degën e Mongoloidvet e t’Europoidvet ; cikli i racavet të rrjedhura sub-ekuatorjale : cikli i racavet të rrjedhura t’Oqeanit Paqsor e t’Amerikës.
Dega e Europoidvet ndahet në dy grupe: ai i pre-europid-vet që përfshin racat Ainuide, Uralidë e Lapide dhe ai i europidvet që ndahet në dy nën-grupe: në nën-grupin evropjan dhe në nën-grupin afro-aziatik. I pari përmbleth racat që neve na hyjnë në punë më tepër: Nordide (veriake), Mediterranide (mesdhetare), Adriatide ose Dinarike ose Ilirike, Baltide, Alpide. Në të dytin nën-grup hyjnë racat Berberide, Orientalide, Armenide, Assiride, Turanide dhe Indide.
Mbrënda kësaj suaze së pjesëshme të racavet njerzore, nuk ësht përmëndur një emër që dëgjohet e sbkruhet më dëndur se cilido tjetër në kohë të sotëshme: raca arjane. Pa dashur të hyjmë në theorit raciste që ndryshojnë dita ditës e prej shteti në shtet:, për të mos lënë lexonjsin n’errësirë, po përmëndim vetëm se ky skaj i ri ësht krijuar në këta vjetët e fundit ndër popujt evropjanë në të cilët ësht ngjallur ndërgjegja e racës dhe urrejtja për popullin ebraik.
“Shprehja raca arjane duhet marrë në këtë kuptim: zbritja nga një grup trajtash racore që janë formuar dhe harmonizuar mbi tokën evropjane të trungut të math europoid dhe kanë fituar, për këtë gjë, një fizionomi somatike e shpirtrore që i dallon shumë mirë nga trungje të tjera, përfaqsonjsit e të cilave trungje kanë qënë dhe janë edhe sot të huaj për Evropjanët.” 12)
Auktorë të tjerë thonë se kemi të bëjmë me një përzjerje midis skajevet gjuhë e qytetrim dhe skajit racë, pse, si pas Boule-it nuk kemi aspak racë arjane, por vetëm gjuhë e qytetrim arjan. 13) Por çfardo drejtimi të marrin në t’arthmen këto mendime, për ne nuk ka asnjë rëndësi. Idiomës që flasim shtëpija e gjuhve indogjermane i a ka hapur të dy kanatat : traditat e bukura e bestytnit janë mbeturi të një qytetrimi që nuk na ndan nga popujt arjanë : studimet anthropologjike racën tonë e mbajnë si një nga racat më të pastra e më të bukura t’Evropës me fizionomi somatike e shpirtrore që na përmbleth në gjirin e racës arjane, në kuptimin e matur e shkencor që i jep kësaj Biasutti.***
Anthropologët skajet metiçiat e ibridizëm i përdorin praktikisht si sinonime. Do t’ishte ndofta m’i drejtë kuptimi i zooteknikvet: metiçiat ësht veprimi si mbas të cilit bashkohen metiçët 14) njëri me tjetrin dhe ibridizëm ësht “kryqzimi i dy specievet” (Magne). Prodhimet e këtyre kryqzimeve thirren metiçë ose mulatër më rasjen e parë, ibridë në të dytën. Por le t’i përdorim edhe ne këto skaje pa bërë dallim.Metiçë apo ibridë janë pra prodhimet e kryqzimit ndërmjet Negroidësh e Europoidësh ose në mes Mongoloidësh e Europoidësh. Por edhe nga bashkimi i një përfaqsonjsi të racës dinarike (Shqiptar, për shëmbull) me një përfaqsonjës të racës mesdhetare (Grek ose Sicilian) ose të racës nordike (Gjerman ose Ingliz) kemi pjellë të përbërë prej metiçësh; por në këtë rasje numri i karakterevet somatike që bëjnë të dallohen këto raca prej shoqja shoqes ësht i kufizuar e prandaj ndryshimet midis prindërve e fëmijve nuk bjenë shumë në sy. Më shumë do të na tërhiqte vëmendjen prodhimi në mes të një Shqiptari (racë dinarike) e të një gabeleje (racë indide), mbassi midis këtyre dyve ka ndryshime të mëdha jo vetëm somatike, por edhe shpirtrore.
Duhet lejuar apo jo kryqzimi midis dy racave të ndryshme, në mes të bardhëvet dhe njerzvet me lëkurë të ngjyerë ? Ka dy sisteme që bjenë në kundërshtim me shoqi shojnë : ai englez që e përjashton qoftë edhe në Hindin e banuar në pjesën më të madhe prej popujsh arjanë, të cilët me krijimin e kastevet që përkojnë me racat tregojnë se e kanë në shpirt hierarkin racore; dhe ai frënk, spanjoll e portoges që e ka pranuar dhe e ka zbatuar këtë kryqzim.
Për këto kryqzime, ndofta, nuk do t’ishte folur kurrë sikur mos të besohej në hierarkin e racavet njerzore. Por a ka, me të vërtetë, raca superjore dhe raca inferjore ? Biologë të ndryshëm kanë thënë po ose jo pa u mbështetur më sprovime të mjafta shkencore. Pa u zgjatur në mëndimet e shprehura prej njërit ose tjetrit, na pëlqen të japim gjykimim e matur të Jennings-it: “Çështja e racavet superjore dhe e racavet inferjore, q’ësht rrahur kaq fort, e vënë në mënyrë gjenerike, nuk ka kuptim. Gjykime të sakta në këtë pikpamje nuk munt të jipen veçse në lidhje me një qëllim të caktuar ose me një aftësi të dalluar funksjonale.” 15)
Krahasimet e bëra në mes zezakvet dhe të bardhvet të Jamaikës prej Davenport e Steggerda vërtetojnë ça thot Auktori i sipërm. 16) Zezakët u kallxuan eprorë në provët e ndryshme që masin ndjeshmënin (sensibilitetin) muzikore, për shëmbull në dallimin e notavet, të tingujvet, të fuqis, të ritmevet të ndryshme. U çquan gjithashtu në zgjidhjen për mëndsh të problemeve të lehta arithmetike e në zbatimin e disa urdhrave të ngatrruar. Të bardhët, për kundrazi, dualën më t’aftë në kopjimin e figuravet gjeometrike të thjeshta, në vizatimin e trupit të njeriut pa pasur model, në rindërtimin e një kukulle të zbërthyer, në korrigjimin e frazavet të gabuara, në dhënjen e gjykimevet mbi çështje praktike.
Edhe studimet mbi metiçjatin njerzor në bazë të kriterevet gjenetike janë të pakta. Por gati të gjitha përfundojnë në një gjykim kundër metiçit, sidomos nga pikëpamja shpirtrore e morale. 17)
Cilsit shpirtrore dhe karakteret somatike të prodhimevet që dalin nga kryqëzimi i dy racavet qëndrojnë në rrugë të mesme. 1 8 ) Sikur, pra, të bashkohet përfaqsonjsi i një race te çquar për art me përfaqsonjsin e një race të çquar për trimëri, duhet të kemi përgjithësisht prodhime që nuk do të çquhen as n’art as në trimëri. Në grupet e Jamaikës metiçët u treguan, në përgjithsi, m’inferjorë qoftë nga të bardhët qoftë nga zezakët.
Aleksandër Ghigi ka studjuar gjat’ e gjërë në kafshë ibridizmin interspecifik, 19) do me thënë atë trajtë ibridizmi që rrjeth nga kryqzimi i dy racave shumë të largta ose midis dy specieve shumë t’afërta. Ka vënë re në këta eksperimenta se lindin metiçë dizarmonikë dhe se një nga sekset ësht shterp. Duhet dijtur se të dy sekset kanë një përbërje të ndryshme të qelizave të tyre germinale. Seksi i ekuilibruar ndër zogj ësht mashkulli prandaj vetëm meshkujt metiçë janë në gjendje të mbarsin, ndërsa vërtetohet shterpësi e shoqëruar me anormalitete të tjera në femra. Ndër sisorët (mamiferët) ngjan e kundërta: e ekuilibruar ësht gjinija femrore, ndërsa e paekuilibruar ësht gjinija mashkullore. Po të zbatojmë këto përfundime në metiçjatin njerzor, duhet të pranojmë se gruaja mulate ka konstitucjon të rregullshëm, ndërsa duhet të besojmë se te burri ka disarmoni si në konstitucjonin trupor ashtu në pjellshmenin dhe posaçërisht, në gjëndjen shpirtrore. 20)
Ghigi bën edhe një vëre me mënt: lëkura e zezakut dhe ajo e të bardhit janë dy aparate delikate që kanë për detyrë mbrojtjen e trupit dhe rregullimin e nxehtësis; janë, prandaj, të lidhuira ngushtë me kushtet e posaçme t’ambientit të jashtëm, në të cilat funksione i u ndihmon, pa tjetër, edhe struktura e tyre bashkë me pasurin ose varfërin në melaninë. 21) Në brezin e parë të kryqzimit të këtyre dy racave kemi strukturë lëkure që i u afrohet të dy grupeve, por në brezat e më pastajshëm e në rasje kryqzimesh të reja do të prodhohen fatalisht te gjitha kombinacjonet e mundëshme që parashikojnë ligjët e Mendel-it; shumë nga këto kombinacjone do të jenë të pa-pajtuarshme me mirëqënjen e metiçit dhe me mundësin e jetesës së tij në një ambient të papërshtatshëm. Po të mendohet, pastaj, se shumë nga organet e njeriut kanë ndryshime të mëdha midis racave zezake dhe atyre të bardhave, kuptohet se dalin shumë vështirsira që shkaktojnë, në mos vdekjen, të paktën një qëndresë më të vogël të metiçit.
Më në funt, nga pikëpamja morale duhet dijtur se metiçi ësht zakonisht i biri i një njeriu prej një race të lartë dhe të një nëne prej një race t’ulët. Ati e braktis kurdoherë nënën e fëmijën pa menduar për ta. Metiçi e kalon vërsën e re i urrejtur nga të dyja shoqërit e prindërvet dhe, kur rritet, kjo urrejtje e shoqëruar nga delinkuenca, ngjallet në shpirtin e tij dhe i japin atij vulën e një njeriu me karakter të keq. Ky fakt vërteton rëndësin e madhe që ka për individin edukata dhe ambienti ku rritet. Por, siç pamë, përfundimi i keq i metiçit nuk mvaret vetëm nga këta fenomenë të jashtëm. I mbështetur në këto vëré e arsyetime dhe i pajosur me përvojën e gjatë të jetës që kalohet nëpër koloni, Frëngu P. Albert Perbal ësht shprehur përpara Kongresit Volta në shtator të vitit 1938 me këto fjalë: “metiçi ësht dënuar me turbullim shpirtror, ësht shkak prapsimi e shkatrrimi, ësht një plagë n’evolucjonin e natyrshëm.” 22)***
Raca, në kuptimin anthropologjik, nuk ka asnjë lidhje me-kombin. Një popull me origjinë të njëjtë, me një histori të vetme, me gjuhë të përbashkët dhe me doke e zakone të përngjarëshme, trajton për bukuri një komb të vetëm, kurse munt të jetë i përbërë prej racash të ndryshme. Kjo ndoth me kombin italjan, me kombin gjerman, me kombin grek, me kombin sërp. Vetëm për kombin shqiptar kemi një farë përjashtimi, por edhe ky, siç do të shohim, nuk përbëhet vetëm prej racës dimarike: një pjes’ e Shqiptarvet, me gjithë se në përqindje shumë të vogël, ësht e tipit mesdhetar.Por flitet rëndomë për një racë italjane, për një racë gjermane, për një racë shqiptare. Do t’ishte ndofta m’e drejtë të flitej për një trevë racore ose më mirë akoma për një komb italjan, gjerman ose shqiptar. Me gjithë këtë edhe shprehja e parë e ka kuptimin e sajë shkencor. Këto raca eksistojnë me të vërtetë. Në trevat ku ato kanë zënë vënt ka një tip të caktuar që kalon prej një brezi në një bres tjetër. Kuptohet se një nga popujt e përmëndur nuk përbën një racë omogjene e të çquar mirë nga pikpamja biologjike, por disa nga elementet kryesore racore qe përbëjnë grupin e europidëve hyjnë në setcilin ndër ta në përpjestime të ndryshme. Kështu për shëmbull, në popullin frënk kemi më tepër racën alpine me përqindje më të vogla nordikësh, mesdhetarësh e dinarikësh; në popullin gjerman ka sidomos nordikë e alpinë, një sasi më të vogël dinarikësh e ndonjë thërmijë mesdhetarësh e baltikësh; në popullin italjan zënë vëndin e parë racat mesdhetare e dinarike, pastaj vjen raca alpine e më në funt ajo nordike.
Veçorit e këtij numri racash lëmohen, deri diku, nga kushtet. ambientore që kontribuojnë në krijimin e një fenotipi 23) të përbashkët. Nga ana tjetër, ambienti, me anën e veprimevet (procedimenitevet) selektive, ushtron ndikim te math edhe mbi dallimin e disa karakterevet të përbashkëta dhe mbi çdukjen e disa të tjeravet. Për dukjen e këtyre tipave të përbashkët të një kombi Keiserling-u me shumë të drejtë thot: «në qoftë se ka tipa kombëtarë, kjo rrjeth kurdoherë nga fakti se disa tipa të familjes kanë qenë më t’aftë nga të tjerët për t’u fiksuar e për të përciellë (transmetuar) veçorit e tyre prej një brezi në brezin tjetër. Me fjalë të tjera një individ nuk ësht kurrsesi pinjolli i të gjithë stërgjyshërve të tij, sikurse thot gabimisht shumë kush, por vetëm i një numri të kufizuar të tyre.» 24)
Në çdo mënyrë duhet pranuar se kombi ësht një e vërtetë anthropologjike, jo vetëm si seli e një grumbulli te caktuar elementesh racore, por si seli e dalluar ku vërtetohen fenomena shkrirje (fuzionimi) e harmonizimi dhe si shtytës për lindje trajtash të reja (A. Keith). 25) Në këtë rasje nuk duhet të shikojmë vetëm veçorit morfologjike të një popullsije, por edhe veçorit fiziologjike e psiqike. Bilé, këto të funtmet kanë rëndësi më të madhe. Shëmbullin më të saktë na e japin Israelitët, ndër të cilët zotrimi i një numri notash psiqike bie në sy më tepër se sa frekuenca e vijavet somatike të përbashkëta.
Në krijimin e ndërgjegjes së racës e të ndërgjegjes kombëtare të përbashkët në një popull, rëndësin më të madhe e ka gjuha, e cila ësht ndër karakteret fiziologjike më të rëndësishme që ndan preras njer_n nga kafshët. Kjo ësht një element i dorës së parë që ndihmon për afrimin dhe përzjerjen e racavet të ndryshme mbrënda një kombi. Shtetet e Bashkuara t’Amerikës janë një mozaik i vërtetë ethnik dhe, me gjithë këtë, kanë zhvilluar një ndjenjë të fortë kombëtare me anën e gjuhës. Edhe Meksiku ësht një vënt me racë kryesore indide e me shumë nën-raca; por ka fituar një kulturë latine e ndjenja të përbashkëta nëpër mjet të spanjishtes.
Kur kemi të bëjmë me nën-raca të një race të vetme, ose edhe me raca të ndryshme, por që nuk ndryshojnë shumë njëra prej tjetrës, gjuha bashkon. Duhet thënë veç, se kjo nuk ka fuqi të rrënojë muret e racës, atëherë kur ndryshimi bje tepër në sy në pamjen e jashtëme trupore, sidomos në ngjyrën e lëkurës dhe në gradën e zhvillimit të cilsivet morale, ça ka rëndësi të madhe për ruajtjen e pastërtis në një racë që jeton përzierë me një racë tjetër shumë të ndryshme. 26) II.STUDIME ANTHROPOLOGJIKE MBI SHQIPTARËT
UDHTARË, ETHNOGRAFË, ANTHROPOLOGË – MUNGESA E STUDIMEVE TË MJAFTA.Shumë kohë përpara anthropologve, filologë, poetë, gjeografë, historjanë e udhtarë të ndryshëm që kanë kaluar nëpër Shqipëri, ose që kanë njohur, në ndonjë kënt të largët të Perandoris tyrke a të Ballkanit, ndonjë grup Shqiptarësh, nuk kanë përtuar të përshkruajnë sa më mirë që të jet’ e mundur tiparet e këtij populli që bie në sy për madhështi e bukuri.
Ami Boué, si qindra të tjerë që s’po i përmëndim, ësht prekur nga dukja fizike e Shqiptarëvet. Në veprën e tij La Turquie d’Europe (Paris 1842) ai shkruan : «ata i u përngjajnë më shumë Grekve se sa Sllavëve dhe të kujtojnë tipat më të bukur të malsorvet sviceranë me fytyrën vezake, me hundën e gjatë e të hequr, me trupin e tyre më shumë të hollë se të trashë e me trajtat e hedhura». 1)
Cyprien Robert-i, që ka njohur vetëm gëgët, në një studim të botuar në “Revue des deux Mondes” thot se Shqiptarët kanë «sy të vogjël, shikim të drejtë e të ngulur, vetulla lë holla, hundë të mprehtë, kokë të gjatë, ball të sheshtë, qafë tepër të gjatë, krahruar të rrumbullakët dhe pjesën tjetër të trupit të thatë e nervoze.» 2)
Nga shkrimtarët e tjerë, dikush thot se Shqiptarët i kanë syt e shkruar ose bojë qielli dhe flokët e verdhë e gati t’artë; dikush tjetër — Pouqueville-i, për shëmbull — shkruan se syt i kanë të zezë. Këto shënime, me gjithë se në përgjithsi flasin mirë për ne, qëndrojnë kaq lark njëri tjetrit sa të bëjnë të besoshë se nuk ka një njësi fizike të tipit shqiptar. Por mos të harrojmë se këto nuk janë veçse vëré të përcipëshme e, më të shumtën e herës, sentimentale. Vetëm në nji pikë që të gjithë auktorët janë të një mendimi: në bukurin, plastike të Shqiptarvet. Dhe kjo bukuri pranohet edhe prej anthropologëve të vërtetë. Por këta të fundit hyjnë më thellë në shqyrtimin e veçorive trupore dhe pranojnë, me ndonjë përjashtim të vogël, njësin fizike të tipit shqiptar dhe, bashkë me këtë, origjinën e njëjtjë të racës s’onë. 3)
Konti de Gobineau, që ësht marrë me shumë se cilido tjetër me problemin e ndryshimit të racave njerzore, ka paraqitur një suazë deri diku të saktë të tipit shqiptar. Në tomin e dytë të veprës së tij të bujëshme Essai sur l’inégalité des races humaines, botuar më 1853, ai i u kushton gati nji kapitull të gjithë Thrakasvet e Ilirvet të vjetër dhe, bashkë me këta, Shqiptarvet të rij që pat njohur kur ishte Ministër fuqiplot i Francës në Greqi. De Gobineau, origjinën t’onë e gjen te Ilirët, «të denjë për emrin popull» ; mirret pak me historin e me gjuhën e tyre dhe pastaj flet mbi individualitetin fizik: «Shqiptari, në pjesën e vërtetë kombëtare të vijave të tij, dallohet fare mirë prej popullsive q’e rrethojnë. Nuk i përngjan as Grekut të ri as Sllavit. Nuk ka lidhje të ngushtë me Vllahun. Marëdhënjet e shumta, duke e afruar fiziologjikisht me fqinjët q’e rrethojnë, e kanë prishur mjaft tipin e tij parak (primitiv), por karaktri i tij i veçantë nuk ësht çdukur. Si shënja themelore, vihen ré tek ai një shtat i gjatë e i përpjestuar mirë, një skelet i fort, vija të theksuara dhe një fytyrë e kocktë që, në të kthyer e ndër kënde, nuk të kujton pikë për pikë ndërtimin e facies kalmuke, 4) por të sjell ndër mënt sistemin pas të cilit kjo facies ësht trajtuar…. Hunda duket e gjatë, mjekra e gjërë dhe në trajtë katrore. Vijat, me gjithë se të bukura, janë të dukëshme si te Maxharët dhe nuk riprodhojnë, n’asnjë mënyrë, hollësin e modelit grek. 5)Më posht, kur flet për popullin bask, ai shkruan këto fjalë për “luftarin shqiptar”: “te ky i funtmi kam vën re një ndryshim të dukshëm, një kontrast të math me popujt q’e rrethojnë. Ësht e pamundur të ngatrrosh Arnautët me Tyrqit, me Grekët ose me Boshnjakët. Përkundrazi, ësht pun’ e vështirë të dallosh një Euskara 6) nga fqinjët e tij të Francës dhe të Spanjës. Fizionomija e Baskut, me gjithë se shumë tërheqse, nuk ka kurrgjë të posaçme. Gjaku i tij ësht i bukur, organizimi energjik; por përzjerja, ose më mirë ngatrrimi i përzjerjeve, bie në sy tek ai. Nuk e ka aspak dukjen e racave omogjene, përgjasimin e individve me shoqi shojnë, ça ngjan a un haut degré te Shqiptarët. 7)Me gjithë se fuqija e vijave të fytyrës e bëjnë kontin de Gobineau te dyshojë se mos ndër Shqiptarë ka, sa do pak, gjak oriental si në popullin hungarez, përfundimi që ai jep ësht i prerë: Shqiptarët janë arjanë me gjak e gjuhë dhe kanë shënja të veçanta që i dallojnë mirë prej të gjithë popujve të tjerë të botës.
Por, me një herë pas librit të famshëm të atit të doktrinës së racizmit që pati ndikim të math sidomos ndër Gjermanë, nuk doli në dritë ndonjë studim i thellë shkencor që të mirrej me Shqiptarët. Matja e gjashtë kafkave, i dha rasje anthropologut të famshëm Wirchow 8) që të bëjë disa konstatime me rëndësi dhe Zampa-s që të shkruajë një studim tërheqës me titullin Anthropologie illyrienne në «Revue d’Anthropologie» më 1886. Tregonjsi qefalik mesatar i këtyre kafkave, që munt të jenë gjetur, të gjashta, në Shkodër, arrin në 90.1, ça tregon një iperbrakiqefali të fortë. 9)
Më 1897 Glueck botoi të parin studim anthropologjik të gjërë mbi racën t’onë: Zur Physischen Anthropologie der Albanesen. Mati tridhjet vetë t’ardhur nga Prizreni, nga Gjakova e nga vise të tjera të Kosovës. I ranë në dorë edhe nëntë kafka që e kishin tregonjsin msatar 87.1 që barasohet me 89.1 për kokën e të gjallit. Përfundimi i Glueck-ut — që populli shqiptar përbëhet prej dy racash të ndryshme — nuk u pranua prej’ shkencëtarvet q’u thelluan më tepër në studimet anthropologjike. Pittard-i, në një vëré që i bën këtij studimi, shton se, edhe në qofshin, këto dy raca nuk i u përgjigjen dy ndarjeve gjeografike të Gegëve e të Toskëve, ashtu sikurse kujtonte shkencëtari gjerman. 10) Për të plotsuar vargun e studimeve ahthropologjike që janë bërë mbi Shqipërin, nuk duhen lënë pa përmëndur edhe Hamy për veprën Contribution á l’anthropologie de la Haute Albanie (Bulletin du Muséum d’Histoire Naturelle, Paris, 1900) dhe Deniker për veprën Les peuples balkaniques (surtout les Serbes et les Bulgares) au point de vue anthropologique – Institut français d’anthropologie (séance du 16 avrili 1913).
Shënime të vogla e veré me karakter somatik gjenden edhe ndër shumë “vepra ethnografësh që janë marrë me vëndin t’onë Ndër këta, më të njohur janë Hahn (Albanische Studien, Jena, 1854), Hecquart (Histoire et description de la Haute Albanie, 1859), Lejean (Ethnographie de la Turquie d’Europe, Gotha, 1861) dhe Nopcsa (Beitrage Zur Vorgeschichte und Ethnologie Nordalbaniens. Wiss. Mitth. aus Bosnien. und Herzegowina, vol. XX).
Anthropologë të ndryshëm, që ndër vjetët e parë të këtij shekulli janë interesuar për racën t’onë, kanë bërë studime lë shumta, por të mbështetur në lëndë shumë të ‘kufizuar. Sish bjenë në sy Adamiti që ka botuar në Kajro artikullin e titulluar Les Pelasges et leur descendants les Albanais; Apostolides që ka botuar më 1907 në «Buletin de l’Institut Egyptien» IV serie, Nr. 6-7, një studim mbi Pellazgët dhe Elenët, Pellazgët e Shqiptarët; Drontchilov Kroum që ka botuar në «Spis Bulgars Akad. Navuk»- vol. XXI të Sofjes një monografi 23 faqesh të titulluar Prinos Kerum anhropopogiiata na Albantsite. 11)
Pisko, në një vepër të botuar më 1904 (Aufnahme der Haar -und Augenfarben bei albanesischen Schulkindern, Zeitsch. Ethn. Berlin) ka studjuar ngjyrën e flokvet e të syvet në 572 fëmij të shkollave të Shkodrës.
Studime me vlerë më të madhe, pse të bëra prej dy shkencëtarësh me kompetencë të pakundërshtuarshme janë ato të Ugo Vram-it, profesor i Anthropologjis n’Universitetin e Romës, dhe të Giuffrida — Ruggeri-t. I pari, në vitin 1902, i ftuar prej Ministris s’Arsimit Botor, mori pjesë në një mision shkencëtarësh që vizitoi Shqipërin dhe Malin e Zi. Verét e tij të vlerëshme i botoi më 1907 nën titullin Antropologia della Zatriebach në volumin e XXIV të Buletinit të Societá Adriatica di Scienze Naturali të Triestit. I dyti, në studimin I dati craniologici sull’Albania e due crani albanesi inediti që përmbahet nga «Archivio per l’Antropologia» volum i parë, Firenze, merr në shqyrtim të gjitha shënimet kraniometrike që janë botuar prej anthropologësh të ndryshëm përpara vitit 1921. Ndër këto kafka ” gjënden edhe ato q’u nxuarën prej nekropoleve. Ësht, prandaj, rasja që Auktori të mirret me origjinën e popullit shqiptar duke u mbështetur vetëm mbi elementet e paraqitura prej kraniologjis. Për të spjeguar brakiqefalin zotronjse të Shqiptarvet të sotshëm, ai thot se në bregdetin lindor t’Adriatikut ajo përbën gjenetikisht një karakter zotronjës mbi dolilkoqefalin ; ky karakter zotronjës duket se ka ndihmuar mjaft për trajtimin e shumë qëndrave krejtësisht brakiqefale ndër kohë pak a shumë të vona. 12)Një studim të mirë mbi kafkat e Shqiptarvet, me gjithë se të varfër në materjal, e ka bërë Kaessbacher: Metrische und vergleichende Untersuchung an Albanern Schaedeln, Z- Anat. u. Entv. B d. 90, H. 2, faqe 199-221.
Por studimet më të plota mbi racën t’onë janë bërë prej shkencëtarvet austriakë A. Haberlandt e V, Lebzelter, prej Weninger-it, prej studjonjësit gjerman von Luschan dhe prej anthropologut zviceran Eugéne Pittard. Dy të paret gjatë Luftës së Madhe u ndodhën në Shqipërin e pushtuar prej fuqive austro-hungareze. Bënë studime mbi një grup vullnetarësh që shërbenin me armë në dorë për Fuqit Qëndrore dhe mbi një numër lë vogël civilash e të burgosurish shqiptarë që ishin kapur prej Serbëve.
Janë matur 140 vetë, të tërë meshkuj, madhorë me vërsë njëzet vjeç e lart dhe, që të gjithë, me sa duket, t’ardhur nga krahinat e Gegëris. Studimet e tyre u botuan më 1919 në “Archiv fuer Anthropologie» XVII, me titullin «Zur physischen Anthropologie der Albanesen.”
Edhe Profesori J. Weninger studimin e ka bërë gjatë Luftës së Madhe. Në verën e vitit 1918, ai ka gjetur në fushën e përqëndrimit pranë Ashahut mbi Danub, n’Austrin e sipërme, 95 Shqiptarë dhe vëzhgimet e imta mbi tiparet e tyre i ka botuar në veprën e rëndësishme Rassenkundliche Untersuchunqen an Albanern, Vienë, 1934.
Disa vjetë përpara tij, Anthropologu i njohur gjerman F. von Luschan botoi në Voelker, Rassen. Sprachen (Welt-Verlag, Berlin, 1922) masat anthropologjike mbi 130 Shqiptarë të hasur në Tyrqi.Profesori Eugéne Pittard ësht interesuar për popujt e Balkanit përgjithërisht dhe për Shqiptarët veçanërisht që më 1899, kur bëri udhtimin e parë për studime anthropologjike në Dobruxhë. U takua këtu me përfaqsonjës të së gjitha racave të Balkanit, ndër të cilët edhe me shumë Shqiptarë. Numri i matjeve që bëri në këta të fundit kapi 112 vetë, të gjithë meshkuj në moshë madhore që kishin ardhur në këtë krahinë nga vise të ndryshme të Shqipëris për të fituar bukën e gojës duke punuar si muratorë e puntorë bujqësije. Janë bërë pastaj disa kërkime më të kufizuara nga të cilat ka një farë rëndësije stud.imi i kryer mbi 50 nga bashkë-kombasit t’anë, të matur nga shërbimi i identifikimit gjyqsor të Bukureshtit dhe një tjetër punim plot vlerë gjatë të cilit ai ka shqyrtuar tregonjësin qefalik të 116 vetve. Por këto gjurmime, të bëra në një kohë kur Shqipërija ndodhej e robëruar dhe shkelja e tokëve të sajë ishte gati e pamundur, nuk e kënaqen Anthropologun e math. Në funt të studimit q’u botua kur mbaroi Lufta e Përbotëshme, ai uron që Atdheu i ynë të dalë më vehte ; në këtë mënyrë shkencëtarët do të munden të thellohen në kërkime prehistorike gjatë të cilave, pa as më të voglin dyshim, “qoftë streha e shkëmbënjve, qoftë trolli i kësollave, qofshin tumulet e Shqipëris, do t’i japin historis së popujve të parë të Gadishullit Ballkanik, drita zbulonjëse”. 13) Këtë dëshirë vetë Pittard-i e plotsoi për herë të parë: më 1921 ai i ra vendit t’onë, bashkë me të shoqen, kryq-e-tërthurë për t’a njohur këtë më mirë e më s’afërmi. Gjatë këtij udhtimi që zgjati dy muaj, ai zbuloi pranë liqenit të Prespës një stacion neolitik. 14)
Si përfundim të këtyre kërkimeve të shumta, Anthropologu zë-math i ka falur botës shkencore një vark monografish të veçanta të botuara ndër buletine teknike ose ndër vepra të posaçme bashkë me studime të tjera mbi popujt e Ballkanit 15). ose ndër volume me karakter edhe më përmbledhës, siç ësht, për shëmbull, vepra Les races et l’histoire, që ka dalë në dritë më 1924.
Studimet e shkencëtarvet gjermanë dhe ato të Zviceranit tërhoqën vëmëndjen e të gjithë botës shkencore e cila, pas Luftës së Madhe, nisi të mirret me racën shqiptare. Por, për fat të keq, në vënt që të bënin kërkime të reja, autorë të ndryshëm u muarën me komentime e interpretime të lëndës së mbledhur prej Haberlandt-it, Lebzelter-it e Pittard-it. 16) Do të shkoja shumë gjatë po t’i përmëndja të gjitha monografit e shkruara mbi këtë subjekt. Po kujtoj vetëm emrin e M. Tildesley-t që botoi në «Biometrika», më 1933, studimin e titulluar The Albanian of the North and South.
Dy anthropologë të dëgjuar italjanë kanë bërë, në këta vjetët e fundit, studime të vlefshme, por të mbështetura gjithnjë mbi lëndën e mbledhur- prej tre autorve të lartë-përmëndur. Nga këta, B. Battaglia ka mbrojtur një pikëpamje që nuk duhet lënë pas dore prej gjurmonjsit t’arthëm. Ai thot se tipi dinarik nuk duhet t’a ketë djepin e tij në gadishullin Ballkanik, por ndër vise përtej Alpeve, duke qënë se ky tip në kohën e metaleve kishte zbritur në Venecien Julie e deri në Toskanë, kurse në bregdetin tjetër ballkanik nuk gjindet asnjë shënj’ e tij. Për sa i takon Shqipëris, kjo do të thotë se stërgjyshrit t’anë Ilirët duhet të kenë ardhur prej tokësh të ndodhura në veri të Danubit. 17) Por lënda mbi të cilën mbështetet theza e tij ësht tepër e kufizuar. Me gjithë këtë, janë shumë të vlefshme veprat e tij: Note d’Antropologia etnica della Venezia Giulia e delle regioni dell’Adriatico orientale, shtypur në «Atti dell’Accademia scientifica veneto-trentino-istrica», 1934; Resti umani scheletrici di San Canziano, contributo allo studio antropologico degli Illiri, shtypur në «Atti del Museo civico di storia naturale di Trieste», 1939; Origine e caratteri antropologici degli albanesi, botuar në “Minerva, rivista delle riviste”, 1939; Profilo antropologico delle regioni danubiano-balcaniche, që gjëndet në veprën më të përsosur italjane «Le razze e i popoli della terra» drejtuar nga Benato Biasutti.Marcello Bodrini, profesor i Universitetit katolik të Milanos ka paraqitur tashi së fundi, një monografi shumë të vlefshme mbi anthropologjin e mbi demografin e Shqiptarvet në veprën «Principii di economia albanese», të botuar prej Universitetit tregtar Luigi Bocconi. Në tridhjet e pesë faqe, auktori i çquar amalizon mirë materialin e mbledhur prej tre gjurmonjësve të përmëndur dhe nxjer nga ky material përfundime të sakta, mbi. lartësin e shtatit, tregonjsin qefalik, tregonjsin hundak dhe mbi ngjyrën e flokvet e të syvet.***
Përmëndëm deri tashi një vark të gjatë autorësh e disa nga veprat e tyre. Lexonjsi i thjeshtë kishte për të thënë se botës-shkencore i ka interesuar shumë problemi i racës shqiptare dhe pa dyshim, pas kaq gërmimesh, do t’a ketë zgjidhur këtë kryekëput. Për fat të keq, puna nuk qëndron kështu. Me gjithë se shumëkushi ësht përzier, fort të pakët janë ata që kanë bërë studime të thella mbi ethnos-in t’ënë. Pastaj, lënda që ësht marrë në shqyrtim ka qënë mjaft e kufizuar. Nuk janë matur më tepër se gjashtqint vetë; edhe këta, të takuar rasësisht në Dobruxhë, në Tyrqi ose në ndonjë repart vullnetarësh e prandaj nuk ka qënë e mundur të zgjidhen në bazë kriteresh të shëndosha shkencore për të përfaqsuar si duhet tipin e vërtetë fizik të Shqiptarit. Kjo ka shkaktuar edhe që, në përfundimet e arritura, të kemi ndryshime të dukëshme midis një autori dhe një autori tjetër. Munt të ketë ndodhur edhe diçka tjetër — e për këtë gjë dyshon edhe vetë Pittard-i: që disa autorë të kenë matur po ato kafka Shqiptarësh dhe ata që kanë dashur të bëjnë një studim sintetik kanë mihur nd’uj pse kanë shënuar një numër të math eksemplarësh, kurse në të vërtetën ky numër ka qënë shumë i kufizuar. 18) Pastaj, për të thënë fjalën e fundit mbi origjinën e popullit Shqiptar, nuk mjafton vetëm përshkrimi i të gjallëve. Duhet të gërmojmë për të zbuluar sa më shumë skeletra t’epokave të ndryshme dhe pastaj t’i marrim këta në shqyrtim, punë kjo që do kohë dhe njerz kompetentë. Veprës s’anthropologut duhet t’i vijë në ndihmë, në këtë rasje, puna e arkeologut të kujdesshëm.Nga të gjithë emrat e anthropologve që përmëndëm më lartë, vetëm katër a pesë kanë mbledhur lëndë dhe kanë bërë studime me rrënjë. Të tjerët, kush me shumë e kush më pak, janë mbështetur mbi veprat e këtyreve.
Por kjo lëndë kaq e kufizuar nuk mjafton për të zgjidhur problemin e racës shqiptare. Duhen gjurmime të tjera, duhen studime të reja. Haberlandt e Lebzelter, për shëmbull, pretendoinë se gjatë matjeve janë siguruar për tipin e veçantë të Kthellës të zbuluar me kohë prej Baron Nopsca-s dhe që dallohet prej të tjerëve për trajtë të ngjyrosur fortë si tipi alpin, për shtat të shkurtër, për iperbrakiqefali, për hundë të drejtë dhe për fytyrë shpesh herë në trajtë trikëndshi. Mbi vëndin që duhet të zërë ky tip në sistematikun e racave nuk dihet gjë me siguri. Ishuj q’e përmbajnë atë janë zbuluar edhe në Bosnje e në Sërbi. Por a janë të sakta shënimet e këtyre autorve ? Ku e ka origjinën ky tip për të cilin Pittard-i nuk thotë asgjë, pse duket që nuk ka ditur ç’kanë shkruar dy anthropologët e sipërm, dhe që Weninger-it nuk i ka rënë në sy asnjë herë, me gjithë se e ka njohur nga Nopcsa ? Por pyetjet nuk kufizohen vetëm në tipin e Kthellës. Dyshime lejnë sa të duash edhe për përqindjet e trajtave të ndryshme e për saktësin e përshkrimit të këtyre trajtave. E, të gjitha këto, jo pse anthropologve të përmëndur i u mungonte zotsija, por pse këta nuk kanë pasur rasje e kohë të ‘grumbullojnë lëndë më të shumtë.
Mbledhjen e kësaj lënde ne nuk duhet t’a kërkojmë prej të huajvet, por prej vetë Shqiptarvet. Ndër emrat e autorve te shumët q’u përmëndën më lartë, lexonjsi do të ketë vënë ré se ka edhe disa ballkanas që s’janë mjaftuar me studimin e racave të tyre, por kanë futur hundën edhe në përshkrimin e racës s’onë. A nuk munt të mirremi edhe ne me gjurmime të këtij fari ? Kemi, këtu, disa profesorë shkollash të mesme që kishin për të dhënë kontribut të çquar në studimet anlhropologjike, sikur të kishin një shtytje dhe mundësit për t’u përgatitur.
Këtë shtytje dy organe duhet t’a japin: Ministrija e Arsimit dhe Instituti i Studimeve Shqiptare. Për të zbuluar origjinën t’onë dhe për të njohur vetvehten duhet t’i kushtojmë kujdesin e duhur studimit të racës që do të kishte për ne rendësi të barabartë, në mos më të madhe, me studimin e gjuhës e të historis...
...
Në parathënjen e librit Les Anciens Peuples de l’Europe të Dottin-it, Camille Julian-i shkruan këto fjalë: «çështja e racës, sido që të zgjidhet, ësht çështja më e rëndësishme në historin e popujvet. Munt edhe të thuhet se ne nuk e kallzojmë këtë histori veçse për t’arrijtur në zgjidhjen e problemit të racës.» 19) III.ORIGJINA E RACËS SHQIPTARE PROVA GJUHËSORE PER AUTOKTONIN E RACËS SHQIPTARE – ZBULIMET ARKEOLOGJIKE – MENDIMI I ANTHROPOLOGVET – BESIMI I DIELLIT DHE BESTYTNl TË SOTËSHME – PËRFUNDIM.Pesë vjetë më parë, Shpend Bardhi pat botuar në Përpjekjen Shqiptare një studim sintetik mbi origjinën e popullit t’onë. 1) Duke marrë për bazë gjurmimet e linguistëve dhe t’albanologëve më të rëndësishëm të botës, ai rrihte me radhë hipothezat e ndryshme që mbështeten sidomos në gjuhë.
Kemi shumë rasje që provojnë se origjina e gjuhës së folur nga një popull nuk ka asnjë lidhje me racën së cilës ky popull i përket. Kështu, për shëmbull, s’kanë të bëjnë aspak me arjanizmin, e posaçërisht me racën nordike t’Anglosaksonëve, të gjitha ato fise me ngjyrë të ndryshme që, në të pesë kontinentet e dheut, miren vesh në mes të tyre me anën e inglishtes. Por, për Shqiptarët gjak e gjuhë kamë burim të njëjtë e prandaj studimi i Shpend Bardhit do t’i zinte me shumë të drejtë faqet e kësaj kaptine, sikur mos të donim të kërkojmë edhe ndonjë burim tjetër për të provuar më me siguri se ç’ësht kjo raca shqiptare duke nxjerë argumentat jo vetëm nga gjuha, por edhe nga arkeologjija, nga mithologjija e nga kërkimet anthropologjike.
Linguistët ndahen nga njëri tjetri për origjinën e gjuhës e të popullit t’onë, me gjithë se kurrkush nuk mohon prejardhjen e sajë indo-europjane. Kjo prejardhje ësht vulosur nga Franz Bopp-i që, nëpër studimet filologjike, ka vërtetuar preras karakterin arjan të gjuhës e pra të popullit t’onë.
J. G. von Hahn-i, konsulli zë-math i Austris në Janinë, në veprën e tij Albanesische Studien, e gjen shqipen e sotshme bijë t’ilirishtes dhe Gustav Meyer-i, m’i madhi albanolog i shekullit të kaluar, e pranon dhe mundohet t’a provojë këtë hipothezë. Glotologë të tjerë, ndër të cilët Hirt e Pedersen, nuk e konsiderojnë gjuhën t’onë të rrjedhur nga ilirishtja, por nga thrakishtja; ndërsa albanologu sërb Bariq thotë për të se ësht një thrakishte e ilirizuar. I famëshmi studjonjës i shqipes, Norbert Jokl, të cilit i detyron shumë Kombi i ynë dhe albanologjija, ësht i mendimit se shqipja ësht një gjuhë thrako-ilire.
Këtyre mendimeve që nuk qëndrojnë kaq shumë larg njëri nga tjetri i u janë shtuar edhe dy të tjera krejt të ndryshme. Njëri — i August Schleicher-it — e vë shqipen në një degë indo-europjane bashkë me latinishten e me greqishten dhe i përmbleth që të trija nën emrin «grupi pelazgjik»; tjetri — i August Friedrich Pott-it — thot se shqipja ësht një gjuhë iliro-pelazgjike para-indo-europjane. Por të dyja këto mendime kanë gjetur kundërshtime të forta ndër glotologë. E para ësht lënë thuaj se më nj’anë; e dyta ka shumë shkencëtarë kundra dhe, në qoftë se mbrënda caqevet të filologjis ka ndonjë mbështetje, nuk pranohet n’asnjë mënyrë nga shumica e historjanvet dhe e arkeologvet. Ndër këto kohët e fundit as historjanët as glotologët nuk po flasin më për një gjuhë e një popull pelazgjik para-indo-europjan, por për një popull proto-ilir arjan, 2) për të cilin as ata vetë nuk dinë se ç’ësht me saktësi.
Vlejnë pra të mirren në shqyrtim tri hipothezat e para.
Të provosh në se Shqiptarët janë prej origjine thrake apo ilire ka rëndësi të veçantë për ne, pse po të pranohet njëra ose tjetra nga këto hipotheza do të thotë të vërtetohet në se Shqiptarët kanë qënë ngulur që prej kohëve më të lashta në viset që zënë afër e ngjat edhe sot, apo janë të shpërngulur prej ndonjë treve tjetër që ndodhet më afër Detit të Zi. Shpërngulja sjell me vehte edhe përzierje gjaku, pse një popull që largohet prej një toke e vëndoset në një tokë tjetër duhet të ketë pasur përpjekje, me doemos, më parë me fiset q’e kanë dëbuar e pastaj me fiset që ka gjetur në vëndin e ri. Midis tij dhe këtyre dy grupeve janë bërë kryqëzime që, në përpjestim me kohën e përpjekjes e me numrin e përbërësve të fiseve të huaja, kanë lënë gjurmë shumë pak të dukëshme në brumimin e racës.
A kanë banuar, vallë, stërgjyshët t’anë në viset ku stërnipët e tyre ndodhen edhe sot ? A po kanë ardhur këtu prej një treve që gjëndet më nga veri-lindja e që kishte për qëndër Nishin, domethënë prej Dardanis që përputhet me Kosovën e sotëshme, ashtu si ç’thot Jokl-i ? A po, më në funt, përpara shkeljes së Sërbvet në Ballkan, banonin më afër Detit të Zi, në trikëndshin Nish – Shkup – Sofie, ashtu si pohojnë Samdfeld-i e Weigand-i?
Ndër këto kohët e funtme pesha ësht duke rënduar më tepër nga ana e iliricitetit të popullit shqiptar dhe nga anasija (autoktonija) ë këtij populli. Një albanolog i ri gjerman, Georg Stadtmueller, duke u mbështetur gjithnjë në gjuhë e duke shqyrtuar fjalët e huaja greke e latine të Kishës që kanë hyrë prej kohësh më shqipen, e gjen djepin e fisit t’onë në një vënt që duhet të ndodhet pa tjetër afër Greqis nga njëra anë dhe afër Dalmacis nga ana tjetër, do me thënë n’atë pjesë të buzës lindore t’Adriatikut që banohet edhe sot prej Shqiptarvet. Bilé, siç do të shohim edhe më pas, Autori i përmëndur ngul këmbë për të provuar se në kohën e shkeljes së Sllavëve të hershëm, hapsira jetsore e të parvet t’anë kufizohej në bjeshkët e Shqipëris së veriut e, pikërisht, në malet e në luginat e krahinës se Matit. 3)
Përkrahsi m’i math i origjinës ilirike dhe i autoktonis së Shqiptarvet ësht profesori i Universitetit të Palermos Francesco Bibezzo që njihet prej të gjithë botës si auktoriteti m’i lartë në studimet mesapo-japige. Për të provuar marëdhënjet që në kohë e në hapsirë lidhin shqipen me ilirishten e vjetër dhe, për të vërtetuar vazhdimin historik e gjeografik të Shqiptarvet të sotshëm nga Ilirët e lashtë, ai mbështetet në monumentet dhe inskripcionet mesapike të gjetura në Pulje e në Kalabri, të cilat kanë përgjasim të math me inskripcjonet e rralla ilirike që janë zbuluar përkëtej detit Adriatik. Për spjegimin e këtyreve duhet përdorur pa tjetër shqipja e sotëshme e prandaj — arsyeton Bibezzo — kur shqipja dhe ilirishtja janë të barabarta me një gjuhë të tretë, duhet të jenë të barabarta edhe me shoqja shoqen. Në këtë studim shumë të vlershëm, të cilit Shkencëtari i math po i kushton mënt e djersë prej vjetësh, ai arrin duke ndjekur tri rrugë: «I. Rindërton në të gjithë hapsirën sipërfaqen gjuhësore t’ilirishtes së herëshme; II. shtrin dhe thellon mardhënjet leksikore, fonetike e gramatikore të shqipes me japigo-mesapishten; III. në suazën e përkatsive t’ilirishtes intensifikon kërkesën e ndonjë isoglose që, edhe në se numri i mbeturive gjuhësore ësht i vogël, të lidhet posaçërisht shqipja me dialektet e folura lashtë në tokën me iliricitet ethnologjik e glosologjik të provuar. 4) Në lidhje me thrakishten, Gjurmonjsi i çquar e thjeshtëson mjaft punën, pse ai nxjer prova të shumta për të vërtetuar se Thrakas e Ilirë kanë folur një gjuhë ti vetme. 5)
Çështja e selis ku kanë zënë fill Shqiptarët ka dalë në shesh rastësisht ndër fusha të ndryshme studimi dhe prandaj nuk ësht rrahur aq sa duhej prej shkencëtarvet. Në këto kushte përfundimet nuk duhen koinsideruar të sakta, pse pikat e nisjes kanë qënë të kuifizuara. «Në heshtjen e shkrimtarvet, thot Ribezzo, problemi u zgjith, si të thuash, negativisht nga Hahn-i n’Albanesische Studien I (1853 faqe 213 e tutje): në qoftë se përjashtohet invadimi sllav, në Mesjetën e lashtë e të ré nuk ka lajme për asnjë tjetër migracjon që të ketë mundur të ndryshojë strukturën ethnike e gjuhësore të Shqipëris dhe të cungojë kështu vazhdimin e evolucjonit të shqipes prej ilirishtes. Ky përfundim nuk ësht pikërisht një circolo vizioso, siç mendon H. Hirt, do me thënë që shqipja ësht zëvëndësja e ilirishtes vetëm pse Shqiptarët ndodhen në selin e Ilirvet. Sot, mbeturit e pakta gjuhësore t’ilirishtes në fushën toponomastike kanë nisur të gjejnë në shqipen elemente përgjegjse edhe për etimologjinë edhe për fonetikën e tyre.» 6)
Më poshtë, një soj si Stadtmueller-i, Profesori i Palermos thot se “po të mendohet që fisi shqiptar vetëm në këtë krahinë (në Shqipërin e sotëshme) ësht në mardhënje me helenizimin e vjetër të Maqedhonis e t’Epirit, me romaniziimin e krahinës danubiane e të Dalmatis, me sllavizimin e Thrakës, rrjeth vetvetiu se kjo bërthëmë (populli Shqiptar) mbetet në vëndin ku gjëndej dhe ku historikisht e linguistikisht mund të pritet, në qoftë se ka lidhje kaq të ngushta me thrakishten dhe me ilirishten, të cilat ishin sipërfaqe që shtriheshin për bri njëra tjetrës në kohën romake.» 7)
Më në funt, përgjasimi i ilirishtes me shqipen, nga njëra anë, dhe i shqipes me thrakishten, nga ana tjetër, toponimet e përbashkëta dhe qënja e fiseve — si për shëmbull Peonët — që thirren herë ilire herë thrakase, të bëjnë të besosh se Thrakët dhe Ilirët përfaqsojnë dy emra të një ethnos-i të vetëm të ndarë dysh vetëm politikisht e gjeografikisht. 8)Të shkojmë më tutje në rrjeshtimin e provavet gjuhësore e historike që vërtetojnë iliricitetin e popullit shqiptar, do të zgjatemi shumë e do të kapërcejmë qëllimin e kësaj vepre. Për të përkrahur ndryshimin ethnik në mes të popullit që banoi dikur në Shqipëri dhe këtij të sotëshmit nuk mbetet veç se të pranojmë hipothezën e një pushtimi të huaj që duhet të ketë ngjarë pas rënjes së Perandoris së Romës. Por arkeologjija na jep prova të mjafta për t’a rrëxuar edhe këtë pretendim.Gërmimet arkeologjike që kanë të bëjnë me qytetrimin dhe me popullin ilir janë shumë të kufizuara. Ato të Feniqit,” të Butrintit, t’Apollonis, të Durrsit e të ndonjë vëndi tjetër nuk kanë rëndësi të madhe për kërkimet ilire, pse këto qëndra janë, në përgjithsi, kollonira të themeluara prej Grekësh që kaluan më vonë në dorë të Romakvet e prandaj pika ku, mbi një nën-shtresë ilirike, vihen dy mbishtresa, njëra helenike dhe tjetra italike.
Por këtë mungesë të dukëshme e plotson, deri diku, Nekropoli i Komanit, zbuluar në një luginë të Pukës që përshkohet nga Drini. Gjurmë të qytetrimit që tregojnë varret e këtij Nekropoli gjinden edhe nëpër shumë krahina të tjera të Shqipëris, në disa vise të Greqis dhe, ça ka për ne rëndësi, n’Afionën e ndodhur n’ishullin. e Korfuzit. Englezi Bulle, që ka bërë një studim t’imtë mbi këto varret e fundit, nxjer argumenta bindës për të provuar se këto, përveç ndonjë përjashtimi të vogël, i përkasin shekullit të shtatë pas Krishtit. Varrezat e Komanit, si pas këtij Autori, janë pak më të reja se ato të-Korfuzit. 9) Dhe me të vërtetë edhe arkeologët e tjerë kanë pranuar se grumbulli m’i math i tumuleve 10) të Komanit duhet të jetë i shekullit të tetë pas Krishtit; por ka edhe mjaft asosh q’i përkasin një kohe shumë më të lashtë. Materjali i mbledhur provon hapët se në popullin ilir ka pasur një vazhdim të qytetrimit halstattjan, 11) që ësht përhapur an’ e kand tokës së banuar prej fisevet të tij. Rëndësija e veçantë që ka për thezën që po rrahim Nekropoli i Komanit rrjeth pikërisht nga shkaku se varret qenë hapur ndër epoka të ndryshme. Arkeologët që kanë marrë në studim materjalin e mbledhur mendojnë se një pjes’ e tij rrjeth prej një kohe përpara shkeljes së Romakvet në Shqipëri. Kemi, pra, një vazhdim traditash dhe ndikimet e ndryshme qe ka pësuar populli ilir mbrënda një periudhe njëmij-vjeçare. «Nelkropoli, prandaj, provon evolucjonin e qytetrimit iliro-romak krahinor dhe vazhdimin e elementit ethnik.» 12) Të njëj mendimi me Mustilli-n janë edhe Nopcsa, Traeger, Zeiss e shumë studjozë të tjerë.
Ka ndonjë shkencëtar që beson se në varret e Komanit duhet të gjënden edhe përfaqsonjës të popullsis sveve ose avare ose sllave. Hipotheza e parë ësht rrëxuar prej dijetarvet më të rëndësishëm, megjithse ndonjë shënj’ e racës nordike gjëndet në këtë Nekropol. Për Avarët dihet me siguri se n’ushtrin e tyre kishte shumë Sllavë. Këta në shekullin e gjashtë shkelën Ballkanin dhe në krye të shekullit të shtatë elementi sllav q’erdhi me ta u përhap në të gjithë Gadishullin duke lënë të paprekura vetëm qytetet e Dalmatis, me përjashtim të Salonës, bregdetin e Egjeut dhe një rrip toke rreth e rrotull Konstantinopolit. Ësht vërtetuar historikisht se Avarët vetëm të shoqëruar nga Sllavët kanë shkelur në tokët t’ona dhe se këta të fundit, për të hyrë në vise shqiptare, kanë gjetur vështirsira të mdha, ça vërtetohet edhe nga numri shumë i kufizuar i mbeturive linguistike të kësaj epoke që janë futur në shqipen. Ësht e vërtetë se në tumulet e Bosnjës, ku elementi sllav zuri rrënjë të thella, gjejmë shumë sende që i u përngjaijnë atyreve q’u zbuluan në Koman ; por dijetarët janë të sigurt se këto sende janë më të vjetra nga pushtimi sllav.
Qytetrimi i Komanit, pra, ësht një fazë e mëvonëshme e qytetrimit të zbuluar në Bosnjë. Ai i përket kohës romake. Edhe sikur të mos pranohet se një pjes’ e varrevet të zbuluara janë të kohës romake, duhet përjashtuar një herë e mirë mundësija e njohjes së përfaqsonjësve të ndonjë fisi sllav ose avar, t’ardhur në Shqipëri në mes të shekujvet gjashtë e shtatë pas Krishtit, ndër të vdekurit e Komanit. Përkundrazi, duket krejtë e natyrëshme që ata t’i përkasin atij ethnos-i që banonte në këtë krahinë edhe në kohën romake dhe që kishte zënë vënt që prej epokës së hekurit, në të cilën epokë gërmimet arkeologjike vërtetojnë pranin e tij. 13) Zbulimi i varrezavet ilirike të Korfuzit nuk ësht spjeguar akoma ; por ka të ngjarë që disa familje të visevet t’ona të kenë shkapërcyer detin për shkaqe të panjohura prej nesh dhe të jenë vëndosur n’ishullin më të math të Jonit.***
Anthropologët i akuzojnë pa prerë arkeologët, pse këta, në gërmimet që bëjnë, nuk çajnë kokën për të ruajtur kafkat e mbeturit e skeletrave të njerzve që zbulojnë. Bëjnë, në këtë mënyrë, një mëkat të math, pse nuk i u japin rasje përfaqsonjësvet të shkencës së rëndësishme t’anthropologjis që të çfaqin mendimin e tyre mbi racën që ka banuar në një vënt. Kjo mungesë kujdesi e arkeologve, për të cilën kaq dëndur fshan Eugéne Pittard-i, bje në sy me një herë në gërmimet e shumta që janë bërë në Shqipëri. Nga këto gërmime, për fat të keq, vetëm katër kafka Shqiptarësh të lashtë janë mbledhur e studjuar gjer më sot; që të katra janë nxjerë nga varret e Komanit, në Kalan e Dalmaces afër Shkodrës. Dy ndër to vërtetojnë dolikoqefalin e Ilirvet, kurse dy të tjerat janë brakoide. 14) Por një numër kaq i vogël nuk mjafton për të provuar me një farë saktësije në se Shqiptarët e sotshëm janë apo jo pasardhësit e Ilirvet. 15)Kemi, veç, një nekropol të vjetër që ka një farë rëndësije për ne: ësht ai i Glasinacit që gjëndet në Bosnje 26 kilometra lark Sarajevës, në një vënt, domethënë, që ndër kohët e moçme, banohej funt e majë prej Ilirësh. Gërmimi në varret e tij ka nisur gjashtdhjetë vjetë më parë. Kafkat e gjetura në to janë studjuar që më 1907 nga Weisbach-u. Përfundimi i këtyre studimeve vërteton se midis sosh ndodhen disa të tipit dolikoqefal, disa të tipit mesoqefal dhe disa të tjera të tipit brakiqefal. Shifet pra, se të paktën dy raca të ndryshme, ajo nordike e ajo dinarike përfaqsohen në Nekropolin e Bosnjës. Si pas Schwidetzky-t, numri i këtyre racave arrin në tri: nordike, mesdhetare e dinarike. Tipi nordik ose verjak çfaqet në dy variante, në një trajtë me kafkë të lartë dhe në një trajtë me kafkë t’ulët. Ndër kafkat mesoqefale shihet qartë një kalim drejt tipit dinarik, sidomos në trajtim të kafkës mbrapa. Pjesa nordike ësht m’e shumta (gati gjysma), pastaj vjen pjesa dinarike (gati një e treta), kurse tipi mesdhetar ësht më i vogli në numër.
«Po t’i ikqyrim rrashtat në pikëpamje të kohës — shton Anthropologu gjerman — shohim se këtu kemi të bëjmë me rrashta të një periudhe mjaft të gjatë, pra të kohëve të ndryshme. Racat atëherë na tregojnë një çnordizim, domethënë një paksim të racës verjake në dobi të racave të tjera. Raca verjake na çfaqet m’e rrallë në grupet më të reja». 16) Por, le të flasim më vonë për këtë çnordizim që nuk vërteton se kemi të bëjmë me gjak t’ardhur, por ësht vetëm një kalim prej dolikioqefalije në brakiqefali, një fenomen, pra, shkencorisht i zbuluar, me gjithë se nuk ësht spjeguar edhé.
Otto Reche, në veprën e vetë Raca dhe djepi i Indo-giermanvet (1936), duke pranuar se të gjakut ilir kanë qënë edhe fiset që banonin në kohët e para të metalit krahinën Picenum t’Italis lindore, merr në shqyrtim skeletet e nxjerra nga varret që janë zbuluar afër Novilara, Belmonte dhe Ancona. Kafkat janë, të gjitha, të gjata e të ngushta, me fytyrë të hequr e të gjatë e me hundë të hollë. Gjatsija mesatare e skeletevet arrin në cm. 167,7. Shihet çiltas se i përkasin racës nordike. 17)
Një dëshmi tjetër mbi racën ilirike munt t’a nxjerrim nga sa kanë shkruar kronikanët e vjetër mbi nëntë nga perandorët e Romës a të Bizancit që kishin arrijtur kulmin e hierarqis politike e ushtarake në buzë të Teverit ose të Bosforit duke u nisur prej visevet t’ona. Këta janë Klaudi, Apoloni, Probi, Valentiniani i Parë, Kostandini i Math, Kostanci i dytë, Juliani, Kostanc Klori dhe Kostandin Gali. Me përjashtim të Julianit që kishte flokë të zezë, të tetë të tjerët ishin flokartë. 18) Historiani latin Taciti i përshkruan Ilirët si një popull i fuqishëm, me flokë e me sy t’errët, i përkurmë, i matur, guximtar, kryelartë, që do më shumë blegtorin se sa bujqësin dhe nxjer ushtarë shumë të mirë. 19) Po t’u hedhim një sy mozaikvet të Justinianit të Madh dhe të së shoqes së tij Theodhora, që janë ndërtuar në Ravenna në shekullin e gjashtë, i pari në Kishën e Shën Apolinarit të Ri dhe i dyti në kishën e Shën Vitalit, do të na bjenë në sy me një herë tiparet dinarike të Ligjvënsit të math Kosovar, ndërsa Perandoresha duket se ësht e racës mesdhetare. 20)
Nga këto pak shënime kuptojmë se anthropologjija nuk ka në dorë lëndë të nxjerë nga tumulet që të mjaftojë për të vërtetuar origjinën ilire të Shqiptarvet, me gjithë se nuk e mohon n’asnjë mënyrë këtë të vërtetë. As kronikat e vjetra nuk na japin përshkrime që të kenë një farë rëndësije në këtë drejtim. Veç, që të gjitha këto provojnë katërçipërisht se Ilirët ishin indogjermanë me tipare q’i u përngjanin pak a shumë nordikvet.
Por antropologët nuk mbështeten vetëm në matjen e të vdekurvet për të shprehur mendimin e tyre mbi origjinën e një populli. Ata, edhe duke vëzhguar përfaqsonjsit e gjallë dhe duke bërë analize të holla, munt të thonë se cilës race i përket një popull. Kështu, për shëmbull, Pittard-i, i mbështetur në përfundimet e anthropometris, thotë këto fjalë për origjinën t’onë: “Nuk e di në se linguistët kanë rënë në godi për të caktuar origjinën e gjuhës shqipe. Por besoj se anthropologët do të mirren vesh shumë lehtë për të caktuar vëndin e kësaj race. Duket që tashi, me gjithë se kërkimet nuk janë në gjëndje të na e mësojnë preras, që ne mund t’i vëndosim Shqiparët në një nga suazat e klasifikimit të sotshëm të racave evropjane: n’atë të racës dinarike. 21)
Në racën dinarike hyjnë popujt që banojnë, përveç viseve të tjera, Alpet Dinarike, që prej Istries gjer në jugë të Shqipëris, duke ndjekur gjithkund bregdetin lindor t’Adriatikut e prandaj popujt që ndodhen në viset ku më parë banonin Ilirët. Raca dinarike, ose adriatide e Biasuttit dhe raca ilirike janë sinonime. 22)
Në parathënjen e një vepre të hartuar nga Lumo Skëndua, Pittard-i e jep vëndimin e tij mbi origjinën e popullit t’onë me këto f jalë: “Shqiptarët më duken të jenë stërnipat më autentikë t’ilirvet të vjetër.» 23) Por, thuaj se të gjithë anthropologët kanë vëzhguar në popullin t’ënë tipare që provojnë se duhet të ketë, me doemos, kryqzime me raca të huaja. Krerët dolikoqefalë, syt e kaltërt e flokët e verdhë, që hasen aty këtu edhe ndër ne, nuk janë veçorira të racës dinarike. Lindin, pra, dyshime që duhen sqaruar. Spjegimin na e jep, deri diku, Marcello Boldrini. Ky, me gjithë se nuk e largon preras dyshimin e kryqzimevet, qoftë edhe shumë të kufizuara, me racat sllave, thot se “kushtet gjeografike, faktorët ekonomikë, ndryshimet e përgjasimet anthropologjike me popujt fqinjë, gjuha, zakonet përkrahin hipothezën e përzierjevet të vjetra që munt të kenë ndodhur edhe përpara vëndosjes së këtij populli në selin e sotëshme…” 24) Kush munt të thotë, atëherë, se Ilirët e lashtë, kur zunë vënt në Gadishullin ballkanik, nuk ishin, që të gjithë, të një tipi të vetëm fizik, por kishte midis tyre individë të pajosur me te gjitha tiparet që shihen edhe sot në popullin shqiptar ?
Tashi duhet bërë edhe një pyetje me rëndësi që ka lidhje vetëm me tregonjsin qefalik: kur përshkrimet e vjetra dhe kafkat e të vdekurvet thonë se llirët kanë qënë kokë-gjatë, si munt të spjegohet brakiqefalija e fortë që vihet ré në Shqiptarët e sotshëm e, përgjithësisht, edhe në përfaqsonjsit e tjerë të racës dinarike? Anthropologët për shumë kohë janë orvatur t’a spjegojnë këtë fenomen. Kanë thënë në krye se, kur në disa varre, si për shëmbull në Glasinac, shihen ndër kohë të ndryshme kafka që kalojnë nga dolikoqefalija në brakiqefali, ka një popull kokë-shkurtër që vjen prej së largu dhe përzihet me vëndësit kokë-gjatë. Bile, pas një hipoteze të dytë — të dalë gjithnjë në kohën kur anthropologjija gjendej në shpërgënjt e foshnjëris — brakiqelalija kishte origjinë aziatike, domethënë ngastrat që popujt brakiqefalë zinin në kartën e Evropës ishin trevat ku popujt indo-gjermanë ishin përzierë me popujt jo të gjakut arjan t’ardhur prej kontinentit lindor. Por sot të dyja këto hipotheza janë rrëxuar preras dhe prej të gjithë shkencëtarëvet ësht pranuar se popujt kokë-shkurtër kanë rrënjë kryekëput evropjane. 25) Anthropologët janë, gjithashtu, të mendimit — me gjithë që fenomeni nuk ësht spjeguar edhé — se në disa zona tregonjësi qefalik vjen duke u rritur; po kalohet pra vazhdimisht prej kafkave dolikoide në kafka brakoide pa patur përzjerje gjaku. Pittard-i këtë fenomen e ka vënë ré në komunën e Londrës dhe në krahinën e Savojës; 26) Biasutti thot se këtë shndrrim të trajtës së kokës nuk -duhet të lodhemi për t’a kërkuar ndër gërmime të banesavet të dikurshme të popujvet, pse sot, në shumë krahina t’Evropës, nga të cilat në disa lugina t’Alpeve, ësht e dokumentuar shtesa e brakiqefalis. 27)
Në kohën kur Franz Bopp-i dhe shkolla e tij bënin krahasime ndërmjet gjuhësh të ndryshme për të zbuluar në to karakterin hindo-gjerman, një studjonjës i math engles, Max Mueller-i, shkruante se popujt që flitnin gjuhë të një rrënje, kishin edhe besime që i përngjanin mjaft njëri tjetrit. 28) Theorija e tij qe luftuar prej shumë kuj për një kohë të gjatë, por më vonë u kuptua se lufta qe e pavënt. 29) U pranua gati nga të tërë mithologët se në themel theorija e Max Mueller-it ishte e drejtë e prandaj, edhe një herë nisën kërkimet në këtë drejtim.
Ësht pohuar prej të gjithvet se baza e mithologjis arjane ësht besimi i diellit. Ky besim, si ndër popuj të tjerë të lashtë me gjuhë arjane ashtu edhe ndër Ilirët, qe në pah të math dhe, për çudi, pjesë të tij kanë mbetur gjallë gjer në ditët t’ona në popullin shqiptar.
Disa vjetë më parë u zbulua n’Austri kryeqyteti i krahinës Noricum që banohej prej Ilirësh.30) Thirrej Noreia dhe gjëndej në malin Lugenboden. Ndër sa ndërtesa të tjera u zbulua edhe pallati mbretror dhe, jo shumë lark këtij, një tempull i goditur në të tretin shekull para Krishtit. Ky tempull ësht i rrumbullakët, 31) me tetë metra diametër dhe i rrethuar me një postrehë, pullazi i së cilës mbahej, si duket, me shtylla të drunjta. Në mes ishte altari, i përbërë prej katër rrasash të të mëdha e të rënda, të latuara e të ngritura mbi tokë. Ndën altar ndodhej vatra e zjarmit për flit që truheshin. Ndonjë statujë Perëndije nuk u gjet në këtë vënt të shënjtë, pse besimi i Ilirvet ishte pa ikona. Por mënyra e ndërtimit të kujton me një herë tempujt e vjetër të Romës ku nderohej dielli. Në majë të një kodre që gjëndet pranë katundit Igls në malsi të Tirolit, Zonja Miltner ka zbuluar një tempull tjetër ilir, në mes të të cilit u gjet shtrirë një rras’ e madhe që përbënte altarin. 32) Në mëngjes, kur dielli dilte për të parën herë në buzë të malit, rrezet e tij binin mu në mes t’altarit duke-kaluar nëpër një gallustër të hapur, për këtë qëllim, në pullas. Që kjo ndërtesë ësht faltore nuk duhet të kemi asnjë dyshim; varret rreth – e – rrotull sajë vërtetojnë se, një soj si sot, edhe Ilirvet të moçëm i u pëlqente t’i varrosnin të dashurit e tyre afër tokës së bekuar.
Ndër popujt e tjerë të vjetër që banonin në Ballkan, kulti i diellit ka qënë shumë i përhapur. 33) Ky kult as nuk ka qënë i njohur në kohën greke arkaike e klasike me përjashtim të Helios-it në Rodi; por edhe për këtë dyshohet se mos ka origjinë të huaj. Një filozof platonik, Maksimi prej Tiros, tregon se fisi ilir i Peonvet adhuronte diellin në trajtë të pafytyrzuar të një disku të vogël të lartësuar mbi një shkop të gjatë. Në monedhat e mbretit Lykkeios të Peonis, që qe aleat i Ilirvet të tjerë e i Thrakasvet kundër Mbretit të Maqedhonis, shihet dëndur koka e Apollit stolisur me dafina; ky ka qënë perëndi që përfytyronte diellin.
Edhe Thrakasit që, si ç’thamë, janë të njëj gjaku e gjuhe me Ilirët, e adhuronin diellin. Sofokliu, në tragjedin e çdukur Tereus, vë këto fjalë në gojën e Thrakasit Orfé: “O Diell hyll shumë i nderuar prej Thrakasvet, miq të kuajve.” Në një tragjedi tjetër t’Eskilit, Bassaridet, Orfeu squhet që me natë për t’u ngjitur përpara agimit në majën e malit Pangeo që t’i falej Diellit, i cili për të ishte Perëndija m’e madhe.
Nuk ka shënja të shumta t’adhurimit të diellit anikonik nga ana e Thrakasvet. Por provohet mirë besimi i tyre ndaj Apollit, të cilit shumë herë i ngjiten mbiemra vendës, si për shëmlbull Sitalkas, ashtu si ç’janë thirrur shumë nga princat e vëndit, dhe Zerynthois që përfaqson emrin e një fisi të tyre. Fytyra e “kalorsit thrakas” ka zakonisht rreth kokës një kurorë rrezesh, shënj’ e qartë kjo që vërteton lidhjen shpirtrore të popullit me diellin
Të përmëndim, me qënë se ra rasja, edhe një legjendë maqedhonase, mbassi edhe populli që polli Lekën e Math ësht, si pas mendimit të shumicës së historjanvet, i një origjine me Ilirët. Perdika, themelonjsi i shtëpis mbretnore të Maqedhonis, ishte m’i vogli i tre vllezërve të cilët, nga toka e Iliris, kishin shkuar në Lebaia dhe ishin marrë në shërbim si barinj’ prej mbretit të vëndit. Kur mbretresha mbrunte bukët, kishte vënë ré se kurdoherë buka e Perdikës bymehej dy herë më shumë nga bukët e tjera. I a kallxon këtë gjë Mbretit dhe ky, i trëmbur prej këtij farë paralajmërimi, i dëbon të tre vllezrit. Ata kërkojnë rrogën q’u qe caktuar, por mbreti nuk u a jep. Veç, u tregon këtyreve diellin që n’atë çast po hynte në shtëpi nga një bir’ e pullazit, dhe u thotë: “kjo ësht rroga që ju meritoni.” Dhe ja ku Perdika përgjigjet në këmbë e në dorë: “edhe ne e pranojmë” dhe, me një thikë që kishte me vehte, shkroi mbi tokë rrethin e diellit. Pastaj hyri tri herë mbrënda këtij dielli të vizatuar për dhé e u largua bashkë me të vllezrit. Vepra me karakter magjik dha përfundimin e pritur, pse Perdika, kur pushtoi të gjithë Maqedhonin, u bë edhe zot i Lebaia-s. Legjenda dëshmon hapët se edhe ndër Maqedhonas dielli adhurohej.
Ndërsa ky adhurim i diellit tregon me saktësi vulën arjane që mbante populli ilir dhe popujt q’ishin të njëj gjaku me të, traditat e mbetura gjer më sot ndër Shqiptarë flasin hapet mbi origjinën ilire të popullit t’onë.
Populli i malevet dhe i fushavet beson edhe sot me këmbëngulje në diellin. Njëzet shekuj krishterimi e myslimanizmi nuk kanë mundur t’i a çrrënjosin këtë besim. Ai vazhdon të hetohet për diell e për rreze të tij. Një varg bestytnish (supersticjonesh) e lidhin me të. Në folklorin t’onë gjënden pjesë të shumta këngësh në të cilat kreshnikët flasin me diellin si të flisnin me një vehtje të gjallë, i kërkojnë atij të mira dhe i binden.Por ka edhe më. D. Nikollë Gazulli na tregon se Ilirët kishin për simbol të diellit kryqin me grepça, atë që kanë pasur edhe të gjithë popujt arjanë dhe që përfaqsonte zjarmin, flakën e gjallë. 34) Ky simbol, na siguron Autori, ësht i njohur edhe sot ndër malsit e Snkodrës. Shumë gra e qëndisin kryqin me grepça ndër xhubleta të tyre. Në hetimet që ai ka bërë duke pyetur ato që mirren me këto qëndima, ka nxënë se ky trashgim u ka mbetur prej plakash të moçme.***
Tashi të përmbledhim mendimet mbi origjinën e racës shqiptare. Pamë në këto faqe se Ilirët janë popull me gjak e gjuhë indo-gjermane dhe se Shqiptarët janë bijt e tyre të vëndosur në krahinat e sotshme që nga kohët më të lashta.Nga theorit e ndryshme linguistike, shkencëtarët po përkrahin më shumë atë që thotë se gjuha shqipe ësht një gjuhë thrakoilire dhe, duke qënë se po provohet se Thrakas e Ilir janë dy degë të një ethnos-i të vetëm, duhet pranuar mendimi i Ribezzo-s, si pas të cilit Shqiptarët e sotshëm janë pasardhësit e Ilirvet.
Kërkimet arkeologjike na vijnë në ndihmë pikërisht atje ku lajmet historike mungojnë dhe provat gjuhësore nuk kanë fuqi. Ësht një periudhë kur karta ethnografike e Ballkanit ësht përzier shumë, pse popuj të ndryshëm aziatikë janë dyndur mbi tokët e Gadishullit dhe popujt anas (autoktonë) kanë qenë të detyruar të ndryshojnë vënt. Zbulimet e tumuleve të Komanit dhe ato të Afionës japin lëndë të mjaftë për të vërtetuar vazhdimin e elementit ethnik që nga shkatrrimi i Perandoris së Romës gjer në shekullin e tetë pas Krishtit. Pas kësaj kohe historija nuk flet më për migrim fisesh të huaja në tokën e banuar prej Shqiptarvet.
Anthropologët nuk kanë lëndë të mjaftuarshme skeletrike për të vëndosur se Shqiptarë e Ilirë janë një racë e vetme. As kronikanët e vjetër nuk përshkruajnë gjë me saktësi. Por nga studimet e bëra mbi Shqiptarët e sotshëm provohet se këta janë të një race të vetme që thirret dinarike ose ilirike dhe kanë afrim vetëm me ata popuj që janë vëndosur në vise ku historikisht provohet se ka një nënshtresë të dëndur Ilirësh.
Më në funt, nga mithologjija nxjerrim gjith ato prova për të vërtetuar se të parët t’anë ishin arjanë dhe se Shqiptarët e sotshëm ruajnë edhe sot shumë besime në lidhje me diellin. Këto bestytni na kanë mbetur trashgim nga besimet e Ilirvet.
“Shqiptarvet të soçëm, thot Arturo Galanti, i u përshtatet, emri neo-ilir, porsi Grekvet të rinj ai i neo-helenvet dhe Italjanvet, Frëngjvet, Spanjolvet, Portogezvet e Rumunvet emri neo-latin”. 35) Krahasimi i Auktorit italjan mbështetet më fortë në gjuhë e qytetrim se sa në gjak. Shqiptarët janë stërnipët e drejtë-për-drejtë t’Ilirvet, jo vetëm pse rrënja e gjuhës së tyre ësht ilire dhe se qytetrimi i vërtetë i tyre mban shumë elemente të qytetrimit të këtij populli, por më tepër pse në venat e tyre lëviz po ai gjak që dikur i u jipte jetë e gjallëri IIirvet të lashtë. _____________
1) Renato BIASUTTI : “Origine e sviluppo delle scienze anthropologiche”, në Razze e Popoli della Terra, faqe 13, 14, 15.
2) J. EVOLA : “Mito del sangue”, Hoepli, Milano, 1942, faqe 2.
3) Fuqija që kanë gametët (spermatozoidët dhe ovulët) për të shkaktuar dukjen e veçorive somatike të posaçme, i veshet pranis, në nukleo, të lëndëve kimike të veçanta që thirren me emrin “faktorë”, “determinantë” ose “genë”. Morgani dhe shkolla e tij i mbajnë “genët” si thërmije që kanë seli të caktuar ndër kromozomë4) J. EVOLA : Op. cit. faqe 92 – 93.
5) Alessandro GHIGI : “Problemi Biologici della Razza e del Meticciato”, Nicola Zanichelli Editore, Bologna, 1939, faqe 8.
6) Eugéne PITTARD : “Les races et l’histoire”, Albin Michel Editeur, Paris, 1932, faqe 4.
7) Giovanni MARRO : “Primato della Razza Italiana, Casa Editrice Giuseppe Pfincipato, Milano, Messina, 1940. Faqe 50.
8) Dr. René MARTIAL : “Race, Hérédité, Folie”, Mercure de France, Paris, 1938, faqe 1. – Kaptina e parë e këtij libri ësht përkthyer shqip prej Autorit të kësaj vepre dhe ësht botuar në “Përpjekja Shqiptare”, Viti i dytë, faqe 386.9) Spjegime të qarta e të shumta mbi këtë argument jep H. S. JENNINGS në veprën e vetë “Ereditá biologica e Natura umana”, përkthyer prej inglishtes nga Prof. Paolo ENRIQUES, e botuar në A. Mondadori, Milano, 1934. Të shifen sidomos faqet 211-212 e tutje10) “Nasion” : pika e pjekjes s’eshtrave të hundës me ashtin e ballit. “Mento” ose “gnation” : pika m’e ulët e ashtit të nofullës, nën mjekër11) Për t’u thelluar në këtë pikë, le të lexohet shkrimi i Guido LANDRA, “Cervello e Intelligenza”, botuar në Difesa della Razza, Viti VI, -Nr. 14, faqe 19-2012) BIASUTTI :. “Origine e sviluppo delle scienze. Antropologiche”,. faqe 2213) Shif parathënjen e veprës së PITTARD-it “Les Races et l’histoire”.
14) Metiçët janë pjella e kryqzimit të dy racave të ndryshme të një species15) H. S. JENNINGS : “Op. Cit.”, faqe 258.
16) Krahasimet mbi dy racat e ndryshme t’ishullit t’Antiljevet tërhoqën interesimin e të gjithë shkenctarvet, pse të dy grupet e vëzhguara kishin kushte të përngjarëshme kulturore dhe ekonomike dhe jetonin në rrethana të njëjta.
17) GHIGI : “Op. Cit.”, faqe 49.
18) BIASUTTI : “La classificazione delle razze umane viventi”, në Razze e popoli della Terra, faqe 292.
19) GHIGI : “Op. Cit.”, faqe 4920) GHIGI : “Op. Cit.”, faqe 50.
21) Melanina ësht një lëndë e zezë, e shpërndarë në lëkurë në shtresën e Malpighi-t. Kjo i jep ngjyrën lëkurës.22) GHIGI : «Op. Cit.», faqe 53 – 54. Për të njohur më mirë problemin e përzierjes së racavet, lexonjsi munt të shoh, përveç vepravet të Ghigi-t e të Biasutti-t, edhe kapitullin e posaçëm të Jennings-it,, faqe 246-258 n’ «Op. Cit.».,
23) Përmbledhja e veçorive somatike të një individi quhet fenotip.24) BIASUTTI : “La classificazione ecc.”, faqe 299.
25) BIASUTTI : “La classificazione ecc.”, faqe 300.
26) GHIGI : «Op. Cit.», faqe 36._____________
1) Ami BOUÉ : “La Turquie d’Europe”, Paris, 1840. Cituar nga Pittard në «Les Peuples des Balkans», Paris 1920, Editions Leroux, faqe 270.
2) Cyprien ROBERT : «Les Albanais», Revue des deux Mondes, Paris 1842. Cituar nga Pittard në «Les Peuples des Balkans», faqe 2703) PITTARD : «Les races et l’histoire», Faqe 360 .e tutje.
4) Facies = dukja e përgjithëshme e fytyrës. Kalmukët janë një popull mongol i Azis, të ndarë në mes të Kinës e të Bashkimit Sovietik. Me shtat t’ulët e me lëkurë të verdhë, ata i kanë mollzat e faqes shumë të dala dhe syt të ngushtë e të gjatë si Japonezët. Konti de Gobineau gabon kur kujton se midis tyre dhe Shqiptarvet ka lidhje gjaku. Gjithashtu i gabuar ësht edhe mendimi i tij mbi mungesën e lidhjes midis nesh dhe Vllehve.
5) Le Conte de GOBINEAU : «Essai sur l’inégalité des races humaines”, quatriéme édition, Librairie de Paris. Tome II, faqe 112-113. Shënimet e këtij Autori mbi Shqiptarët janë botuar edhe në rivistën Shkëndija si edhe në librin «Histori e Shqipëris dhe e Shqiptarvet» prej Mehdi FRASHËRIT, Vlorë, 1928, Volum i parë, faqe 65, 66, 67.6) Bask
7) DE GOBINEAU : «Op. Cit.» faqe 116.
8) Mehdi FRASHËRI : «Op. Cil», faqe 69-70.
9) PITTARD : “Les Peuples des Balkans”, faqe 271.
10) PITTARD : “Les peuples des Balkans”, Faqe 271, vëré 111) Alessandro Kemal VLORA : «Note di Antropologia Albanese», La Difesa della Razza, Viti V, Nr. 2, 20 nëntor 194212) R. BATTAGLIA : «L’Europa danubiano-balcanica» në «Razze e Popoli della Terra», drejtuar nga Renato BIASUTTI, Utet Torino, 1941, Vol. I, faqe 779.13) PITTARD : “L.es peuples des Balkans”, faqe 298.
14) PITTARD : “Les races et l’histoire”, Faqe 361.
15) Po shënojmë këtu disa nga shkrimet e Anthropologut zviceran që janë botuar mbi Shqiptarët :
— “Découverte de l’age de la pierre en Albanie», Archives Suisses de l’Anthropologie Générale, 1921.
— “Ethnologie de la Péninsule des Balkans”, Mémoire Soc. de Géographie Genéve, Le Globe, 1904.
— “Les peuples des Balkans”, Genéve et Paris, 1920.
— “L’indice céphalique chez 116 Albanais», Revue Anthropologique, a. 32, 1922.
— “Documents pour l’étude anthropologique des Albanais», Revue Anthropologique, a. 40, 1930.
— “Contribution a l’étude anthropologique de l’Albanie. L’indice céphalique de 58 cranes d’Albanais», në «Aktet» e Kongresit të Pragës të Institut International d’anthropologie, Paris, 1926.16) Studimi plot vlerë i J. Weninger-it ësht botuar shumë vonë dhe nuk ësht shfrytzuar sa duhet prej anthropologve që janë marrë me Shqiptarët. Shënimet e von Luschan-it nuk janë cituar veçse prej Weninger-it.
17) Marcello BOLDRINI : “Sull’antropologia e la demografia degli Albanesi», botuar në Principii di economia albanese, Cedam, Padova, 1940. Faqe 44.18) PITTARD : “Les peuples des Balkans”, faqe 294.19) PITTARD : «Les races et l’histoire», faqe 6_____________
1) Shpend BARDHI : «Origjina e popullit shqiptar», Përpjekja Shqiptare, Viti i dytë, faqe 3222) Domenico MUSTILLI : “La civilta preistorica dell’Albania”, Rivista d’Albania, viti 1940, fasc. III, faqe 308-309 dhe nga i njëjti auktor «Origini del Popolo Illirico», Rivista d’Albania, viti 1940, fasc. III, faqe 319-320.3) Georg STADTMUELLER : «Historija Shqiptare në pikëpamje të Kombsis si problemë gjurmimesh», përkthim i Prof. Karl Gurakuqit, Hylli i Dritës, 1942, faqe 153.
4) Francesco RIBEZZO : «L’originaria area etno-linguistica dell’albanese e la sopravvivenza di una parola peonica in Italia», Rivista d’Albania, Viti 1941, faqe 129. 5) Fr. RIBEZZO : «Premesse storico-linguistiche sull’autoctonia ilirica degli Albanesi», Rivista d’Albania, viti 1940, faqe 139-140.
6) RIBEZZO : «Pramesse storico-linguistiche ecc…», faqe 117.
7) RIBEZZO : «Premesse storico-linguistiche ecc…»,, faqe 118.
8 ) MUSTILLI : «L’illiricita del Popolo Albanese», Rivista d’Albania, . viti 1942, faqe 31.9) MUSTILLI : «L’illiricita del Popolo Albanese», faqe 36, 37, 38.
10) Tumul, tumule nga lat. TUMULUS – varre Ilirësh të rrumbullakta që, për dhën e hedhur mbi to, i përngjajnë një kodrine të lëmuar.
11) Qytetrimi halstattjan (nga emri i një qyteti të vogël që ndodhet n’Austrin e sipërme, Halstatt, ku janë zbuluar varre historike me rëndësi të madhe) ka qënë i përhapur ndërmjet shekujve IX e V para Krishtit. Ësht periudha kur punohet së bashku hekuri dhe brunxi. Krijimin e këtij qytetrimi të rëndësishëm gjurmonjsit i a mbështesin popullit ilir12) MUSTILLI : “L’illiricita del Popolo Albanese”, faqe 37.
13) MUSTILLI : “L’illiricita del Popolo Albanese”, faqe 39.14) R. BATTAGLIA : “L’Europa Danubiano-Balcanica”, faqe 778-779.
15) Pastaj, në lidhje me trajtën e kafkavet të gjetura në Koman, duhet bërë edhe një veré tjetër : ky Nekropol ndodhet në buzë të Drinit, pra në të vetmen rrugë të natyrëshme që ka lidhur, që në kohët e lashta, Dardhanin me Detin Adriatik. Kemi të bëjmë me një zonë transiti ku ësht e pamundur të kërkohet omogjenitet shumë i math anthropologjik. Rëndësi të vërtetë për ne duhet të kishin skeletet e zbuluara në ndonjë sipërfaqe të veçuar, në ndonjë luginë të rrethuar prej malesh, për shëmbull. Vetëm këtu duhen kërkuar tipet e vërteta t’Ilirvet të lashtë. — Mbi sipërfaqet e veçuara e sipërfaqet e transitit, shif MARRO : «Primato della Razza Italiana», faqe 44, 45, 4616) I. SCHWIDETZKY : “Ilirët e Glasinacit si racë”, në Bota Shqiptare, 1943, faqe 101 – 102.
17) BOTA SHQIPTARE faqe 100.
1 8 ) BOTA SHQIPTARE faqe 100.
19) BOLDRINI : «Op. Cit.», faqe 2820) A. A. VASILIEV : «Histoire de l’Empire Byzantin», Paris, 1932, Tome I faqe 173 e 201.
21) PITTARD : “Les Races et l’histoire”, faqe 362.
22) Po të bëjmë korrigjimet e duhura në lidhje me origjinën ilirike të Shqiptarve, mendimi i Mehdi Frashrit përkon plotësisht në këtë pikë : «kur thonë anthropologët raca dinarike, duan të thonë raca ilirjane e cila, tue u përzierë me Thrakasit, dhe mbase me elemente të mëparëshme, formoi racën arbërore ose shqiptare».
«Histori e Shqipëris, etj.», faqe 70-71.
23) “Les Albanais, me paraisse-nt etre les descendants les plus authentiques des anciens Illyriens». Shif parathënjen e veprës “Les Albanais chez eux et a l’étranger”, Lausanne 1919, faqe 4.24) Marcello BOLDRINI : «Op. Cit.», faqe 44.
25) Renato BIASUTTI : «La classificazione delle Razze Umane», faqe 276 e 301.26) PITTARD : «Les Races et histoire», faqe 19, 28, 29 e tutje.
27) BIASUTTI : .L’Umanita attuale», faqe 229, 230.
28) J. EVOLA : «Il Mito del sangue», faqe 9.
29) Raffaele PETTAZZONI : (Accademico d’Italia) : «Antichi culti nella penisola balcanica», Rivista d’Albania, 1941, faqe 109.
30) GELASIUS : «Bindimi i Diellit ndër Ilirët», Hylli i Dritës, 1913, faqe 77.
31) THALLOCZY shkruan se Ilirët “kishin tempuj të rrumbullakët, të goditur përmbi bregore…” Bota Shqiptare, faqe 10632) GELASIUS : «Op. Cit.» faqe 80.
33) Mbi adhurimin e diellit ndër Ilirë, Thrakas e Maqedhonas, shif PETTAZZONI, «Op. Cit.»34) GELASIUS: (pseudonimi i D. Nikollë Gazullit) «Op. Cit.» faqe 83 – 84. Kryqi me grepça mbahet si emblema e Pantheonit arjan dhe e qytetrimit arjan. Gjermanët e sotshëm e kanë vënë atë në flamurin kombëtar për të kallxuar lidhjen e ngushtë shpirtrore të lëvizjes së tvre me traditat e mbetura trashgim prei stërgjyshërve.
35) Arturo GALANTI : “Populli Shqiptar”, në Bota Shqiptare, 1943, faqe 117.
Citim:
Po citoj ato që tha AngelDevil
[B]...
Orfeu squhet që me natë për t’u ngjitur përpara agimit në majën e malit Pangeo që t’i falej Diellit, i cili për të ishte Perëndija m’e madhe.
Bravo motra, pune te paqme paaske bere.
e paska orfeun te lar nga perendia ajo cupa me siper se sikur orfeu im te falej dhe dielli sdi linte me dio miio sa qesha
| Gjithsej 7 faqe: « 1 2 [3] 4 5 6 7 » Trego 350 mesazhet në një faqe të vetme |
Materialet që gjenden tek Forumi Horizont janë kontribut i vizitorëve. Jeni të lutur të mos i kopjoni por ti bëni link adresën ku ndodhen.