Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Dritėro Agolli (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=95)
-- Kush ėshtė Dritėro Agolli ? (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=104)

Kush ėshtė dritėro Agolli ?

Dritėro Agolli lindi nė Menkulas tė Devollit. Pasi mori mėsimet e para nė vendlindje, vazhdoi gjģmnazin e Gjirokastrės, njė shkollė me mjaft traditė. Studimet e larta pėr letėrsi i mbaroi nė Petėrburg. Ka punuar shumė kohė gazetar nė gazetėn e pėrditshme "Zėri i popullit", dhe pėr shumė vjet ka qenė Kryetar i Lidhjes sė Shkrimtarėve dhe Artistėve tė Shqipėrisė. Pėr tridhjetė vjet me radhėDritėro Agolli u zgjodh deputet. Krijimtaria e tij letrare ėshtė mjaft e pasur nė gjini e lloje tė ndryshme: poezi, poema, tregime, novela, romane, drama, skenarė filmash etj. Ėshtė fitues i disa ēmimeve dhe i nderimeve tė tjera. Disa prej veprave mė tė rėndėsishme tė tij janė pėrkthyer nė Perėndim e nė Lindje.
Poezia e tij fillon me librin "Nė rrugė dola" (1958), dhe vazhdon Hapat e mia nė asfalt (1961), Shtigje malesh dhe trotuare (1965), Devoll-Devoll (1964), Mesditė (1968), Baballarėt (1969), Nėnė Shqipėri (1974), Fjala gdhend gurin (1977), Udhėtoj i menduar (1985), Pelegrini i vonuar (1993), Lypėsi i kohės (1995), Fletorkat e mesnatės (1999) e libra tė tjerė.
Libri poetik "Fletorka e mesnatės" u botua nga Dritėro Agolli nė 40-vjetorin e botimit tė vėllimit tė parė, "Nė rrugė dola".
Nė vitet '90 Agolli iu paraqit lexuesit tė vet me njė ringjallje poetike. Kjo qe njė sfidė e fuqisė krijuese. Pas "Pelegrinit tė vonuar" dhe "Lypėsit tė kohės", nė njė periudhe kulturore qė erdhi me tronditje tė rėnda tė referencave tė shoqėrisė, poeti shfaqi njė tjetėr pjesė tė fshehtė tė vetes, qė ruhej diku nė "Fletorkėn e mesnatės".
Nė kėtė libėr shpėrfaqet po ai Dritėro qė prej vitesh "udhėton i menduar", po ai qytetar qė mundohet tė shohė fatin e vet nė fatin e bashkėsisė ku jeton, i njėjti poet qė e gdhend fjalėn sikurse mjeshtri gurin. "Fletorka e mesnatės" ėshtė njė vėllim me tė cilin poeti ka shprehur pėrjetimet e dhimbshme tė njė kohe me tronditje tė mėdha, prej vitit 1996, kryesisht tė vitit 1997, disa edhe tė vitit 1998. Me kėtė vėllim ėshtė paraqitur njė hapėsirė tjetėr e poezisė sė tij.
Nė prozėn e tij Agolli solli risi lo vetėm nė strukturėn narrative, por dhe nė galerinė e personazheve tė veta. Ata lanė sa tė ēuditshėm aq dhe tė zakonshėm, sa tragjikė aq edhe komikė, sa tė thjeshtė aq edhe madhėshtorė. Frazeologjia e pasur popullore dhe filosofia jetėsore e bėjnė pėrgjithėsisht tėrė veprėn letrare tė Agollit sot pėr sot ndėr mė tė lexuarėn.

Ami, kisha nje pyetje.
A ka ndonje faqe personale te Driteroit ne internet? Nese jo, cfare mund te behet per te hapur nje faqe per te? Mendoj qe eshte nje nder shkrimtaret me te medhenj qe kemi ne dhe qe kemi fatin ta njohim sa eshte gjalle. Kjo eshte kenaqesia jone. Kenaqesia e tij, besoj do ishte te merrte vesh se sa shume te rinj e lexojne dhe e duan vepren e tij, dhe keto gjera njeriu deshiron t'i degjoje sa eshte gjalle, jo pas vdekjes,lol. Nje faqe e tille, qe mund te kishte vend dhe per mendimet e lexuesve te tij, do ishte nje gje shume e mire.
Kete gje e meritojne dhe shume te tjere, aktore te medhenj tanet, qe tani jane ne fazen e fundit te jetes, e plot te tjere,por meqe jemi te letersia dhe une jam lexuese dhe admiruese e madhe e Agollit, e pata kete mendim per te.

Dritero Agolli

Nga prof Jorgo Bulo
Poet i hollė lirik dhe shkrimtar satirik D. Agolli (1931), ka sjellė nė poezinė shqipe freskinė e njė frymėzimi spontan meditativ dhe nė roman humorin e lehtė popullor qė shkon deri nė grotesk. (“Shkėlqimi dhe rėnia e shokut Zylo” 1973; “Arka e djallit” 1997). Ai ėshtė mjeshtėr i tregimit psikologjik, filozofik (“Zhurma e erėrave tė dikurshme” 1964, “Njerėz tė krisur” 1995).
Nga pėrmbledhjet mė tė rėndėsishme poetike tė Agollit, duhen pėrmendur, “Shtigje malesh dhe trotuare” 1965, “Fjala gdhend gurin” 1977, “Udhėtoj i menduar” 1985 dhe “Lypėsi i kohės” 1995.
Agolli ka lindur nė njė katund tė Shqipėrisė juglindore dhe mori pjesė fare i ri nė rezistencėn antifashiste. Lidhja e ngushtė me jetėn popullore dhe me idealet antifashiste, pėrcaktuan pėrmbajtjen e veprės sė tij. Tipar i romaneve tė Agollit pėr rezistencėn ėshtė aktualizimi i vlerave tė saj morale, pėrmes sinkronizimit artistik tė ngjarjeve tė luftės me kohėn e sotme. Vepra e Agollit ėshtė bėrė shumė popullore, ėshtė pėrkthyer nė disa gjuhė tė tjera dhe ėshtė vlerėsuar nga kritika e huaj.
Nė trojet shqiptare nė Kosovė dhe nė Maqedoninė Perėndimore, letėrsia nė gjuhėn shqipe, e pėrfaqėsuar nga shumė emra (E. Mekuli, A. Pashku, A. Podrimja, R. Kelmendi, R. Qosja, D. Mehmeti, M. Isaku etj.), ndonėse e zhvilluar nė njė kontekst tjetėr politik e kulturor, edhe pas luftės, ruajti lidhjet me kulturėn mėmė dhe solli nė art ravgimet dhe dramat kombėtare e humane tė njeriut tė atyre trevave. Nė diasporėn shqiptare nė Europė, pas Luftės, nuk pati ndonjė lėvizje tė mirėfilltė letrare. I vetmi shkrimtar me rėndėsi qė krijoi nė atė diasporė ėshtė M. Camaj (1925-1992), qė rreh tė zbulojė nė poezinė dhe prozėn e tij rrėnjėt e identitetit tė shqiptarit tė mėrguar.
Rezultati mė i rėndėsishėm nė kulturėn shqiptare tė pasluftės nė fushė tė gjuhės ėshtė unifikimi i shqipes standarte, tė pėrpunuar nė nivelin e njė gjuhe moderne.
Nė fazėn e sotme tė tranzicionit tė shoqėrisė postkomuniste, letėrsia shqiptare pėrjeton avantazhet e hapjes ndaj botės, por edhe problemet qė i krijohen nė kėto kushte kulturės sė ēdo kombi, pėr tė ruajtur identitetin e vet.

Dritero Agolli

Ne poezin e D. Agollit, mbi te gjitha, kujdes I vecante I kushtohet njeriut. Ai cmohet me se shumti. Per te dhe ne emer te tij sakrifikohet jo vetem poezia, por vetevetja dhe cdo gje tjeter. Njeriu I D. Agollit nuk eshte nje dhe I vetmuar. Ai manifeston masen e gjer, vete popullin.
Dashuria e poetit per token eshte e madhe. Duke pasur parasysh keto elemente mund te thuhet se Dritero Agolli eshte njeri nga poetet tane te frytshem bashkekohor, i cili ka hartuar skeletin e poezise shqipe ne nje forme me te shkelqyer.

Nje ngjarje e shkurter e vertete e ndodhur ne nje nga gjimnazet e Tiranes (nuk me kujtohet viti ekzakt, 1998 mbase) ne nje aktivitet te organizuar nga nxenesit kushtuar letersise (ne nje ambjent klase), ftohet dhe shkrimtari i mirenjohur Dritero Agolli. Fytyra e zotit Dritero kishte marre ca nuanca te te kuqes, sidomos afer hundes, duke marre parasysh dhe menyren e te folurit, nuk besoj se genjej po te them se ishte nen efekt (mbase jo te konsiderueshem) te alkoolit Nejse, nuk me kujtohet ekzaktesisht se per cfare po fliste (si kalama mistrec qe isha, s'e kisha mendjen se po degjoja komentet e nje shoku rreth shkrimtarit), papritur degjova qe shkrimtari i madh permendi nje shkrimtar tjeter te madh: Oskar Wilde. Problemi ishte tek shqiptimi, Driteroi e shqiptoi: Uald, dhe une pa e pasur fare mendjen dhe komplet instiktivisht e korrigjoj me ze te larte: Uajjjllld! Ne ate moment te gjithe kthyen kokat nga mua, bashke me Driteroin, i cili pushoi per disa sekonda. E merrni me mend vete qe fytyra ime u be me e kuqe se flamuri jone i dashur, dhe mua m'u kujtua shprehja e goditur popullore: hapu dhe te futem!


Shpresoj se nuk do te me ekzekutoni per kete grimce te vogel humori lidhur me shkrimtarin e madh

Dritėroi mbush 79-vjeē, jeta e kolosit tė letrave shqipe

Kėtu s'do tė jem, do jem larguar/Nėn tokė i tretur si tė tjerėt/ Nė kafenenė e preferuar/ Nuk do mė shohin kamarierėt/ Dhe nėpėr udhėt ku kam ecur/ S'do ndihet kolla ime e thatė/ Mbi varrin tim do tė rrijė i heshtur/ Njė qiparis si murg i ngratė...Po kur tė jesh mėrzitur shumė/ Nė raft tė librave kėrkomė/ Atje i fshehur do tė jem unė/ Nė ndonjė varg a ndonjė shkronjė.



E kush tjetėr pėrveē Dritėro Agollit do tė thurte kėto vargje tė poezisė kult "Kur tė jesh mėrzitur shumė". Figurė emblematike e letėrsisė dhe e politikės, Dritėro Agolli sot mbush 79 vjeē. I lindur nė Menkulas tė Devollit, pasi mori mėsimet e para nė vendlindje, vazhdoi gjģmnazin e Gjirokastrės dhe mė pas studimet e larta pėr Letėrsi i mbaroi nė Petėrburg. Punoi shumė kohė gazetar nė gazetėn e pėrditshme "Zėri i popullit", dhe pėr shumė vjet ka qenė Kryetar i Lidhjes sė Shkrimtarėve dhe Artistėve tė Shqipėrisė. Pėr tridhjetė vjet me radhė Dritėro Agolli u zgjodh deputet. Krijimtaria e tij letrare ėshtė mjaft e pasur nė gjini e lloje tė ndryshme: poezi, poema, tregime, novela, romane, drama, skenarė filmash etj. Ėshtė fitues i disa ēmimeve dhe i nderimeve tė tjera. Disa prej veprave mė tė rėndėsishme tė tij janė pėrkthyer nė Perėndim e nė Lindje. Dritėro Agolli hyri qė nė fillim nė letėrsinė shqiptare (vitet '60) si njė protagonist i saj, duke i ndryshuar pėrmasėn e sė ardhmes. Nė veprėn e Agollit e pa veten si protagonist bujku dhe bariu, fshatari dhe studenti, malėsori dhe fusharaku. Agolli i bė poeti i tokės dhe i dashurisė pėr tė, shkrimtari i filozofisė dhe i dhimbjes njerėzore.


Vepra letrare e Dritėro Agollit krijoi traditėn e re tė letėrsisė shqiptare. Ajo na bėn tė ndihemi me dinjitet pėrballė botės sė madhe. Shkrimtar i madh i njė "gjuhe tė vogėl", ai ėshtė po aq i dashur prej lexuesve bashkėkombės, sa dhe nė metropolet e kulturės botėrore. Agolli s'ka pushuar sė qeni njė poet mjaft popullor, qė s'mban kurrfarė distance me lexuesin e thjeshtė; qė dhimbjen, gėzimin dhe dobėsinė njerėzore i merr si ndjenja universale dhe i shkrin me filozofinė jetėsore. Dritėro Agolli ėshtė njė shkrimtar i mėsuar me "goditje rrufesh". Nė vitin 1965, njė plenum i posaēėm i Komitetit Qendror tė Partisė sė Punės pėr letėrsinė dhe artet, e kishte kritikuar nė raportin kryesor librin e tij "Zhurma e erėrave tė dikurshme", i cili pastaj u hoq fare nga qarkullimi. Ndonėse periudha e liberalizmit nė kulturė (1972-1974) e gjeti "nė pozita tė shėndosha" (sapo kishte botuar poemėn "Baballarėt", qė evokonte lidhjen e brezave dhe jo konfliktin e tyre), romani "Shkėlqimi dhe rėnia e shokut Zylo", qė botohej pjesė-pjesė nė revistėn "Hosteni", u ndėrpre me porosi nga zyra tė larta tė shtetit. Ndonėse nuk e reshti krijimtarinė, pesha e fjalės sė Dritėroit u ndje nė momente kyēe tė historisė shqiptare tė 20 viteve tė fundit. Ai ėshtė figura emblemė e tė majtės shqiptare, duke pėrcjellė mesazhet pėr dashurinė pėr vendin, njėri-tjetrin dhe jetėn.

Lexoni poezitė e reja tė Dritėro Agollit

(Botuar pėr herė tė parė nė ”Milosao..."
nga Botimet Shqiptare mė 17.10.2010 )

Prej kaq kohėsh Dritėro Agolli mban nė sirtar njė pėrmbledhje tė re me poezi qė ai e ka titulluar “Prit edhe pak”. Por ky libėr, me vargjet e reja tė poetit ende nuk ka mbėrritur nė duart e lexuesve. ”Milosao” boton pėr herė tė parė kėtė pėrmbledhje me poezi tė zgjedhura nga libri mė i ri i Agollit, duke i uruar
Gėzuar ditėlindjen e tij tė 79-tė festuar pak ditė mė parė (13 tetor 2010)


Kullota e imagjinatės
Dritėro Agolli

Aspak s’e kisha menduar se do tė botoja tani edhe njė libėr tjetėr me vjersha, nė njė kohė kur i kam kaluar tė 70-tė vjetėt dhe kur, siē i thotė Noli Milto Sotir Gurrės, “ata andej nga varrezat po na e bėjnė me sy’. Po ja qė poezia ndonjėherė u kthyeka nė mėnyrė jetese, domethėnė, nė njė ushqim tė pėrditshėm pėr tė mbajtur shpirtin gjallė. Ky ushqim u mblodh javė pėr javė e muaj pėr muaj dhe pa u kuptuar u mbush njė fletorkė e tėrė.
Dhe kėshtu duke rėnė fjala pėr ushqimin, qė dikujt ky emėrtim pėr poezinė mund t’i duket banal, m’u kujtua njė mendim i Bodlerit, se “gjithė universi i dukshėm nuk ėshtė gjė tjetėr veēse njė magazinė imazhesh dhe shenjash, tė cilave imagjinata do t’u japė njė vend dhe njė vlerė relative: ėshtė njė lloj kullote, tė cilėn imagjinata duhet tė hajė dhe ta transformojė’.

Unė, me sa duket, jam mėsuar nė kėtė kullotė si ai kau plak, qė ha dhe ripėrtyp, megjithėse dhėmbėt i janė shkurtuar. Edhe kjo ripėrtypje ėshtė njė lloj transformimi. Kjo mė sjell nė mend diēka tė largėt. Im atė kishte njė ka, qė e mbajti edhe tė plakur. Kur e shihte qė kulloste mė livadh, thoshte ’ha bar, i shkreti, po dhėmbėt i janė shkurtuar se ngaherė pėrtypet’. Ishte ky njė ka ahuri dhe e thėrrisnin me emrin Kazil. Edhe kur u plak dhe nuk mund tė lėronte, im atė nuk e theri pėr ta bėrė pastėrma. ’Tė rrojė sa tė rrojė’, thoshte ai. Dhe njė ditė, kaut i shkanė kėmbėt e plakura nė njė monopat shkėmbor nė Poēravė, - kodėr mbi fshatin Merkulas pėrtej lumit tė Devollit, - dhe ra. Im atė thoshte “vdiq’. Ky ėshtė element i universit, dua tė them, edhe kjo vdekje. Dhe “universi’ shqiptar them se ka njė kullotė aq tė pasur, sa edhe imagjinata mė e ndezur do tė nginjej dhe do tė velej, duke kullotur. Mbase kjo mė ka shtyrė tė nxjerr nė dritė edhe kėtė libėr me titullin ’Prit edhe pak’, qė do tė thotė se ende nuk e ke kullotur livadhin. Po ka edhe njė arsye tjetėr. Mendova qė kėtė pėrmbledhje vjershash t’ia kushtoj gruas sime, Sadijes, qė ka pothuajse gjysmė shekulli qė ecėn krah meje. Pėr vargjet e mija, ajo vuan pothuajse si unė.



Muri kinez dhe kinezka

Ju them: Nė rininė time dikur
kam qenė i thatė si eshkė.
Nė dhomė larg, nga kinezkat mė ndante njė mur
dhe s’futa dot nė shtrat njė kinezkė.

E shihni? Kam qenė vėrtet njė trulesh,
njė leshko pashpresė,
se ndofta shaloja Murin Kinez,
sikur tė shaloja nė shtrat njė kinezkė.

2007


Para largimit

Djersiva nė arė dhe nė lėmė,
lėrova poezinė;
im atė punėn ma kish nxėnė
dhe gjyshja fantazinė.

Tani dhe puna shkoi e vate, shteroi dhe fantazia.
Nė njė pallat me gjashtė kate
Mė gjeti pleqėria.

Mė fton nėn dhe’ im atė e gjyshja:
“Kėtu tė presim djalė!”
dhe kur tė kthehet dallėndyshja,
tė thotė: paska dalė…

2007


Dy-tri pika

Dy-tri vargje kisha pėr tė shkruar
dhe pastaj papritur i harrova.
Mbase s’kishin brenda gjė tė ēmuar,
Ndaj me ta s’u solla, s’u mendova.

Dhe megjithatė, njė peng mė mbeti
Pse tri pika vjershe i braktisa!
Me tri pika s’pasurohet deti,
Po s’i bėjnė as keq kėto tri pika.


Pėr dashurinė

Dashuria fillimisht ėshtė e turbullt
Dashuron, po cilin aspak s’ėshtė e qartė
Dhe agimi kur vjen ėshtė i mugėt,
Sendet s’kanė as formė e as trajtė.

Dita zbret dhe gjėrat dalin tė plota:
Forma, trajta, konture e vija.
Dalėngadalė e tillė vjen bota,
Ja fytyrėn, kėshtu e zbulon dashuria.


Pagjumėsia

Ngrihem natėn i vetėm
dhe rri nė sallon
Nė tryezė njė letėr,
krevati mė ftohet nė dhomė
dhe s’pret asnjė tjetėr
ta ngrohė.


Gruaja ime, Sadija

Prej teje asgjė s’mė ka ndarė.
Kam bredhur dete dhe vende
dhe ēfarė s’kam parė!
Nė dhoma hotelesh nė botė
jastėkėt mė sillnin, veē erėn tėnde...
Nė rrugė qytetesh me miliona shkėndija
shikoja dhe thosha me vete:
Sadija…


Pak drogė

Jam plak dhe do vdes njė ditė
dhe trutė e mia po thahen nė kokė.
Ēudi e madhe!
Tė rinjtė
merren me drogė!
Ma jepni mua
ta shoh si shkohet nė gropė….


Jam vonuar

Jam vonuar aq shumė e aq shumė,
Jam vonuar si dritė e njė ylli tė fikur,
Qė me shekuj bėn udhė
Gjersa tokėn ta puthė e sfilitur.

I vonuar do vij, kur hėna nė det tė ketė ikur
dhe kėndesi t’i ketė dhėnė fund kėngės,
Tė vonuar, tė rrudhur, tė thinjur,
Me habi do mė shohėsh dhe lotėt do fshish
me cepin e mėngės.


Nė spital

Jam kthyer tani nė bėrthamė,
Tė gjithė tulin e frutės ma hėngrėn,
Nga tuli asgjė nuk mė lanė
Mos mė vėshtroni as ėmbėl, as vėngėr
Tek shtrati asgjė mos sillni me vete.
Doktor, as ti mos ki shpresė
tė marrėsh prej meje ryshfete,
Pėr shembull, disa mijėlekėshe.

Ju them, tė gjithė ta dini:
As jap, po tė kem, as marr, po mė dhanė,
Ndaj ikni larg e mė lini,
Jam kthyer tani nė bėrthamė,
Ah, po! Njė shkrepėse mė blini,
Tė djeg bėrthamėn tok me jorganė.


Djersa dhe gjaku i fshatit

Blegėrijnė dhentė e pėllasin viēat
nė pjatat e fryra qyteteve:
rrjedh djersa fshatare nė vinēat
me kėngėn e derteve.

Dhe bashkė me mishin nė pjatat
gjėmimi i hakmarrjes gėlltitet
I zbritur nga fshatrat,
harruar nga vitet.

Me lėngun e kuq tė domates
shkrin gjaku pa faj nė sallatė
dhe rrjedh prej mustaqes,
kur hamėsi fut hundėn nė pjatė.


Pėr ty

Mendoj pėr ty kur buzėt skuq nė pasqyrė,
kur fle dhe era vėrshėllen nė xhamet,
kur rri e shfleton njė libėr tė vjetėr,
kur flet e pėrhumbur
pa ditur as vetė se ē’thua.
Mendimet e tua tė gjitha
veē unė i marr vesh dhe asnjė tjetėr
me gjuhėn e shpikur nga ti dhe nga unė.
Sa keq qė nė Zot s’kam besuar,
sikur tė besoja, i lutesha
qė ti tė mos plakeshe.
Nesėr pemėt do gjelbėrojnė,
tė dy do tė shtrihemi mes gjelbėrimit:
rreth nesh le tė gumėzhijnė bletėt
dhe qengjat le tė blegėrojnė.
Ē’t’i bėjmė natės qė vjen?
Ē’t’i bėjmė mėngjesit,
kur nė pasqyrė
i kuq ēel trėndafili?



Tek gjyshėrit tanė

T’u japim fund tė gjitha marrėzirave
Dhe ndofta fund dhe gjėrave idiote,
Madje tė shkojmė larg dhe prej shtėpive
Qė mbledhin ndyrėsirat e njė bote,
T’u japim fund tė gjitha marrėzirave.

Tė shkojmė atje ku rrojtėn gjyshėrit tanė
Tek bimėt, shpezėt, kafshėt dhe insektet
Kėta tė vjetėr gjyshėr tru na dhanė,
Kur s’ishin as katundet, as qytetet.
Tė shkojmė atje ku rrojtėn gjyshėrit tanė.

Tė shkojmė atje ku nis rrėkeja jonė,
Ku vdekja ėshtė e jeta jetė,
Ku rrenėn me ēarēaf nuk e mbulojnė,
S’e futin ne krevat si tė Vėrtetė,
Ndaj shkojmė atje ku nis rrėkeja jonė.


Vdekja e fshatarit nė qytet

Vdiq ai, siē do vdesim dhe ne.
Pa puls jetoi katėr ditė.
Pėshpėriste: ende s’ka dalė njė re?
Kjo thėnie ishte e mpitė.
Pa puls jetoi katėr ditė.

Vdiq ai, siē vdiq edhe njė tjetėr “ai’
Pak vite mė parė,
Kur pėshpėriti: ‘lajthi
Lajthitė qė dje s’i kam parė
Nė kodrėn mbi arė’.
Vdiq ai mes betonit pa shi….


Tė menēurit e vdekur

Nga tė vdekurit mė tepėr mėsoj sigurisht,
Ka pak mėsues tė gjallė,
I vdekur ėshtė mėsuesi Shekspir
Me Homerin nė ballė.

A s’ėshtė i vdekur dhe gjyshi im,
Qė kėngėt i la pėr mua tė gjalla?
Nga cili i gjallė i kam trashėgim
Sėndukėt plot me legjenda e pėrralla?


A ka njė tė menēėm tė gjallė si gjyshi Naim?

Ē’tė bėjmė o miku im?
Ē’tė bėjmė, mė thuaj,
I miri bashkėfshatari im?
Njė pelė qė kishim na vdiq,
njė pemė fiku oborrin e mbush me blerim,
po s’mbush asnjė shportė me fiq
Ē’tė bėjmė o miku im?


Kali i ikur

Nga cili ka ikur ku kalė?
Qė jelet I shkrepin rrufe?
I zoti a bėhet I gjallė
A s’ngrihet nga shtrati nėn dhe?
Nga cili ka ikur ky kalė?

Po troku i patkonjve ē’na thotė?
Trak-truk e trak-truk nė vetmi,
Mos vallė njė psalm nėpėr botė
Pėrcjell hingėllima e tij,
Ndaj troku diēka po na thotė!


Nėse na merr malli

Nėse pėr tė vdekurit malli na merr,
I shohim mes ėndrrash pėrnatė
Se vala e ėndrrės nga varret i nxjerr
Kur mėndja na humb nėn ēarēafė.

Pastaj kuvendojmė pėrmallshėm m e ta
Dhe c’flasim, s’kuptojmė asnjė fjalė.
Sa shumė ata janė!Fėmijė, burra e gra.
Mė shumė se c’janė tė gjallė!


Plaku i dėshpėruar

Tė bėhesh plak dhe mos qash?
Tė qash gjer nė fund dhe me lot!
Sheh sisė mahnitėse grash
Dhe para s’del dot…

S’tė qahet? Mė thuaj, vėlla!
Tė mbetėn tė rrosh dhe pak vjet
Aq pak, sa as qeni s’i ha
Se dheu prej kohėsh tė pret.



Pėr ty

Mendoj pėr ty kur buzėt skuq nė pasqyrė,
kur fle dhe era vėrshėllen nė xhamet,
kur rri e shfleton njė libėr tė vjetėr,
kur flet e pėrhumbur
pa ditur as vetė se ē’thua.

Mendimet e tua tė gjitha
veē unė i marr vesh dhe asnjė tjetėr
me gjuhėn e shpikur nga ti dhe nga unė.
Sa keq qė nė Zot s’kam besuar,
sikur tė besoja, i lutesha
qė ti tė mos plakeshe.
Nesėr pemėt do gjelbėrojnė,
tė dy do tė shtrihemi mes gjelbėrimit:
rreth nesh le tė gumėzhijnė bletėt
dhe qengjat le tė blegėrojnė.
Ē’t’i bėjmė natės qė vjen?
Ē’t’i bėjmė mėngjesit,
kur nė pasqyrė
i kuq ēel trėndafili?

2007...

Dritėro Agolli


p.s. Marre ne rruge Konfidenciale.

Dritėro

Ėshtė shumė e vėshtirė tė jesh shkrimtar i madh dhe njėkohėsisht shkrimtar i rreshtuar.

Rreshtimi politik bėn qė, ndėrsa ata tė rreshtit tėnd t’i gėzojė fakti, ata tė rreshtit tjetėr tė tė shohin me dyshim e me pa dashje. Dritėroi mė rezulton tė jetė i vetmi shkrimtar qė, jo vetėm tė ketė shpallur botėrisht kredon e tij politike, por edhe tė ketė milituar pėr atė kredo, e madje deri vonė nė kohė tė demokracisė, e megjithatė tė mos ia kenė shkulur dot apelativin “i madh”.

Ndo njėqind metra pa shkuar nė fund tė rrugės “Qemal Stafa”, gjendet njė dyqan i stėrvockėl librash tė vjetėr, ku kohė pas kohe shkoj e rrėmoj gjithė qejf. Njė nga huqet e mia ėshtė se mė pėlqen qė librat qė ia vlejnė, t’i lexoj sa tė jetė e mundur nė variantin origjinal apo nė botimin e parė fare, se ja, thomėni ju, a mund tė shijohet Migjeni kur ulėrin pėr mjerimin, i botuar nė njė lidhje prej letre tė shtrenjtė me kapakė tė trashė me germa ari! E bukura e tij, qė tė bėn ta kuptosh me themel, ėshtė kur e lexon nė atė letrėn e ashpėr e tė zverdhur, me anė tė paprera mirė tė viteve ’30, e tė lidhur me kapėse teli tė ndryshkura.

Nejse, qė tė kthehem nė temė, sė fundmi gjeta tek ai bukinisti i rrugės “Qemal Stafa” edhe botimin origjinal tė romanit “Shkėlqimi dhe rėnia e Shokut Zylo”. E mora gjithė qejf dhe, qė atė mbrėmje, i hyra rileximit tė kujdesshėm. Them “rileximit”, se natyrisht qė nė adoleshencė e kemi lexuar, por vė dorėn nė zjarr nė kemi kuptuar gjė. Duhet qė ēdo njėzet vjet t’i rilexojmė nga fillimi tė gjitha librat qė kemi kėnduar nė jetė. E nė qofshin shumė, tė paktėn ata mė tė rėndėsishmit e themelorėt. Ndėr librat tanė, Shoku Zylo i Dritėroit bėn pjesė ndėr ata qė patjetėr do kėnduar sa herė ndėrrojnė qeveritė a sistemet.

Edhe kėsaj radhe, sa mė shumė u hyja faqeve thellė, aq mė shumė thosha me vete, ore vėrtet janė shkruar kėto gjėra nė ato vite, nė kulm tė terrorit mbi artistėt e shkrimtarėt, a si ėshtė kjo punė. Erdhi njė moment qė, megjithėse i sigurt, ktheva kapakun e librit pėr t’u siguruar qė botimi ishte i vjetėr e jo ndonjė botim i vonė. Jo, nė rregull isha, aty mbi kapak shkruhej “Tiranė 1973”. Po ju sjell vetėm pak radhė nga faqja 234: “Kemi disa shembuj negativė lidhur me mirėmbajtjen dhe trajtimin e monumenteve kulturore. Janė dėmtuar rėndė apo shkatėrruar hamamet e lashta, si hamami i Krujės. Janė nė gjendje tė mjeruar kisha e vjetėr e Perondisė dhe xhamia e Muradijes nė Vlorė. U zhduk nga faqja e dheut kisha e vjetėr e Vaudejės, ku ka dhėnė meshė edhe Ndre Mjeda...”. Paragrafi ėshtė i gjatė, shumė i gjatė, mbi gjysmė faqe, dhe vazhdon tė rreshtojė edhe njė varg monumentesh tė tjera qė po shkatėrroheshin. E pabesueshme! Kėto radhė shkruheshin bash kur feja, besimi e institucionet e tyre ishin zhdukur, kur vetėm dy vjet mė pas njė prift do tė pushkatohej pėr njė shėrbesė fetare tė fshehtė, kur ishte nė kulm lėvizja pėr “revolucionarizimin e gjithė jetės sė vendit”, kur sapo kish filluar tė zbulohej njė “komplot i rrezikshėm nė letėrsi e arte” qė do tė hante shumė koka, kur... Dhe pėr mė tepėr, Dritėroi pėrmend jo njė kishė e aq, por bash kishėn katolike tė Vaut tė Dejės, e cila ishte hedhur nė erė me urdhėr personal tė vetė Mehmet Shehut!

Tani nė kohė tė demokracisė janė tė shumtė ata qė pėrbetohen tė kenė qenė disidentė, kur duken qė atje tej se kanė qenė sahanfshirės. S’u vė faj pėr punė tė sahanėve se e tillė ish koha por, qė tė pėrbetohen sot pėr disidencė kjo s’hahet, ndaj si beson njeri. E ndėrkaq i vetmi qė pėrbetohet se nuk ka qenė disident ėshtė Dritėroi, por edhe kėtė se beson njeri. Duke u zhytur nė faqet e librit tė tij, m’u shtua edhe mė shumė mosbesimi nė pėrbetimet e Dritėroit.

Jo rrallė e kanė krahasuar shokun Zylo me don Kishotin. Nė fakt, mbaj mend se kur e kam lexuar pėr herė tė parė Zylon nė adoleshencė, isha vazhdimisht i dyzuar. Nuk arrija tė kuptoja nėse ai ishte personazh i mirė a i keq. Nga fjalėt qė thoshte, veprimet qė bėnte, mė dilte burrė i mirė, ndėrsa nga roli qė i ishte dhėnė duhej tė ishte i keq. Dritėroi ia del qė njė personazh tė tillė, qė bėn deklarata si ajo qė citova mė sipėr, ta mbajė gjallė deri nė faqen e fundit dhe, tė gjithė kėtė, edhe ta botojė.

Nė fakt, ėshtė pikėrisht ajo qė ndodh edhe me don Kishotin. Nga roli qė shihet nė pamje tė parė, ėshtė njė reaksionar i rrjedhur nga mėntė, ndėrsa nga qėllimet qė ka dhe ato ēka thotė e arsyeton, ėshtė krejt tjetėr. Dhe ashtu si tek idealisti don Kishot qė ka vazhdimisht pranė realistin Sanēo, edhe shoku Zylo ka pranė Demkėn, qė kohė pas kohe e sjell nė vete dhe e ul nė tokė. Dyshja e dalė nga pena e Servantesit ishte termometėr i shoqėrisė dhe sistemit spanjoll nė krizė nė kohėn e vet. Vėshtirė qė dyshja e Dritėroit tė mos jetė krijuar pėr tė njėjtin qėllim: termometėr i krizės sė sistemit nė njė tjetėr kohė dhe nė njė tjetėr vend ose, e thėnė nė mėnyrė pėrgjithėsuese, kriza e pėrjetshme e sistemeve, qė pasi ezaurojnė fuqitė e brendshme, kėrkojnė tė mbahen nė kėmbė falė tė shkuarės sė tyre. Magjia e Servantesit dhe e Dritėroit ėshtė qė ia dalin qė kėtė analizė ndaj tė shkuarės nė krizė, ta bėjnė pėrmes njė pėrfaqėsuesi tė ndritur tė po asaj tė shkuare. Eh sa kollaj do tė bėhej kjo punė, duke i kundėrvėnė tė shkuarės sė pluhurosur njė djalosh tė ri e revolucionar qė pėrleshet llėrė pėrveshur, por jo, kėta autorė e bėjnė kėtė pėrmes plakut tė mirė e idealist don Kishot dhe zyrtarit tė ndershėm e po aq idealist Zylo.

Njė gjė qė e mendoj gjithmonė kur lexoj analiza e interpretime rreth shkrimtarėve tė ndryshėm, ėshtė mor po a vėrtet kėtė qė thuhet ka dashur a ka menduar autori, apo mos ia futin kot kėta kritikėt. Se, mirė po qe gjallė qė mund ta marrim nė telefon e ta pyesim, por kur nuk e kemi mė nė kėtė botė si i bėhet. Fati, Zoti, rakia e mirė dhe balta e Devollit, kanė bėrė qė Dritėroin ta kemi gjallė e ta pyesim sa herė tė duam pėr ato ēka shkruar mbi letėr apo menduar ndėn tė. Por kjo do ishte shumė e thjeshtė, se shkrimtarėt e mėdhenj nuk shkruajnė pėr t’u dhėnė shpjegime vetėm atyre qė kanė pėrreth, por veēan pėr ata qė do tė vijnė mė pas.

Pėrtej analizave e studimeve tė stėrholluara, njerėzia e thjeshtė kanė njė kandar tė tyrin pėr tė peshuar gjurmėn e tė mėdhenjve: i fiksojnė me emra qė identifikohen pa mbiemra. Edhe Dritėroi e ka arritur kėtė peshė nė kandarit tė popullit tė vet. Le tė shtojmė ē’tė duam ne “me shkollė”, daē pėr mirė e daē pėr keq, s’ngre mė shumė nė kandar.

Artan Lame

Ky Driteroi me duket mua se i perket nje grupi njerezish qe behen legjendare nga nje popull qe me zor nxjerr njerez te cmuar.
Me fjale te tjera Driteroi eshte nje gjigand ne nje kotec pulash sic eshte Shqiperia.

Sa shume eshte perkthyer ky Driteroi yne? Sa shume lexohet jashte? Ky eshte metri qe perdor une qe s'mar vesh nga letersia. Perndryshe kjo legjende moderne eshte krijuar si e tille nga 1000 apo 2000 njerez te kotecit qe e kane lexuar dhe qe rrine e lavderojne perdite, se s'kane ke te lavderojne tjeter.

Citim:

---

Po citoj ato qė tha lost_soul
Ky Driteroi me duket mua se i perket nje grupi njerezish qe behen legjendare nga nje popull qe me zor nxjerr njerez te cmuar.
Me fjale te tjera Driteroi eshte nje gjigand ne nje kotec pulash sic eshte Shqiperia.

Sa shume eshte perkthyer ky Driteroi yne? Sa shume lexohet jashte? Ky eshte metri qe perdor une qe s'mar vesh nga letersia. Perndryshe kjo legjende moderne eshte krijuar si e tille nga 1000 apo 2000 njerez te kotecit qe e kane lexuar dhe qe rrine e lavderojne perdite, se s'kane ke te lavderojne tjeter.

---