Forumi Horizont Gjithsej 11 faqe: « 1 2 3 4 5 6 [7] 8 9 10 11 »
Trego 11 mesazhet nė njė faqe tė vetme

Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Gjuha Shqipe (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=122)
-- ALBANY (prejardhja e ketij emri) (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=10454)


Postuar nga robert datė 22 Nëntor 2014 - 17:05:

( vazhdim ) :
Tani, meqė na dualėn para kėto dy fjalė greke tė vjetra, mendojmė ti identifikojmė se nga e kanė prejardhjen, mė saktė: si janė formuar.
Unė dyshoj se tek polis kemi njė fjalė tė formuar diku aty 5÷4 mij vjet para Krishtit, nga mbledhja qė bėnin burrat e fshatit nė qėndėr tė fshatit, tek lis-i (querce, quercia; Eiche).
Tipike e fshatrave shqiptarė tė jugut, atyre tė Greqisė, por edhe disa zonave veriore shqiptare, si dhe edhe nė vende tė tjera, (sidomos tipike ka ngelur kjo –ndonėse mė tepėr si kujtim– nė Gjermani), ėshtė pasja nė qendėr tė ēdo fshati nga njė pemė tė lashtė. Pikėrisht lisi ka qenė pema tipike, e cila mblidhte burrat e fshatit, ku dhe bisedohej e diskutohej. Kjo ndoshta vjen ngaqė lisi ka qenė mjaft i pėrhapur nė atė kohė nė Europėn jugore, (Europa veriore ishte akoma shumė rrallė e banuar, nga shkaku i borės dhe tė ftohtit e pėrhershėm), zonė jugore kjo e cila –duket– pėrjetonte atyre kohrave (9÷7 mij vjet mė parė) fillimet e klimės subtropikale.
Tani, para se t‘ecim mė tej, do bėjmė njė parantezė tė vogėl me panoramė botanike, pėr tė sqaruar kėtė pemė „fisnike“, pasi ajo do na shėrbejė mė pas jo vetėm nė evolimet gjuhėsore, por edhe nė tregimet historike. Pėr shkak tė paqartėsisė qė unė kisha nė emrat e pemėve, si dhe vetė kėtyre pemėve tė mėpo-shtme, unė u detyrova tė gėrmoj pak nė internet. Bėhet fjalė pėr lisin, rrapin dhe dushkun. Fatkeqėsisht nė internet nuk gjen pėr momentin nė gjuhėn shqipe as edhe njė gjė mbi pemėt dhe llojet e tyre. E kundėrta ndodh nė gjuhėn gjermane, ku panora-ma botanike ka faqe tė tėra orientimi, (shiko p.sh. baumkunde).
Nė kėtė panoramė, (tė orientuar edhe nga Fjalori shqip-shqip i 1954-ės, i cili na jep edhe emrat latinisht tė kėtyre pemėve), ne shohim edhe njė herė atė rrugė evolutive tė natyrės, atė se si llojet e bimėsisė kanė qenė dhe janė nė ndryshim tė pareshtur, nga faktori terren-klimė-shkaktarė tė ndryshėm. Kėshtu, si prezantimi nė latinisht i lisit dhe dushkut, (qė nga Fjalori shqip-shqip parakuptohen si e njėjta pemė), quercus, ashtu dhe prezantimi nė latinisht i rrapit, platanus, na tregojnė nė internet vėrtet dy familje pemėsh, por aq tė ngjashme nė gjethe, sa nga syri i njeriut mund tė merren edhe si e tė njėjtės lloj peme.
Familja e quercus-ve paraqitet mė e gjėrė dhe e shumllojshme. Ndėrsa ajo e platanus-it vetėm me dy lloj pemėsh.
Njėra prej kėtyre dy lloj pemėsh, platanus orientalis, ėshtė mjaft e ngjashme me shumė lloje pemėsh tė familjes quercus. Ashtu siē dhe disa lloje pemėsh tė kėsaj familje tė madhe (quercus-i), si p.sh. quercus pectinata, nuk ngjasojnė me pemėt e tjera tė kėsaj familje (quercus-it).
Ndaj unė nuk do tė humbja shumė kohė nė familjet e kėtyre pemėve, pasi njeriu u vuri atyre emrat vetėm pas njė vėshtrimi tė shpejtė empirik, e jo njė studimi shkencor, si ai qė bėhet sot. Ndaj, nėse nė disa zona shqiptare quhet kjo pemė „fisnike“ rrap, e nė disa zona tė tjera quhet lis apo dushk, kjo nuk luan ndonjė rol nė „fisnikėrinė“ e kėsaj peme, pasi ēdo vend (fshat) kishte nė vendin ku mblidhej shpesh njė pemė tė zonės, njė pemė klasike, pra tė njohur, pemė patjetėr tė madhe, siē janė pemėt e tė dyja kėtyre familjeve, (pėr t’mos thėnė qė dhjetra mijra vjet mė parė, kanė qenė njė lloj familje, por kushtet e terrenit dhe klima i kanė ndarė, ashtu siē kanė ndarė/krijuar edhe pemė tė tjera tė ngjashme me ‘to, si ato tė gėshtenjave, ahut, etj.).
Mendoj se rrapi ėshtė mė sė shumti pemė jugore, pra qė e duron mė pak tė ftohtit, ndėrsa lisi ėshtė pemė (paksa) veriore, qė e duron mė shumė tė ftohtit. Biles ky kusht, duhet tė ketė bėrė qė lisi tė rrjedhi nga rrapi, pra familja e quercus-it tė ketė njė lloj prejardhje nga familja e platanus-it, panvarsisht se platanus-i hispanik quhet (nė internet) si bastard, njė rrjedhje nga platanus orientalus dhe njė platani amerikan perėndimor, ndoshta kjo nga qė platanus-i prezantohet vetėm me dy lloje pemėsh, (quercus-i prezantohet me shumė lloje pemėsh). ( vazhdon ) :


  Gjithsej 11 faqe: « 1 2 3 4 5 6 [7] 8 9 10 11 »
Trego 11 mesazhet nė njė faqe tė vetme

Materialet qė gjenden tek Forumi Horizont janė kontribut i vizitorėve. Jeni tė lutur tė mos i kopjoni por ti bėni link adresėn ku ndodhen.