Forumi Horizont
Trego 5 mesazhet nė njė faqe tė vetme

Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Historia e Qyteteve dhe Krahinave te Ndryshme (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=387)
-- Qytetet Tona Ne Shekuj dhe historia e tyre. (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=5143)


Postuar nga tresh datė 15 Maj 2004 - 22:47:

Post Qytetet Tona Ne Shekuj dhe historia e tyre.

PRIZRENIgjatė shekullit 17-tė.

Muharem Cėrabregu
Shkollari S. Pulaha na jep shėnime tė shkruara mbi Kosovėn gjatė shekullit 17-tė.

Nė raportet e tyre, Pjetėr Mazreku, Gjegj Bardhi dhe delegatė tjerė tė Papės, tė cilat i vizituan kėto teritore nė fillim tė shekullit 17tė, jepė dėshmi mbi vendbanimet shqiptare tė Kosovės.

Pėr qytete, ata shėnojnė se janė posaēėrisht me popullsi muslimane qė dominojnė nė to dhe sa ata janė shqiptarė. Njeri nga ata, Pjetėr Mazreku, nė raportin e tij tė vitit 1623 - 1624 shkruan: “Prizreni ka 12,000 frymė turq (dmth. musliman), gati qė tė gjithė prej tyre janė shqiptarė... dhe, pasi kėto, tė kėtij kombi janė 200 frymė katolikė... Rreth 600 frymė serbe jetojnė kėtu”.

Gjeografi turk, Haxhi Kallfa, thotė se Prizreni ishte i banuar krejtėsisht nga shqiptarėt. Evila Ēelebia, udhėpėrshkrues turk i shekullit 17tė, duke folur pėr qytetin Vuēitėrnė qė e vizitoi, thotė se banorėt e tij nuk flasin sllavonisht (boshnjakēe), por shqip ndėrsa turqishtja shfrytėzohej nė administratė Sipas tij, shqipja flitej nė Kosovė dhe Maqedoni (Shkup).

Gjergj Bardhi, arqipeshkv i Tivarit, me rastin e vizitės sė tij nė Kosovė dhe nė Rrafshin e Dukagjinit mė 1638, shkruan pėr Gjakovėn dhe Prizrenin: “Gjitha kėto vende janė shqiptare dhe flasin gjuhėn shqipe”.

Raportet e shekullit 17tė nė shumė raste cekin se kur ata pėrdorin termin “turk” ata mendojnė mbi shqiptarėt tė kthyer nė fenė muslimane, kėshtu duke iu dhėnė njė pėrmbajtje fetare pa marrė parasysh kombėsinė e tyre. Kthimi nė islam nuk ndikoi nė asimilimin kulturoro-etnik tė kėsaj popullate. Ishte shqiptare dhe mbeti shqiptare nė shekujt qė pasojnė, pa marrė parasysh ndėrrimin e fesė, sikurse ngjan nė Bosne, ku popullsia u kthye nė Islam, por pa humbur karakterin etnik sllavonik.

Se shumica e popullsisė urbane ishte shqiptare ėshtė dėshmuar nga regjistart e trojeve tė gjysmės sė dytė tė shekullit 16tė. Nė pajtim me kėto, qytetet kishin kėtė numėr tė shtėpive: Prizreni 557, Prishtina 506, Trepēa 447, Novobėrda 366, Vuēitėrna 286, Janjeva 288, Peja 158, Gjakova 56. Procesi i kthimit nė islam shkoi pėrpara shumė shpejt. Nė Pejė, ajo pėrfshinte 90% tė popullsisė, nė Vuēitėrnė 80%, nė Prishtinė 60%, nė Prizren 56%, nė Novobėrdė 37%, nė Trepēė 21% dhe nė Janjevė 14%. Kėtu nuk ekziston asnjė fije dyshimi se popullsia muslimane qė pėrbėnte shumicėn ishte shqiptare. Kjo dėshmohet qartė jo vetėm nga vėrtetimet e kompiluesve tė raporteve qė e pėrshkruajnė popullsinė muslimane si shqiptare, por njėkohėsisht edhe nga fakti qė, nė shumė raste banorėt e kthyer nė islam gjithnjė ruanin mbiemrat e emėruar krishterė tė prindėrve, ose mbiemrat karakteristike shqiptare si Gjoci, Bardhi, Gjini, Deda, Reēi, Koka. Nga ana tjetėr, thirrjet etnike turke ishin si Turk Bali, Turk Ahmeti. Pėrpos kėtyre, kėshtu edhe banorė tjerė shqiptarė nė qytete, katolikė ose ortodoksė, tė cilėt mund tė identifikohen nga emrat e tyre tė pastėr shqiptarė si banorėt e mahallės “Arbanas” nė Janjevė ose nė mahallėn “Madhiq” tė Prizrenit.

Marrė nė pėrgjithėsi Peja, Gjakova, Prizreni, Vuēitėrna dhe Prishtina kishin shumicėn e familjeve islamike, me 1,006 dhe 547 familje krishtere; 217 zot tė shtėpive mbanin emra shqiptare ose shqiptaro-sllavė, dhe vetėm 300 zot shtėpish kishin emra sllavik dhe tė tipit bizantino-ortodoks tė pėrmendur mė lartė. Kjo tregon qartė se nė kėto qytete popullsia gati krejtėsisht ėshtė shqiptare. Po e njėjta gjendje ekzistonte edhe nė qytetet si Trepēė, Janjevė dhe Novobėrdė. Nė kėto qytete, kryesisht personat e aparatit administrativ, tė kishės dhe tė tregtarėve qenė mė tė fuqishėm, pėr shkak, si qendra tė mėdha xehėroresh tė kohės mesjetare, ata paraqitnin njė interes tė veēantė pėr shtetin serb.

Dėshmia e pranisė sė shqiptarėve nė Kosovė mund tė gjendet gjithashtu nė dokumentet rreth fillimit tė shkrimit dhe mėsimit nė gjuhėn shqipe.

Shumica e shkrimtarėve tė literaturės sė hershme shqipe tė shekujve 16tė dhe 17tė punuan nė rrethet e Kosovės dhe luftuan, mes tjerash, edhe pėr pėrhapjen e shkollės sė mėsimit shqip.

Shkrimtari Pal Hasi, i cili jetoi dhe punoi nė fund tė shekullit 16tė dhe nė fillim tė shekullit 17tė, ishte qė na ėshtė e qartė nga emri i tij, nga visi verilindor mes Prizrenit dhe Kukėsit. Shkrimtari tjetėr, Pjetėr Budi, fillio punėn e tij pėr kultivimin e gjuhės shqipe nė fillim tė shekullit 17tė nė Kosovė, ku ai shėrbeu pėr shumė vjet. Nė njė letėr tė shkruar nė shqip ai ankohet pėr varfėrinė dhe misdijeninė e popullit dhe shpreh keqardhjen e tij qė kėtu nuk ekzistojnė shkolla shqipe. Ngjashmėrisht, Pjetėr Bogdani, Andrea Bogdani dhe Jukė Bogdani, tė cilėt vazhduan traditėn e shkrimit shqip pas Buzukut dhe Budit, ishin gjithashtu nga Rrafshi i Dukagjinit.

Pjetėr Bogdani, udhėheqėsi i kryengritjes sė shqiptarėve gjatė luftėrave austro-otomane, jetoi dhe punoi nė gjysmėn e dytė tė shekullit 17tė, shpesh bisedonte pėr nevojėn e hapjes e shkollimit pėr djemtė shqiptarė nė raportet qė iu dėrgonte Vatikanit rreth situatės sė shqiptarėve nė krahinėn e Kosovės.

Puna pėr kultivimin e shqipes dhe pėr shkollat nė gjuhėn shqipe filloi heret nė Kosovė. Si na ėshtė dokumentuar ai filloi mė sė voni nė fund tė shekullit 16 dhe pat Prizrenin dhe Gjakovėn si qendra, por gjithashtu u pėrhap mė tutje nė lindje nė Janjevė, Gjilan dhe nė rrethinėn e Shkupit.

Tezat se shqiptarėt erdhėn nė Kosovė pas Luftės austro-otomane tė viteve 1683 - 1699, kur tė ashtuquajturat mėrgimet e mėdha serbe nga Kosova supozohet se kanė filluar, ėshtė pėrgėnjeshtruar nga gjendja e prezentuar nė dokumentet e Komandės tė ushtrisė austriake gjatė shkrimeve ushtarake tė pasuar sė bashku me kryengritėsit shqiptar kundėr forcave otomane nė vitet 1689 - 1690.

Kėto dokumente prapė dėshmojnė se Kosova dhe Dukagjini ishin tė banuar nga shqiptarėt para asaj kohe qė i vishet tė sė ashtuquajturave migrime tė serbėve filluan... Ndėr mė tė rėndėsishmet ndėr to janė, sė pari, fakti te Komanda e ushtrisė austriake i pėrfshinte kėto vise brenda kufinjve tė Shqipėrisė dhe nuk ėshtė pėrdorur mė ndėr ta emri serbi nė kuptim politiko-fetar njė emėr qė pėrdorej nga shumė shkrues sidomos nga klerikėt, tė shekjve 15tė - 17tė... Dokumentet austriake cekin se: “Prizreni ėshtė kryeqyteti i Shqipėrsisė”, “se Peja dhe Prishtina pėrfshihen nė Shqipėri” dhe se “gjuha shqipe flitet nė krahinėn e Kosovės”. Perandori i Austrisė, Leopoldi I, personalisht cekė se ushtritė e tij janė duke luftuar nė Shqipėri (kur ata hynė nė Kosovė). Pjetėr Bogdani pėrshkruhet si “arqipeshkv i Shqipėrisė” dhe dioēeza e Shkupit si dioēezė nė Albani.

Sė dyti, ky burim flet pėr njė numėr tė madh tė kryengritėsve shqiptarė tė cilėt iu bashkuan ushtrisė austriake nė vitin 1689. Numri i tyre ėshtė aq i madh sa qė mund tė paraqiteshn vetėm nėse krahina ishte e banuar nga popullsia shqiptare. Nė kohėn kur ushtria austriake ishin duke hyrė nė Kosovė dhe nė Rrafshin e Kosovės, kryengritja kundėr sundimit otoman, qė kishte filluar mė parė arriti kulmin e vet. Nė fillim tė nėntorit 1689, kur forcat austriake, hynė nė Prishtinė, ata qenė tė mirėpritur nga 5,000 kryengritės shqiptarė, nė Pejė nga 3,000 kryengritės shqiptarė dhe nė Prizrend nga 6,000 kryengritės tjerė shqiptarė. Kėtu komandanti i forcave austriake Gjenerali Pikolomini, mbajti bisedė me arqipeshkvin e Shkupit, Pjetėr Bogdanin. Autoritetet Austriake i pranonin shqiptarėt dhe jo serbėt si forcėn kryesore politike qė operonte nė Kosovė. Pėr kėtė arsye ata nėnshkruan traktatin me ata pėr luftėn e pėrbashkėt kundėr otomanėve.

Fakti se ata kishin tė bėnin me viset e popullsisė shqiptare dhe rėndėsia e kryengritjes shqiptare, ishte faktor qė zuri vend tė parė nė planet e luftės tė shteteve evropiane kundėr Perandorisė otomane, qė shtyri Perandorin austriak, Leopoldin I, qė t’u bėjė thirrje popullit tė shtypur tė Gadishullit tė Ilirisė dhe para sė gjithash, ndaj shqiptarėve mė 6 prill 1690 pėr hyrje nė luftė kundėr otomanėve, ai gjithashtu intensifikoi punėn pėr forcimin e kontakteve me kryengritėsit shqiptarė nė Kosovė.

Prania e popullsisė shqiptare ndėr kėto vise gjatė shekujve 15tė dhe 16tė, tė dokumentuar nė Shqipėri, nga burimet otomane dhe austriake, e bėn tė qartė se shqiptarėt janė vendas dhe jo imigrantė tė ardhur pas shekullit 17tė. Kjo tregon se kinse migrimi masiv i serbėve nga Kosova, qė u bė pas kėsaj lufte, me qėllim ėshtė zmadhuar, duke e paraqitur me dimensione aq tė mėdha sa qė pėrbėrja etnike e njė territori mund tė ndryshohej tėrėsisht menjėherė, tė shpjegohet nė kėtė mėnyrė, “deserbizimi” i kėsaj zone. Nė fakt, ishte njė migrim shumė i vogėl i kryengritėsve serbė tė udhėhequr nga Patriku i Pejės. Nuk u shpėrngulėn vetėm serbėt, por sė bashku me ta ishin kryengritėsit shqiptarė, gjurmėt e tė cilėve edhe sot i hasim nė Sllavoni. Sikur kėto migrime tė kishin qenė aq tė mėdha, gjurmėt e tyre do tė ishin regjistruar nė dokumentet lokale otomane dhe nė ato tė Vatikanit, e cila i merrte raportet nga prelatėt e vetė tė dėrguar tė veēantė pėr pėrcjelljen e situatės nė kėto vise gjatė shekullit 17tė dhe 18tė. Njė sasi e madhe dokumentesh materiale nga kėto arkiva janė publikuar, dhe se nuk cekin ndonjė lėvizje tė gjerė tė popullsisė nė Kosovė.

Nga ana tjetėr, ne nuk duhet tė mohojmė lėvizjen e masave serbe nga viset nga Nishi deri nė Beograd, tė ciėt ishin arenė e luftės austro-otomane pėr 16tė vjet (1683 - 1699). Dėshmia pėr kėtė mund tė gjendet nė dokumentet nė lidhje me serbėt tė vendosur nė Hungari nė fund tė shekullit 17tė dhe nė fillim tė shekullit tė 18tė, nė mesin e tė cilėve serbėt nga Beogradi, Smedereva, dhe viset e tjera sllave, si edhe nga Nishi rėndom pėrmenden, por nuk cekėn emrat shqiptare ose serbe nga Kosova.


Postuar nga tresh datė 15 Maj 2004 - 23:15:

TEPELENA

Gjeneza e emrit Tepelena eshte shpjeguar ne menyra te ndryshme. Egziston varianti Tepedelene (Koke shpues) krahas Tepe e Lenes (Koder e Lenes) e jo me pak intrigues e bindes eshte emri Antibylyne (perba1le Bylyneve) qe me pas evoluoi ne Tepelene.
Vend-banimi i hershem lidhet me nje keshtjelle te ngritur ne kete pike strategjike ne kryqezim te rrugeve gjate lugine se Vjoses e Drinos. Kete kala turqit e rrenuan gjate rrethimit te vitit 1492. Prej saj ruhen vetem pak gjurme ne pjesen veriore, ndersa ajo qe ndertuan turqit ruhet ne gjendje pak a shume te mire, brenda kalase se ndertuar nga Ali Pasha dhe ka trajten katerkendeshe, 56x40m, me dy hyrje e dy kulla te rrumbullakta.
Ne 1789 Tepelenen e shtiu ne dare Ali Pasha dhe ngriti aty sarajet e veta. Ne 1819, sipas mbishkrimit ne porten
ndore Aliu perfundoi keshtjellen me siperfaqe 4.5 ha me tre porta e tre kulla. Tepelenen, qe deri ne vitin 1820 ishte rezidenca e clyte e Pashait, (pas Janines), me 21 tetor 1809 e vizitoi lordi anglez Bajron i cili ne poemen e tij "Child Harold" eshte shprehur me superlativa per Shqiperine dhe shqipetaret.
Edhe udhetari tjeter anglez Dejvid Erkhart qe vizitoi TepeIenen ne Nendor 1813 duke vleresuar bukurine dhe lavdine e saj e quajti "Kruja e Skenderbeut modern".
Ne shekujt XIX-XX Tepelena ka qene vater e zhvillimit te nje veprimtarie te gjere atdhetare, te zhvilluar, nga Tafil Buzi, Bilbilenjte, Klubi "Bashkimi", heroi Avni Rustemi, legjendari i luftes se 1920 Selam Musa Salaria e sa e sa figura te tjera te ndritufa te populli t te TepeIenes.


Postuar nga tresh datė 18 Maj 2004 - 21:32:

VOSKOPOJA

Voskopja duket ne histori ne mesjete ne shek e 14. Ne ate kohe njihej si Moschopolis. U mor nga Otomanet ne shek e 15-te dhe u zhvillua si qender tregtare. U rrit shpejt dhe vecanerisht u lulezua mbas futjes se Venecianeve ne Ballkan i cila vepronte si port nderlidhes midis Venecias dhe Kostandinopojes. Tregtare nga Vlora kishin shpenzuar ne qytet dhe me lidhje deri ne saksoni, Budapest, Kostanca, Trieste dhe Poloni. Nga mesi i shek 18 mbi 50 000 vete mund te ken jetuar ketu afer dhe 30 000 ne qytet brenda, ishte qyteti i dyte me i madh ne Turqine Europiane mbas Stambollit. Kishat e para u ndertuan ne shek e 17. Ne 1720 shtypi i par i botuar (printuar) ne Ballkan u themelua ketu. Shkrimtaret Theodhor Kavlioti dhe Theodhor Haxhifilipi jetonin ketu. Midis 1741-51 nje shkoll ishte ne veprim. Por pasuria e qytetit rriti xhelozin e bejlereve Turq ne pjeset prreth ballkanit dhe midis 1769-89 ekspedita te ndryshme u derguan kunder Voskopojes, dhe shum Kristjan u vran uapo u ndoqen nga qyteti dhe u dogjen shtepit.
Nė librin mė tė fundit pėr Voskopojėn me autor Aurel Plasarin me titullin "Fenomeni Voskopojė" analizoet nė mėnyrė shkencore, selektive, historike zhvillimi dhe rėnia e kėtij qyteti qė siē shprehet autori:"ofron sot jo vetėm pėr historianėt, por edhe pėr teoricientėt e historisė, njė shembull se si progresi historik ėshtė realizuar nė raport me diferencimin nė pėrsėritje tė fakteve historike..." Mė tej Plasari thekson:"Voskopoja ia doli nėn kėtė Perandori (Perandorinė Osmane, shėn. ynė) tė gėzojė privilegje tė rėndėsihme dhe njė autonomi thuajse tė plotė. Arriti tė ketė gjykatėn e vet, trupin e vet gjyqėsor, njė polici tė brendėshme, xhandarmėri tė karvanėve dhe rrugėve, organizime korporative, liri fetare, deri edhe sigurime shoqėrore. Mbas vitit 1700 ajo u shfaq si qendėr e madhe tregėtare, por edhe industriale me njė industri metalurgjike, kryesisht armėsh dhe argjendarie. Diku aty ku sot shtrihen ara, apo skėrnishte, fabrika tė ndryshme punonin pėr tė zėvendėsuar gjithnjė e mė shumė prodhime perėndimore me prodhime vendi. Njė rrjet rrugėsh i organizuar e i ruajtur mirė, ndoshta mė mirė nga sot, punonte jo vetėm brenda Gadishullit: me Vlorėn, Durrėsin, Ulqinin, Elbasanin, Strugėn, Kosturin, Larisėn, Beogradin apo Sarajevėn, por pėrtej tij, me Evropėn e me kontinente tė tjera duke e lidhur Voskopojėn me marrėdhėnie tregėtare me Gjenovėn, Livornėn, Sardenjėn, Napolin, Ankonėn (port qė i pėrkiste shtetit papnor), Venedikun, Triesten, me Republikėn Autonome tė Raguzės, me armatorėt e "Bokave tė Kotorrit", Kastelnovo, Perast, Dobrota, me Siqilinė, Maltėn tregjet e Francės dhe Spanjės, Lajpcingun, Vjenėn, Poznanin, Budėn dhe Pestin, nė pėrgjithėsi me tregjet e mėdha tė lindjes dhe qendrės sė Europės, deri nė Egjipt, Kostandinoojė dhe Azi tė Vogėl. Eshtė fjala, pra, pėr njė qytet qė arrin tė bėhet, mes viteve 1720-1770, metropol i vėrtetė i Gadishullit tė Ballkanit, me rreth njėzet e katėr kisha, me njė shtypshkronjė, njė bibliotekė, madhe njė "akademi", me lagje tė shumta tė pasura me tregje tė lulėzuara..."Qyteti i vendosur mes malesh nė njė lartėsi rreth 1220 m mbi nivelin e detit, rrethuar me pyje, nė autorė tė ndryshėm ka si popullsi: 100.000 nė 60.000 banorė; dhe nga 60.000 nė 30.000 deri nė 15.000 banorė. Madje nė shkrimin e tij Dr. Reiner Sorries "Byzantinisches Albanien" (Shqipėria Bizantine) nė vitin 1989 u tėrheq vėmendjen historianėve pėr anashkalimin e rėndėsisė sė qytetit tė Voskopojės qė sipas tij:"... nė kulmin e zhvillimit tė qytetit, Voskopoja, qė tek ne as nga emri s'ėshtė i njohur, me 25.000-30.000 banorė nė shek. 18, fshihte nė muret e saj mė shumė njerėz se qytete kaq tė njohur si:Athina, Sofja, Beogradi, qė s'arrinin as 20.000 banorė. Prandaj s'duhet tė na shpėtojė nė njė artikull pėr Shqipėri ky qytet me rėndėsi historike dhe qė pėr historinė e Ballkanit nuk pėrfillt. Edhe nė Historinė e Artit Bizantin, Voskopoja deri tani s'ėshtė marrė parasysh..." Sipas dr. Sorries: "Sipėrfaqja e qytetit arrinte nė 1.800 hektarė, perimetri i mureve tė qytetit ishte 6 km... nėpėrmjet saj realizohej posta diplomatike me korrier midis Stambollit dhe Venedikut..." Nė fakt pėr Voskopojėn ėshtė shkruar nė mėnyrė objektive dhe subjektive nga autorė tė ndryshėm qė pas rėnies sė saj deri nė ditėt e sotme


Qyteti ra ndjeshem sepse Korca u rrit si kryeqender e zones dhe pati deme te medha gjat luftrave Ballkanike 1912 -13 dhe me von ne luften kunder fashisteve.


Postuar nga tresh datė 04 Qershor 2004 - 07:30:

SARANDA

Qyteti i Sarandes ndodhet ne jugperendim te vendit,buze detit Jon dhe eshte port detar.Ekzistenca e tij permendet per here te pare nen emrin ONHEZEM ne shek I p.k,sherbente si liman per kalimin nga Epiri ne gadishullin Italik,era juglindore shume e preshtatshme per kete lundrim njihej me emrin e Onhezmit.Zhvillimin me te madh ky qytet i vogel e pati nga shek i II-III p.k.Kesaj kohe i perkasi dhe disa renoja buze detit.Ne shek e IV qyteti riperterihet rreth berthames se pare dhe rethohet me mure mbrojtese 2m te trashe,duke mbajtur perbrenda rreth 5 ha toke.Brenda keshtjelles ne trajte gjysemrrethi,te perforcuar me kulla,germimet arkeologjike kane zbuluar rrenoja banesash,sterrerash dhe nje bazilike paleokristiane te shek V-VI,dyshemeja e te ciles ishte shtruar me moxaik te bukur shumengjyresh.Ne nje sere aktesh kishtare te viteve 414-516 permendet si seli peshkopesh dhe si qytet.Ne udherrefyesin e Hieroklit te shek VI del ne skene me emrin Anhiazmi si nje nga 12 qytetet e provinces se Epirit te vjeter.Sherbente si skele e Foinikes (Finiqi).Gjate mesietes nuk permendet me ne burimet e shkruara.Muri rrethuae i epokes Bizantine ne pjesen perendimore te qytetit te sotem,rrenojat e nje manastiri paleokristian me emrin Ajiu Saranda (Dyzet Shenjtoret) qe ngrihet ne shpatin e malit mbi Sarande dhe ndertimi ne fund te shekullit XVI-fillimi shek XVII i kalase se Lekuresit ne jugelindje te qytetit,tregon se Onhezmi eshte i lashte,ndonese ne renie,ka vzhduar me emra te tjere.Emri ''Sarande'' hyri ne perdorim ne fund te vitit 20 te shek te XX.madje deri ne vitin 1930 nga banoret quhej thjesht ''Skele''.Me 1876 ketu ishte nepunes dogane Naim Frasheri.Me 1878 u dogj e u shkaterua nga banda anetaresh greke te ardhur nga korfuzi.Me 1927 kishte rreth 800 banore dhe nuk hynte ne rradhen e Qyteteve.Dicka me shume u rit ne vitet 30-40,kur u zhvillua tregetia,u ndertuan,dyqane,magazina,shtepi te tregetareve etj.Ne fillim te viteve 30 te shek te XX mer trajte dhe urbanistika e Sarandes,vendosia e rugeve dhe e ndertesave shkalle-shkalle,u hap shetitorja anes bregdetit (qe ne ditet tona eshte dyfishuar),u ndertua moli i ri,muri mbrojtes ndaj dallgeve dhe 3 ruget kryesore.Saranda eshte porti i trete ne vend nga rendesia pas Duresit dhe Vlores.Ne ditet e sotme Saranda cilesohet si nje nga qytetet Perla te Shqiperise dhe aktiviteti i saj eshte bazuar kryesisht ne turizem dhe ne perpunimin portual.Ne vitin 1990 popullsia e saj qe rreth 16.400 banore.Numri i banoreve te rrethit te Sarandes (sipas statistikave te vitit 1993) eshte 53.730 banore,ndersa siperfaqia eshte 1097km2


A e dini ini se nga viti 1940-1943 saranda qe nen pushtimin Italian dhe se Italianet e quanin "Porti Edda"


Postuar nga SHKODRA4001 datė 03 Shkurt 2012 - 17:18:

SHKODRA
Shkodra eshte nje nga qytetet me te lashta dhe me te medha te Shqiperise,qender e rendesishme ekonomike dhe kulturore.Shtrihet ne skajin jugor te Ultesires se Mbishkodres prane Liqenit te Shkodres,ne lartesi 16 m.,ndermjet lumenjeve Drin e Bune,malit te Taraboshit dhe keshtjelles se Rozafes.
Shkodra eshte themeluar aty nga shek. IV p.k. ne kodrat perreth Keshtjelles se Shkodres.Ishte qender e fisit ilir te Labeateve dhe gjate sundimit te Gentit (181-168 p.k.) u be kryeqendra e shtetit ilir.Te kesaj periudhe jane monedhat e prera me emrin e qytetit.U pushtua nga romaket me 168 p.k. Neper Shkoder kalonte rruga e njohur tregtare-ushtarake qe vinte nga veriu dhe neper luginen e Drinit kalonte ne Kosove e me tej.Me 1040 u pushtua nga serbet dhe ishte kryeqendra e Zetes.Gjate shek. XIV u be qender e rendesishme komune autonome me institucione te zhvilluara dhe me pas qender e feudaleve Balshaj.Me 1936 u pushtua nga venedikasit,sundimi i te cileve u nderpre nga nje varg kryengritjesh te popullsise.Shkodra. u beri balle dy rrethimeve osmane,me 1474 e 1478-79 dhe ra ne duart e tyre pas nje mbrojteje heroike qe pati jehone nderkombetare.Ishte vendlindja e humanisteve Marin Barleti e Marin Becikemi.Pas pushtimit popullsia u shperngul,qyteti u rrenua sa y kthye ne fshat.U rimekemb dhe ne shek. XVII arriti 1800 shtepi.U be qender kryesore ekonomike e Shqiperise se veriut dhe e U be qender kryesore ekonomike e Shqiperise se veriut dhe e sanxhakut te Shkodres, Lulezuan zejtarite,punimi i armeve,i mendafshit,argjendaria etj.. U ndertuan shtepi dykateshe prej guri me cardak,pazari,Ura e Mesit.Ne shek. XVIII u be qendra e pashallekut te Shkodres nen sundimin e Bushatllinjve (1757-1831).Edhe pas renies te pashallekut,banoret kane bere nje varg kryengritjesh kunder pushtuesit osman (1833-1836,1854,1861-62,1869).
Zhvillim te madh ekonomik arriti Shkodra nga mesi i shek. XIX.Me 1870 kishte 50.000 banore.Pervec si qender e vilajetit,ishte nyje e rendesishme per gjithe Ballkanin perendimor me 3500 dyqane.Me 1807-1808 ishte ndertuan bezisteni.Punoheshin pelhuret,veshjet kombetare,lekuret,duhani,baruti etj.Qe me 1718 ishin hapur agjensi konsullore te disa vendeve te huaja.Si port perdorej Oboti,por sodomos Ulqini dhe me vone Shengjini.Me nderhyrjen e fuqive te huaja ne mesin e shek. XIX u themeluan seminari jezuit dhe kuvendi franceskan.Gjate viteve te Lidhjes Shqiptare te Prizrenit Shkodra ishte vater e rendesishme e levizjes kombetare.Banoret moren pjese ne luftimet per mbrojtjen e tokave shqiptare dhe nenshkruan boterisht ne sheshin kryesor te qytetit protestat drejtuar fuqive te medha.Dega e Lidhjes per Shkodren,qe pati dhe garden e vet,ishte nga me veprueset dhe dha ndihmese per mbrojtjen e Plaves e Gucise,te Hotit e Grudes dhe ne luften per Ulqinin.Ajo u shtyp e para me arme nga Porta e Larte.
Shkodra ka qene ne te periudhe gjithashtu edhe qender e rendesishme kulturore.Permendet bibloteka e Busha tllinjve,per te cilen ne vitet 40 te shek. XIX u ngrit ndertesa,qe sherbeu me pas si seli e deges se Lidhjes.U themeluan shoqeri letrare,kulturore e sportive,si shoqeria «Bashkimi» dhe «Agimi».U ngriten shtypshkronja,ku u botuan edhe te parat gazeta e revista brenda kufijve te Shqiperise.Me 1878 u ngrit e para bande muzikore e vendit dhe ne Shkodra nisi puna e fotografeve Marubi,nga e cila trashegohet nje fototeke shume e pasur.Shkodra eshte vendlindja e Pashko Vases,Zef Jubanit,Luigj Gurakuqit,Filip Shiroka e mjaft shkrimtareve te tjere.Me 1905 u festua per here te pare 1 Maji ne Shqiperi.Shkodra gjate Luftes Ballkanike dhe gjate Luftes se I Boterore u be pre e synimeve grabitqare e Malit te Zi e S erbise. Populli i Shkodres mbajti per shtate muaj rrjesht qytetin kunder ushtrive rrethuese malazeze e serbe,te cilat hyne ne qytet me 23.4.1913,me tradhetine e Esat Pashe Toptanit duke demtuar rende qytetin dhe duke djegur pazarin.Por ato u detyruan me 14.5.1913 ta linin Shkodren e cila ne baze te vendimit te Konferences se Ambasadoreve ne Londer ishte pjese e Shqiperise,por duke e vendosur ne nje administrim nderkombetar.
Me shperthimin e Luftes se I Boterore forcat malazeze perseri hyne me 27.6.1915 ne Shkoder. Me 22.1.1916 qyteti u pushtua nga Austro-Hungaria dhe u be qendra e tyre e pushtimit.Me mbarimin e luftes u vendos perkohesisht administrata ushtarake nderkombetare dhe me 11.3.1920 Shkodra u bashkua administrativisht me Qeverine kombetare te Tiranes.Ne gjysmen e dyte te vitit 1920 ajo perballoi nje rrezik te ri: nderhyrjen ushtarake te shtetit serbo-kroat-slloven (Lufta e Koplikut).
Shkodra. ka qene nje nga vatrat kryesore te levizjes demokratike-revolucionare ne vitet 1921-1924.Ne zgjedhjet per Asamblene Kushtetuese(27.12.1923),me shumice derrmuese votash,fitoi opozita.Naten e 31 majit 1924 forcat revolucionare moren ne kontroll qytetin dhe nga ketu u nisen per ne Tirane.Ne vitet 1924-1939 pati nje xhvillim industrial te ngadalte,u ngriten fabrika te vogla,punishte te industrise ushqimore,te tekstilit e cimentos.Me 1923 Shkodra kishte 20.000 banore.ndersa me 1939 kishte 29.000.
Shkodra ishte selia e arkipeshkvise,nga vareshin 30 dioqeza dhe ketu me 1930 u hap nje shkolle popullore laike,me 1922 Gjimnazi i Shtetit,Konvikti «Malet tona»,shoqeria sportive e kulturore «Vllaznia».
Pushtuesit fashiste u priten me arme ne dore,dhe qendresa kunder tyre vazhdoi me greva e demonstrata.
Shkodra u clirua me 29.11.1944 dhe kjo shenoi clirim e plote te vendit.


 
Trego 5 mesazhet nė njė faqe tė vetme

Materialet qė gjenden tek Forumi Horizont janė kontribut i vizitorėve. Jeni tė lutur tė mos i kopjoni por ti bėni link adresėn ku ndodhen.