Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Kinematografia (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=127)
-- Enciklopedi e vogel e filmave italiane (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=15881)

Il generale dell'armata morta (1983)

Regjia: Luciano Tovoli
Skenari: Ismail Kadare, Jean-Claude Carričre, Michel Piccoli
Aktore: Marcello Mastroianni, Sergio Castellitto

Nje gjeneral italian ngarkohet nga ministria te rekuperoje eshtrat e te vrareve gjate luftes II boterore. Misioni i tij eshte: Shqiperia. Para nisjes te afermit dhe grate e ushtereve i pergjergjerohen dhe luten secila ti sjelle eshtrat e njeriut te vet. Mes tyre eshte dhe nje grua aristokrate, e cila ka lene ne Shqiperi te shoqin, nje kont aristokrat qe ishte kthyer ne kolonel dhe eshte zhdukur ne Shqiperi pa lene gjurme. Historia pra transferohet shpejt ne Shqiperi, ne male te thata me nje ere te carte dhe kohe gri. Aty gjenerali fillon misionin e tij, por detyra e cvarrosjes dhe rekuperimit te nje ushtrie tashme te vdekur e fut ne ankth. Akoma me teper figura e kolonelit te cilin e kerkojne qarqet me te larta te aristokracise italiane. Dhe keshtu, pak nga pak, gjenerali i dikurshem i batalioneve te gjalla kthehet ne nje varrmihes te rendomte ne gjueti eshtrash qe duhen kthyer ne atdhe. Cmenduria e tij shoqerohet nga ajo e nje prifti qe dikur luftonte ne malet e Shqiperise dhe njeh te verteten banale mbi kolonelin e humbur. Eshte pikerisht kjo e vertet qe derdh piken e fundit te durimit ne misionin surreal te gjeneralit te vjeter. Koloneli i shume kerkuar nga aristokracia dhe ministra ishte vetem nje perdhunues banal adoleshenteje dhe per kete eshte vrare nga nje nene Shqiptare.

Filmi eshte shume i rendesishem per perfaqsimin e Kadarese ne ambjentet nderkombetare. Sidoqofte filmi italian nuk ka ndonje vlere te vecante kinematografike. Luciano Tovoli ka qene regjizor vetem njehere ne jeten e tij (per kete film) edhe pse kineast i shquar. Ky fakt tregon me se miri se ky ka qene nje eksperiment per Tovolin, i cili s'ka patur me shanse te prishe skenaret me nje regji skandaloze.

Difektet jane te shumta, por me kryesori eshte operatori i kameras qe nuk arrin te mbaje kameran fikse gjate xhirimeve statike. Pastaj filmi zhvillohet ne heshtje te plote, aq sa behet i merzitshem dhe trishtues. E vetmja muzike qe vendoset jane ca sinfoni klasike per te ndjellur ankth tek shikuesi. Por edhe keto vihen pak dhe rralle. Kjo tregon se nuk eshte investuar aspak per kolonen zanore. Te gjitha keto mund te spjegohen me mungesen e nje producenti te madh ne film. Prodhimi mban thjesht filmen e RAIDUE. Sidoqofte duhet thene se akterimi i Marcello Mastroiannit arrin ti japi disa grimca komike filmit ne disa pjese, por edhe keto duket sikur kane qelluar pa deshiren e regjizorit.

Nuk e di mire se nga vjen velloja e trishtimit ne filmat qe riprodhojne librin e Kadarese (edhe ai shqiptar eshte i merzitshem dhe gri). Ndoshta Kadareja e percjell te njejtin trishtim ne librin e tij (nuk e kam lexuar), por duhet pranuar se paku se krijimi i filmave shabllon sipas librit ose ndjekja e nje linje letrare ne fushen kinematografike eshte nje deshtim i njohur prej kohesh. Per sa kohe filmi te mos marre jete duke interpretuar librin, do mbetet vetem nje version dokumentaresk i shkrimit artistik. Nuk eshte cudi xhanem qe edhe shqiptaret te kene pare filmin italian para se ta kopjojne ne nje version po aq te bezdisshem dhe te zymte.

Per tu kujtuar:
Gjate misionit te tij gjenerali takon nje homolog te nje ushtrie tjeter. Homologu eshte nje djale i ri me te njejtin mision te rekuperimit te eshtrave te ushtareve te tij. Por ai nuk ka seriozitetin ushtarak te italianit dhe ajo qe i thote italianit eshte emblematike:
"Ju, i dashur gjeneral, keni nje organizim te persosur, keni risursa te shumta dhe keni marre specialistin me te mire per hapje varresh ne kete vend. Me duhet ta pranoj, jeni shume me i zoti se une si varrmihes..."

Nuk ka asnje fragment ne internet.