Forumi Horizont Gjithsej 2 faqe: [1] 2 »
Trego 85 mesazhet nė njė faqe tė vetme

Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Shqiperia, traditat kulturore (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=114)
-- Per Shkodren!!!! (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=2508)


Postuar nga Ben-SHkodrani datė 07 Tetor 2003 - 13:54:

Mos e vrisni Shkodrėn time!

Artikulli reflekton gjendjen e Shkodres sot dhe eshte shume i vlefshem per NE rinine e saj
Lexoni artikullin e meposhtem dhe ju lutem jepni komentin tuaj



Mos e vrisni Shkodrėn time!

Shkruan: Prof. Sami REPISHTI

Nė gjysmėn e dytė tė prillit vizitova Shqipėrinė, kryesisht qytetin tim tė lindjes, Shkodrėn. Nuk e kisha parė Shkodrėn qė nga viti l992, dhe pata mundėsinė tė ēmallem me familjarėt. Largimi pėr njė kohė tė gjatė shkakton vuajtje tė mėdha shpirtėrore, dhe takimi plotėson shumė nevojė emocionale. Rikujtimi i ditėve tė kaluara nė njė rreth familjarė tė lumtur dhe tė lidhur ngushtėsisht njeri me tjetrin mė mbushi zemrėn plot.

Natyrisht, familjarėt e mi ishin plakė. Por bashkė me ata, edhe qyteti i Shkodrės kishte ndryshuar shumė nė njė drejtim tė padėshirushėm. Shkodrėn plakė e gjeta edhe mė tė lodhur, me zėrin e humbur e shpresat e fikura. Shkodra, dukej sikur jetonte agoninė e shuarjes sė saj, tė njė fundi qė lė mbrapa vetėm kujtime pėr ata qė e deshėn dhe e duan. Dukej sikur ajo jetonte akoma tragjedinė qė u imponua mbi qytetin nga njė mospėrfillje e qėllimshme politike gjysėm shekullore qė vazhdon edhe sot nėn sytė e hapur nga mosbesimi i njė popullsie qė pėson, por nuk ėshtė e pėrgatitur t'a besojė.

Sot, kam njė lutje pėr tė gjithė shqiptarėt: "Vėllezėr e motra kudo qė jetoni! Ju lutėm, mos e vrisni Shkodrėn time, Shkodrėn tuaj, Shkodrėn tremijė vjeēare!

Qė nga aeroporti "Nėnė Tereza", Rinas, e deri nė Shkodėr, udhėtimi ishte njė torturė e vėrtetė, e njė aventurė e rrezikshme. Nga Jugu, rruga e shtruar shkonte pėr Tiranė; nga Veriu, rruga e prishur shkonte pėr Shkodėr. Ajo ishte e pakalueshme: sipėrfaqja e thyer, gropat e mėdha, balta deri nė gjunj, e njė ērregullim trafiku qė rrezikonte jetėn e udhėtarėve pėr ēdo hap e nė ēdo rast. Udhėtimi nėpėr fshatrat anės rrugės kryesore nuk mund tė pėrshkruhet, ndėrsa kafshė, njerėz dhe udhėtarė pėrpiqeshin tė kalonin nėpėr tė njėjtėn rrugė tė prishur. Me pėrjashtim tė njė sektori tė shtruar, ēdo gjė ishte lėnė nė duar tė fatit. E fati ishte treguar i pamėshirshėm pėr Shkodrėn time!

Bukuria madhėshtore e hyrjes nė qytet me kėshtjellėn Rozafat e fushat magjepėse pėrreth, zbehej para vėshtirėsive tė kalimit, gjendjes sė rrugėve dhe ērregullimit tė trafikut, ndėrsa qyteti vetė pėrshkohej nga "shtigje" qė nuk mund tė quhen "rrugė", sepse nuk kanė as shtresėn, as kanalizimet, as trotuaret, as dritat. Nė tė gjithė qytetin nuk pashė asnjė punėtor mirėmbajtje. Nė disa kryqėzime policia me uniformė nuk ishte nė gjendje tė kontrollonte trafikun, sepse nuk kishte asnjė shenjė, ose vijė tė bardhė, pėr tė orientuar shoferin. Semaforėt e pakėt tė qytetit nuk funksiononin pėr mungesė energjie elektrike...!

Ky kuadėr mjeran plotėsohet nga grumbujt e plehrave, qė mbushin ēdo qoshe tė rrugėve tė hedhura nga qytetarė tė pandėrgjegjshėm, e qė mbeteshin tė pambledhura pėr ditė e javė tė tėra, sepse nuk kishte shėrbime bashkiake. Kanalizimet e mėparėshme ishin bllokuar, prishė, ose uzurpuar pėr ndėrtim dyqanesh provizorė pa leje urbanistike, tenda e kioska. Edhe sasia mė e vogėl e shiut krijonte liqene uji qė bėnin tė pamundur kalimin me kėmbė tė qytetarėve.

Nė kėtė gjendje tė pabesueshme, "tregėtarėt" shesin frutat, perimet, vezėt, djathin, e sidomos mishin e invaduar nga mizat, e peshku qė mbante erė disa qindra metra pėr rreth. Aty grumbulloheshin qindra dyqane qė kishin uzurpuar trotuarin me shitje artikujsh tė ndryshėm, tė importuar me shumicė, tė njė kualiteti shumė tė dobėt e me ēmime tė pėrshtatėshme pėr varfėrinė qė kishte mbuluar qytetin, kėtė qytet tė braktisur nga kryeqyteti. Oh, ju lutem!! Mos e vrisni Shkodrėn time!

Hyrja e dalja nga qyteti vėshtirėsohej nga njė rrjet "rrugėsh" tė pandrequra e plot baltė, e me ura nė gjendje tė mjeruar. Kjo gjendje rrugore bėnte tė pamundur tregėtinė me botėn e jashtme. Pėr fat tė mirė, ujė tė pijshėm kishte mjaft. Por zgjeba, qė mundonte qytetarėt mė shumė ishte energjia elektrike. Punishtet e qendrat e prodhimit detyroheshin tė ndėrprisnin punėn, frigoriferėt nuk punonin, mundėsitė e njė prodhimi tė rregullt e tė planifikuar nuk ekzistonin, e shanset pėr investime tė jashtme ishin pothuajse zero. Industria lokale, e vogėl dhe e pa perspektivė pėr mungesė tregjesh tradicional dhe mundėsive pėr tė gjetur tregje tė reja, vuante nga mospėrkrahja, e aftėsia blerėse e kufizuar. Dukej sikur gjithēka sillej mbrenda njė rrethi vicioz qė nuk mundėsonte asnjė dalje. Shkodra jetonte nė agoni!

***

Nė kėtė skenė dėshpėruese luhej fati i popullsisė shkodrane. Ish-qendra e kulturės dhe jetės ekonomike pėr Shqipėrinė e Veriut, Shkodra, kryeqyteti dhe qendra e "vilajetit" qė nė kohėt e lavdishme tė mbretėrve ilirė, sot nuk ėshtė nė gjendje tė ushqejė 82 mijė banorėt e saj. Fajtorė, sepse kultivuan frymėn e njė dashurie pa kompromis pėr liri, e vetėqeverisjen lokale, shqiptarėt shkodranė po paguajnė sot rėndė pasionin e tyre fisnik. Nė pragun e agonisė ku e sollėn dyzetė e pesė vjet shtypje nga tirania komuniste, shkodranėt e shohin vehtėn tė harruar, tė lėnė mbas dore, tė dėnuar pėr tė vdekur - njė vdekje e ngadalėshme, pa zhurmė, ndoshta e paevitueshme... Oh, ju lutem! Mos e vrisni Shkodrėn time, Shkodrėn tuaj, Shkodrėn tremijė vjet shqiptare!

Nė rrugėt e prishura e tė flliqura tė qytetit historik sillet sot njė rini e papunė, e varfėruar, e pa qėllime, qė ka humbur busullėn e udhėtimit, sepse nuk sheh asnjė rrugė dalje. Arsimi, pėr mungesė interesimi e fondesh, ka rėnė nė njė nivel tė papranushėm. Pėrgatitjet profesionale pėr tė rinjtė nuk i tėrheqin, sepse nuk kanė perspektivė. Shpirti i inisiativės individuale mbytet nga korrupsioni qeveritar e konkurrenca e pandershme nė treg. Krijimtaria tradicionale nė art e muzikė e gjenisė shkodrane ėshtė mbėshtjellė nė rrobat e varfėrisė, e nuk gjen fushė veprimi, as ajėr tė pastėr pėr tė mbijetuar. Ēdo njeri ka heqė dorė nga pėrpjekja pėr tė ecė pėrpara, tė ngrejė nivelin e jetės nė qytet, tė pėrmirėsojė kushtet ekzistuese, tė dalė jashtė rrethit vicioz qė po e mbytė...! Oh, ju lutem! Mos e vrisni Shkodrėn time!

* * *

Olimpi i Shkodrės ėshtė sot kryeqyteti, atu ku prehen perėnditė pa pėrgjegjėsi, qendra qeveritare e pamend, gjykatorja dhe juria e pa ndėrgjegjshme e fatit tė rretheve tė vendit, siē ėshtė Shkodra. Atje, grupet politike tė interesuara pėr pushtetin qendror debatojnė vertikalisht, shahen, rrahen, pėr kontroll tė levave kryesore qė sundojnė vendin. Aty Zeusėt e Tiranės, sundojnė mbi njė popullsi pa mbrojtje ligjore, e qė ka nevojė pėr bukė, paqe e liri! Shkodra ime ėshtė viktimė direkte e kėtij makinacioni makiavelik, brutal, e tė pandershėm, qė mbushė xhepin e sundimtarit, e zbrazė barkun e njė popullsie qė vuan, sepse i janė vrarė shpresat pėr tė nesėrmen. Tė rijtė e tė rejat marrin rrugėt e kurbetit tė pėrhershėm, ndėrsa prindėrit mbeten, plaken e vdesin tė dėshpėruar, e nė vetmi.

Fondet e grumbulluara e ndihmat e jashtme janė kthyer nė burime pasurimi tė paligjshėm pėr piramidėn udhėheqėse qė trajton shtetin si njė lopė qumshti, pėr njė kompozicion grotesk elementėsh tė korruptuara deri nė palcė. Fėmijėt e uritur pėr bukė e arsim, prindėr tė dekurajuar nga mungesa e punės sot dhe e shpresės nesėr, masa tė gjėra tė popullsisė qė sillet vėrdallė pa orientim, tė gėnjyera nga politika e ditės, e tė zhgėnjyera nga njė autoritet qė ka grabitur pushtetin e bashkė me tė edhe shpresėn e qytetarėve, janė sot brumi i mjerimit lugat qė pėrpinė njė popullsi dikur tė lavdishme tė njė qyteti aktiv politikisht, ekonomikisht, e kulturalisht nė ndėrtim tė njė qytetarie me prirje europiane.

Shkodra ka nevojė pėr njė lėkundje sizmike qė tė tundet nga vendi si me tėrmetet e sė kaluarės. Shkodra ka nevojė pėr bijtė e bijat e vet mė tė mirė! Shkodra duhet tė zgjohet, tė marrė nė duart e veta fatin e qytetit e tė popullsisė, tė organizohet, tė hapet pėr botėn e jashtme, e sidomos tė ēlirohet nga grushti shtypės i organeve qendrore tė kryeqytetit, e te levave politike e ekonomike qė pėrdoren kundėr saj. Shkodra, duhet tė ndėrgjegjėsohet pėr gjendjen e rėndė ku ka rėnė. Shkodra, duhet tė varrosė njėherė e pėrgjithėmonė mentalitetin anadollak, paragjykimet shkatėrrimtare e ndasitė vdekje-pruese qė e dėmtojnė aq shumė. Shkodra, duhet tė rikthehet nė mentalitetin modern qė drejton sytė nga Perėndimi, e ndėrgjegjshme pėr tė kaluarėn e saj tė ndritur, e vendosur tė ringjallė atė, dhe ta avancojė edhe mė tej.

Shkodra ka nevojė pėr shkodrane e shkodranė tė dedikuar pėr tė ndėrtuar Shkodrėn e lirė, aktivisht tė bashkuar, demokratike, moderne, europiane. Ku janė shkodranėt? Shikoni rreth e rrotull! Ata dhe ato janė nė mesin tonė. Kėrkoni e do t'i gjeni. Bota ndihmon vetėm ata qė ndihmojnė vehten. Por hapi i parė e guximtar duhet tė bėhet nga vetė qytetarėt e qytetit tė lavdishėm tė Shkodrės.


Postuar nga DiKuShi datė 09 Tetor 2003 - 03:51:

Per Shkodren!!!!

Shkodra ka kene nji prej qyteteve ma me kulture edhe ma te bukur te Shqipnise, por dit mas dite ajo vetem sa po shkon drejt teposhtes. Shkaqet jane te shumta, mund tia fillojm me qeverine qi ka shume vite biles edhe qysh para demokraciet qi nuk e ka dergu nji qindarke per ate ven, edhe nqs aht derk nji lek se s'po tham ma shume asht vjedh rruges, ose ne Shkoder vete prej ujqve te medhenj. Politika qi ka njeke kja qeveria jon e bukur te duket sikur ka punu vetem ne izolimin e pjeses veriore te Shqipnis (Shkoder e lart). Tashi ne Shkoder te pakte jan ata Shkodrane qi kan met, te gjith synojn o te ikin jasht Shqipnijet ose te pakten ne Tirane. Ne keto dit gjithkush asht ba e thot jam Shkodran (se kam jetu tre vjet aty!??!!), per Shkodranin kjo fjale asht se nuk ka noj nji qi asht e nuk e don me shpirt ket qytet. Por ka ra ne dor te horit. Po flas me nji shemull kot, e dini qi gjat dimnit dit javet rralle here i shef dy vajza ne rruge (per at pune edhe ne funjave nuk jan shume), leni qi naten vone as nuk bahet fjal te gjesh noj nji (nuk ka te baje hic me fanatikllekun). Shkurt hesapi Shkodra gjenet nji gjenje te mjerumu a asht e drejt?? Edhe pse nuk shof as edhe nji politikan te thoj po per Shkodren si e keni menen a te bajm noj gja apo vari lesht se anej jane msu!!!!

P.S: Harrova me e permen ne shkoder kan vetem 8-12 ore drita ne dit!!!!!!!


Postuar nga Dardi datė 09 Tetor 2003 - 08:44:

Kam Deshir edhe une te flas per Shkodren se e e dua shume!

- Sa i perket vendit me tradite kulturore,bujare,trimerore,etj..
une e dua shume Shkodren une per pushime kam qene ne Velipoj,dhe kam pare disa skena qe me ka ra ti shofe Qyteti i Gjakoves ka nje tradite me Shkodren dhe sa do pak kemi afersi po flas per puro Shkodranet por mos te fusim ndasi por te jemi edhe pak me te sinqert koha e tregon se kush eshte Shkodra por edhe ne Gjakove luhet i njejti rol si ne Shkoder bile bile jemi mund te them na kan ber Fshate te Pejes,por kan then nje fjale popullore peshku kalbet prej kokes dhe na kemi njejtin fate me Shkodren por kisha me apelu te gjithe strukturat politike,se pa Shkoder nuk ka Shqiperi pa Gjakove nuk ka Kosove,nuk flas nga dashuria qe kam per keto qytete por flas per dekada qe nuk e kan tradhtuar kurr vendin e vet por te bashkohemi per nje pasterti shoqerore se ne kendej e ju andej nuk ban por te jemi unik dhe mos te kemi perqamje se keto i kemi trashegim nga fqinjet qe i kemi me dhembet per jashat se dojin te na gelltisin deri kur ne keshtu,mos na e plagosni rinine tone me kesi muhabete kot por te hecim perpara dhe te kemi nje qellim se shoqeria eshte ajo qe rrite nivelin shtetit.
Une personalisht per 14 ditet qe kam ber pushimin ne Velipoj i kisha lutur te gjithe biznisment qe te ndertojn edhe me shume kete vend te bukur turistik dhe qe te kete sa me shume turista jo veq nga Kosova por nga gjithe europa dhe te mbahet kurse per hoteliri,dhe pasterti se aj eshte vend shume shume i rralle qe veq zoti ja u dha shqiptarve,une kam dhen nje mendim timin kur kam qen atje e vetmja shpetim si per Shkodren ashtu edhe per Gjakoven qe te bejim rrugen Shkoder Gjakove dhe te lidhen te gjitha bizneset ne mes ketyre qyteteve se na jemi te shkelur dhe duhet qe te bashkpunojim se bashku se era Shkoder i vjen Gjakoves ju pershendes nga Gjakova !


Postuar nga DiKuShi datė 14 Tetor 2003 - 18:42:

Unhappy

Flm Ben Shkodrani per kete artikull, te shkelqym qi na nxjerr realitetin e hidhun te Shkodres. Mu me ka marr malli per cdo centim te ktij qytet, edhe pse kam vetem 7 muj qi kam ik prej Shqipniet. Me ka taku me e pa Tiranen tuj u nryshu per mire kurse Shkodra tuj u ul ma poshte ne gremine. Asht e vertet qi nuk po bahet asigja per Shkodren nga ajo loje politiket ne "OLIMPIN" tone, por habitem si ia ban zemra me e lan Djepin e kultures, muzikes edhe te humorit shqiptar me shku ne ket gjenje. Shkodra perban nji pjes te madhe te Shqipnis, edhe ka lujt nje rol te madh gjat gjith historise te ktij ven, edhe prape se prap e lajn ne ket gjenje.
Ishalla e kuptojn noj dit qi po e mysin kte qytet edhe ta pa levizin me ba dicka. Deri atehere s'kena ca me thane e ca me ba por vec me e lane ne dore te zotit!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!


Postuar nga Zonjushez ne gjemba datė 26 Tetor 2003 - 12:47:

Historia e Shkodres

Shkodra 2400 vjecare qendroi gjithmone si kryezonje e
pamposhtur, ne nje kohe kur simotrat e saj Shasi , Drishti e Shirqi
pushuan se jetuari, cka deshmon se banoret e saj vitale e ruajten,
e deshen dhe e mbrojten pa u tundur, prandja ajo qendroi e patronditur
ketu prane kalase "Rozafat".Ja se si i kendon kenga ketij Qyteti:
"Karafil ne koder,drandofil ne koder, keshtjelle e forte ne Shkoder,
shkodra e bukurise"dhe vazhdon me tej "Kir e bun e Dri,
ke pasqyre per bri, t'kqyrin per hijeshi,shkodra e bukurise"

Ky qytet, shkruan Kadare,.." pervec keshtjelles dhe kishave,
pervec kullave, kumbanareve dhe minareve, kishte jeten kulturore.
Ajo kishte Intelektuale,sallone ku fliteshin e diskutoheshin gjithfare
problemesh, gra te bukura me histori te nderlikuara dashurie,
dyqane ku shiteshin libra ,disqe e parfume te Parisit... por
dhe kopshte t bukura te veshur me shermashek, vegetime stinash virgjine, burra me qoke, malesore kreshnike, qe zbrisnin nga malet,
vajza si zana qe mund t'i kete zili hyjneshat greke..."

Ky qytet pati pazarin me te madh ne Ballkan me rreth 300 Dyqane,
per te cilin nje vizitor i huaj shkruan: "..Aso kohe Shkodra ishte
Qendra e tregetise se madhe. Pazari ishte plot popull nga te gjitha anet.."

Ne kete qytet ndodheshin gjashte perfaqesi diplomatike, tri banka te huaja dhe me 4 shkurt 1863 filoi veprimtarine e vet dhe banka e pare shqiptare.
Ndersa "Oda e Tregetise" e ketij qyteti hijerende rezulton te jete
krijuar 300 vjet me pare, si nje nga me te vjetrat e Evropes.
Ishin pikerisht keta faktore te fuqishem , qe i atribuan shkodres
autoritetin e Burses te Ballkanit.
Per kete Shkoder do te shkruaje nga larg Migjeni yne i mallengjyer
"... Shkodra, dashnorja e qiellit te kalte.. e liqenit andrimta, ne te cilin
ne mengjezet e kullueta lane hijen e vet.."
Arkitektura dhe pamja e ketij qyteti te vecante, ku cdo lagje
shpaloste fizionomine e vet, ku mbreteronte gjelberimi, rregulli, pastertia,ku shtepite rrethoheshin me mure te larta e nje dere te madhe ne mes e ku dilte perpara banese tipike me cardak e shkalla guri, mbasi kaloje neper oborre plot lule te shumellojshme, frymezuan banoret e tyre qe t'i kendonin aq bukur jetes me te gjitha shfaqjet e saja.


Postuar nga Zonjushez ne gjemba datė 26 Tetor 2003 - 12:49:

Historia e Shkodres time

Shkodra eshte nje nga qytetet me te lashta dhe me te medha te Shqiperise,qender e rendesishme ekonomike dhe kulturore.Shtrihet ne skajin jugor te Ultesires se Mbishkodres prane Liqenit te Shkodres,ne lartesi 16 m.,ndermjet lumenjeve Drin e Bune,malit te Taraboshit dhe keshtjelles se Rozafes.
Shkodra eshte themeluar aty nga shek. IV p.k. ne kodrat perreth Keshtjelles se Shkodres.Ishte qender e fisit ilir te Labeateve dhe gjate sundimit te Gentit (181-168 p.k.) u be kryeqendra e shtetit ilir.Te kesaj periudhe jane monedhat e prera me emrin e qytetit.U pushtua nga romaket me 168 p.k. Neper Shkoder kalonte rruga e njohur tregtare-ushtarake qe vinte nga veriu dhe neper luginen e Drinit kalonte ne Kosove e me tej.Me 1040 u pushtua nga serbet dhe ishte kryeqendra e Zetes.Gjate shek. XIV u be qender e rendesishme komune autonome me institucione te zhvilluara dhe me pas qender e feudaleve Balshaj.Me 1936 u pushtua nga venedikasit,sundimi i te cileve u nderpre nga nje varg kryengritjesh te popullsise.Shkodra. u beri balle dy rrethimeve osmane,me 1474 e 1478-79 dhe ra ne duart e tyre pas nje mbrojteje heroike qe pati jehone nderkombetare.Ishte vendlindja e humanisteve Marin Barleti e Marin Becikemi.Pas pushtimit popullsia u shperngul,qyteti u rrenua sa y kthye ne fshat.U rimekemb dhe ne shek. XVII arriti 1800 shtepi.U be qender kryesore ekonomike e Shqiperise se veriut dhe e sanxhakut te Shkodres, Lulezuan zejtarite,punimi i armeve,i mendafshit,argjendaria etj.. U ndertuan shtepi dykateshe prej guri me cardak,pazari,Ura e Mesit.Ne shek. XVIII u be qendra e pashallekut te Shkodres nen sundimin e Bushatllinjve (1757-1831).Edhe pas renies te pashallekut,banoret kane bere nje varg kryengritjesh kunder pushtuesit osman (1833-1836,1854,1861-62,1869).
Zhvillim te madh ekonomik arriti Shkodra nga mesi i shek. XIX.Me 1870 kishte 50.000 banore.Pervec si qender e vilajetit,ishte nyje e rendesishme per gjithe Ballkanin perendimor me 3500 dyqane.Me 1807-1808 ishte ndertuan bezisteni.Punoheshin pelhuret,veshjet kombetare,lekuret,duhani,baruti etj.Qe me 1718 ishin hapur agjensi konsullore te disa vendeve te huaja.Si port perdorej Oboti,por sodomos Ulqini dhe me vone Shengjini.Me nderhyrjen e fuqive te huaja ne mesin e shek. XIX u themeluan seminari jezuit dhe kuvendi franceskan.Gjate viteve te Lidhjes Shqiptare te Prizrenit Shkodra ishte vater e rendesishme e levizjes kombetare.Banoret moren pjese ne luftimet per mbrojtjen e tokave shqiptare dhe nenshkruan boterisht ne sheshin kryesor te qytetit protestat drejtuar fuqive te medha.Dega e Lidhjes per Shkodren,qe pati dhe garden e vet,ishte nga me veprueset dhe dha ndihmese per mbrojtjen e Plaves e Gucise,te Hotit e Grudes dhe ne luften per Ulqinin.Ajo u shtyp e para me arme nga Porta e Larte.
Shkodra ka qene ne te periudhe gjithashtu edhe qender e rendesishme kulturore.Permendet bibloteka e Busha tllinjve,per te cilen ne vitet 40 te shek. XIX u ngrit ndertesa,qe sherbeu me pas si seli e deges se Lidhjes.U themeluan shoqeri letrare,kulturore e sportive,si shoqeria «Bashkimi» dhe «Agimi».U ngriten shtypshkronja,ku u botuan edhe te parat gazeta e revista brenda kufijve te Shqiperise.Me 1878 u ngrit e para bande muzikore e vendit dhe ne Shkodra nisi puna e fotografeve Marubi,nga e cila trashegohet nje fototeke shume e pasur.Shkodra eshte vendlindja e Pashko Vases,Zef Jubanit,Luigj Gurakuqit,Filip Shiroka e mjaft shkrimtareve te tjere.Me 1905 u festua per here te pare 1 Maji ne Shqiperi.Shkodra gjate Luftes Ballkanike dhe gjate Luftes se I Boterore u be pre e synimeve grabitqare e Malit te Zi e S erbise. Populli i Shkodres mbajti per shtate muaj rrjesht qytetin kunder ushtrive rrethuese malazeze e serbe,te cilat hyne ne qytet me 23.4.1913,me tradhetine e Esat Pashe Toptanit duke demtuar rende qytetin dhe duke djegur pazarin.Por ato u detyruan me 14.5.1913 ta linin Shkodren e cila ne baze te vendimit te Konferences se Ambasadoreve ne Londer ishte pjese e Shqiperise,por duke e vendosur ne nje administrim nderkombetar.
Me shperthimin e Luftes se I Boterore forcat malazeze perseri hyne me 27.6.1915 ne Shkoder. Me 22.1.1916 qyteti u pushtua nga Austro-Hungaria dhe u be qendra e tyre e pushtimit.Me mbarimin e luftes u vendos perkohesisht administrata ushtarake nderkombetare dhe me 11.3.1920 Shkodra u bashkua administrativisht me Qeverine kombetare te Tiranes.Ne gjysmen e dyte te vitit 1920 ajo perballoi nje rrezik te ri: nderhyrjen ushtarake te shtetit serbo-kroat-slloven (Lufta e Koplikut).
Shkodra. ka qene nje nga vatrat kryesore te levizjes demokratike-revolucionare ne vitet 1921-1924.Ne zgjedhjet per Asamblene Kushtetuese(27.12.1923),me shumice derrmuese votash,fitoi opozita.Naten e 31 majit 1924 forcat revolucionare moren ne kontroll qytetin dhe nga ketu u nisen per ne Tirane.Ne vitet 1924-1939 pati nje xhvillim industrial te ngadalte,u ngriten fabrika te vogla,punishte te industrise ushqimore,te tekstilit e cimentos.Me 1923 Shkodra kishte 20.000 banore.ndersa me 1939 kishte 29.000.
Shkodra ishte selia e arkipeshkvise,nga vareshin 30 dioqeza dhe ketu me 1930 u hap nje shkolle popullore laike,me 1922 Gjimnazi i Shtetit,Konvikti «Malet tona»,shoqeria sportive e kulturore «Vllaznia».
Pushtuesit fashiste u priten me arme ne dore,dhe qendresa kunder tyre vazhdoi me greva e demonstrata.
Shkodra u clirua me 29.11.1944 dhe kjo shenoi clirim e plote te vendit


Postuar nga DiKuShi datė 27 Tetor 2003 - 03:29:

Smile

Historiku ishte njish krejt, por du vetem me shtu qi ne Shkoder ne vitin 1903 (munem mos me ken 100% i sakt per vitin) asht lujt neshja e pare e futbollit ne Shqipni, edhe skudra e Shkoders ne at koh u qute Juventus.
A apo s'a shkoder locja njish lol??!!!


Postuar nga DiKuShi datė 15 Nëntor 2003 - 20:02:

Cool

Nja dy bejta te Nexhos

Prezantimi
Prezantohem para jush,
Me quajn Nexho e jo tush,
Kam pas shpin n Barbullush,
Qa baj une se ban gjithkush.
Kam shoqni une me Xhorxh Bush.

Un jam Nexho taksirati,
mu me rrin 12 Sahati.
Asnjeher s'm ka lan Takati.
E kam Baben nga Berati.
Ca them une e ban Vesh gjati,
Nder Shqiptar jam ma bark-thati.

Une jam Nexho teveqeli
Me del gjumi kur kendon gjeli
Nder punetor jam ma demeli
Me pelqen shume ciftateli
Nder 8 klase 6 here ngeli
N'trupin tem ma i thelle asht beli.

Une jam Nexh i parrum
du me u rru por nuk m'ban shkum
Me nje gru jam i martum
Kam tre fmi e m'duken shume
Edhe nje e kam t'fillum.
Edhe ne kamb mu m'vjen gjume
dukem krejt si zog i trum.

Mu te tan me therrsin AR
Un kam hapin nje hektar
E kam vjehrrin katundar
Prej tij kam une gjithmone zar
Se me jep me hanger bar
Te tan thojn se jam qyqar
Gjuetar jam pa zagare
I marr klubet mar e mar
Katundare e qytetare
Nga kelmendi deri n'Pentare

Edhe kryt e kam me thinja
Qa them une e ban partija
Se ne shkolle m'ka rrah zotnija
Ku jam une ndodhet trimnija
mbi detyrat asht bujqesia
Ne kat t'pest asht njit hardhija
E ma shum m'pelqen rakija.

Un pra jam Nexho hareja
Vesh e njesh me tesha t'reja
Jam i lindur per beteja
Per mua asht vec kabareja
E kam kryt tan neja-neja
E byftekut i them eja
Vetem mu nuk m'bjen rrufeja
Se jam rrit tek P.T.T-ja
Kam punu n' N.SH.N-ja

Nexho Ar me thone dynjaja
e kam shpin te namaz gjaja
Gjithmone kpucet m prishen te maja
Kush m'shef mu i hin hataja
Sepse kam gjyslykt e mdhaja
Ne pilaf m'ka xan sevdaja

Zakonisht Nexho m'thojne
Kam tre fmi por s'm bahet vone
Kam nje gru por nuk kam prone
Kam ne shpi une nje kukone
Kallabllek jena n shpi tone


Kam kushri ne amerike
Qe i thosha mos me ik
E kam mar nusen pa prike
I kam tlinat pa lastik
Si kam pas shokt fanatik


Kam humor une me mimik
Ne ushqim un ty t'kam fik
Se un t'ha nja 30 pjata
Sa ne shpi t'gerset shamata
Kur filloj une me val t'gjata
Ty me goj nuk t'flet kunata

Po e mbyll une kete rralle
E ma bani ju hallall
ME kujshi e mahall
E kur t'keni per mu mall
Me ndigjoni tjeter rall
Ju pershendet Nexho humori
Tash po vi kur t'mbaroj ZBORI

dt,25.02.1994 Shkoder

**********

Une jam person VIP

Une jam Nexho person VIP
ne pantallona nuk mbaj rrip
per humor jam simpatik
komuniteti nderkombetar
me qe i dukem njeri i mbare
ne mbrojtje me ka marre.....

Specialista prej tan planetit
do ti kem n sherbim pran vetit
bukur dine me ba gjithcka
ja se cilet jane ata:

Nje vile te bukur ne dergut
e bukur me te lan pa mend......
na projektoi inxh. Kinez Je Fe Mut
dhe ndihmesi i tij Qen bir Qen

Do ta baje instalimin e ujrave
sa te filloje fresku
hidrauliku rumun Tubo Saracinesku

Installimet elektrike
do ti baje nje simpatike
francezja e bukur si perrri
matmazel Zhytem Terry......

Ne shtepine time si pastruse
asht nje vajze nuk asht nuse
ka dy jave qe po jep prova
bullgarja Nadja Nushpikova

Sa per mish nuk do bije ne hall
une per te nuk vuj hiq
se kam kasap nje jugosllav
quhet Rosto Mishvicevic

Une jam llups qe ha e te kepus
e kam barkun te thelle si pus
kuzhinjer do te kem nje rus
gatuan paster e me cilesi
tavarish Rrujboll Pacamurkovski

M'i sjell pjatat fet e fet,
e nuk me len me u ba nervoz
kamarjeri i urte Grek
Tarabullus Mekos.....

Pijet m'i ka enda
do te mi zhgjedh ne te gjith boten
teknologu nga Hollanda:
Van Got Broken....

Nga semundjet nuk trembem asnje fije,
se do te kem doktor shtepije
nje turk te pashem alamet
emri i tij Qok Gjyzel Melek Hyzmet..

Kam shofer nje djale te ri
vetem ecen tan shpejtesi
ka lindur ne Gjeorgji
eshte i urte e nuk ban naze,
quhet Rrota Kanalaze...

Bageti do te kem boll
e do m'i ruj me kujdes
Katundari spanjoll ;
Coban Lopez...

Keshilltar politik
do te kem nje Britanik
per kete pune eshte kampion
mister Mashton Rrenson...

Sekretar personal
do te kem nje Italian
eshte i urte e eshte i zoti
sinjor Shamatin Jafutkoti....

Per zbulime sekrete ,dmth. gjithandej me degju..
se kush flet keq per mu,
e vrap me ardh me me tregu,
do te kem nje Gjerman veshur me rroba luksi
quhet Majer Padit Fuksi...

Kur te jem ne terezi
e reomatizen te kem tek shpina
do te me freskoje per bukuri
italiania ;Dorbuta Patlina...

Nuk kam frike maskat me corap
nuk baj of ,as nuk baj uf ,
budygard kam nje Arab
e therras Derman Kukuisuf..

Nexho o Nexho
po me therriste gruja
cohu prej gjumit
pse flet fjale te huja..??


Postuar nga tresh datė 23 Nëntor 2003 - 18:33:

Smile SHKODRA Dashnorja jeme (Migjeni)

Kur flitet per shkodren me qohet mishi kokerr..
ka nje artikull shume te bukur per Shkodren ne gazeten
BOTA SOT te dates 8-11-2003

nder te tjera shkruhet......
... Shkodra eshte Kryeqyteti i pare i rraces Shqyptare, 2500 vjeqar i themeluar prej vete Ilireve e jo si koloni e fqinjeve me te zhvilluer te kohes.......

lexoni kete artikull.. se ka materiale shume interesante...

CIAO 3SH


Postuar nga qershor13 datė 11 Dhjetor 2003 - 11:30:

Rrethimi i Shkodrės

Nje nga ngjarjet me te bujshme te historise shqiptare te Shekullit te XX - te. Mbrojtja 183 ditore e Shkodres dhe jehona e saj. Qendresa e Hasan Riza pashes dhe vrasja e tij. Roli i Esat pashe Toptanit ne vrasjen e komandantit turk, ne mbrojtjen e qytetit dhe me pas ne dorezimin e tij. Marreveshja me Malazezet dhe vendimi i Londres.



Adjutanti i gjeneral Hasan Riza Pashes, trokiti ne deren e eprorit te tij pa zbardhur ende mengjesi i dates 8 tetor 1912. Komandanti( dhe njekohesisht Valiu i qytetit) ishte ende i pergjumur kur degjoi lajmin qe e priste prej kohe: Mali i Zi i shpalli lufte Turqise dhe trupat e tij sapo kaluan kufirin mes dy shteteve. Pashai nuk kishte nevoje per me shume shpjegime. Dy ore me pas ai u njoftua se trupat Malaze, ashtu siē pritej, qene drejtuar per ne Shkoder. Komanda turke e dinte prej kohesh se ne rremujen e Luftes Ballkanike, trupat e principates se vogel ne veri te Shqiperise kishin vetem nje mision: te nenshtronin qytetin e lashte shqiptar. Agimi sapo kishte filluar te zbardhte mbi kalane e Rozafes, kur ai urdheroi levizjen e trupave ushtarake per ne rrethinat e fortifikuara te qytetit. Fortifikata te ndertuara me ngut vitin e fundit dhe qe, tashme, ashtu siē pritej, ishin gati te perballeshin me zjarrin e luftes. Ne mesdite gjithēka ishte gati. Me shtabin e tij, Hasan Riza Pasha, komandanti turk i qytetit, qe vendosur ne Bardhanjore dhe po ate mbasdite mblodhi te gjithe komandantet e tij. "Qyteti do te rrethohet se shpejti,- iu tha ai atyre - por ky qytet nuk do te bjere ne doren e malazezeve. Shkodra eshte fati yne ose varri yne, por jo turpi yne. Sot kemi 5 mije trupa ushtarake, por mbi 20 mije te tjere jane duke ardhur ne ndihmen tone. Qe sot fillon nje beteje e veshtire, qe asnje nga ne nuk e di se sa do te zgjase".
Rrethimi i Shkodres
Ne te vertete, as Hasan Riza Pasha dhe askush tjeter nuk mund ta parashikonte ate mbasdite te dates 8 tetor 1912 se, Rrethimi i Shkodres do te zgjaste me shume se 183 dite dhe se beteja per te do te behej nje nga me te famshmet ne Europen e kohes. Te rejat e saj zinin vend rregullisht ne te gjitha gazetat me te medha perendimore, ndersa Hasan Riza Pasha, Esat Pashe Toptani apo Princ Danilo i Malit te Zi, u bene figura te njohura. Se paku 15 libra jane botuar ne gjuhe te ndryshme per ate rrethim, ndersa Harta e Mbrojtjes se Qytetit, se bashku me shenimet e Hasan Riza Pashes, eshte ende sot e ekspozuar ne nje mur te shkolles ushtarake ne Gjeneve te Zvicres. Ne fillim te vitit 1914, gjate nje vizite ne Viene, Esat Pashe Toptani u prit me nderime si Komandant i Mbrojtjes se Shkodres dhe nje mbremje, pothuaj gjithe oficeret e larte austriake, te prire nga princi trashgimtar Franc Ferdinand, u ulen perballe nje tabele, ne te cilen ai u perpoq te sqaronte strategjine e mbrojtjes. Edhe pse dihet mire tashme se mbrojtja e qytetit i dedikohet komandantit turk dhe se vrasja e tij, ne mes te rrethimit, ishte, sipas te gjitha gjasave, veper e Esat Pashes. Por te gjitha keto erdhen me vone. I ulur ne shtabin e tij ne Bardhanjore, Hasan Riza Pasha nuk e dinte se cili do te ishte fati i qytetit mesditen e 11 tetorit 1912. Ate mengjes, nga te gjitha trupat e pritura, vetem 10 mije vullnetare te Shqiperise se Mesme, te prire nga gjeneral Esat Pashe Toptani, kishin arritur te hynin ne qytet. Mbi 2 mije matjane, te drejtuar nga djaloshi i ri 17 vjeēar Ahmet bej Zogu, ishin shpartalluar nga Serbet ne Lezhe, ndersa trupat ushtarake turke, te drejtuara nga gjeneral Mahmut Hajret Pashe Jella, qe gjendeshin ne Berat, u gozhduan ne fushen e Myzeqese nga sulmi i perbashket serbo - bullgar. Ai nuk priste me ndihma te tjera dhe me 15 mije luftetare i duhej te perballonte nje rrethim te ashper prej me shume se 25 mije malazezesh dhe nje fuqi ndihmese prej gati 30 mije serbesh, qe shume shpejt do te bashkohej me ta.
Topat malazeze filluan te hedhin gjylet e para ne qytet mengjesin e 11 tetorit dhe, per me shume se gjashte muaj, bombardimet u bene pjese e perditshme e jetes se qytetit. Por duket se ata qe sulmonin, e kishin vene re se qyteti ishte i fortifikuar mire dhe se ai drejtohej nga nje gjeneral, qe ishte, padyshim, nje nder me te shquarit e ushtrise turke. Situata ne rajon nuk ishte aspak e favorshme ne fillimet e rrethimit kurse ajo brenda qytetit akoma me keq. Trupat e fuqive ballkanike kishin futur ne dare trupat turke dhe forcat e kesaj te fundit po pesonin humbje pothuaj ne gjithe frontin.
Ideja, se Turqia po sfilitej nga problemet e brendshme dhe se nuk do t'i mbronte dot zoterimet e saj ne Ballkan, u duk qarte. Me idene e faktit te kryer, fuqite ballkanike, te ndihmuara edhe nga diplomacia ruse, vendosen te pushtojne sa me shume territore te mundshme, me idene qe Konferenca e Ambasadoreve, qe pritej te mblidhej ne dhjetor, te vendoste shtrirjen e kufijve te tyre ne gjithe tokat qe kishin nen kontroll. Pushtimi i Shkodres u be nje domosdoshmeri per ushtrite malazeze dhe rrethimi i tyre me i ashper. Nje muaj pas vendosjes se rrethimit, situata ne qytet nuk ishte aspak e favorshme dhe mungesat po beheshin gjithnje e me te ndjeshme. Vete Knjaz Nikolla, princi i Malit te Zi ishte vendosur ne fushimin e trupave te tij per t'i dhene zemer ushtrise, qe drejtohej nga princi Danilo. Thyerja e trupave turke dhe armepushimi qe pasoi ne muajin dhjetor, u kishte dhene mundesi serbeve qe mbi 30 mije trupa te tyre t'i dergonin ne perforcim te trupave malazeze. Po ne kete kohe, me nje telegram direkt, ministri turk i Luftes urdheronte Hasan Riza Pashen, komandantin e qytetit, qe lufta kishte mbaruar dhe se ai duhej te dorezonte qytetin tek malazezet. Telegrami shoqerohej nga nje leter e princit Danilo, sipas se ciles, nese Hasan Riza Pasha nuk i bindej urdhrit, ai konsiderohej dezertor dhe denohej me vdekje se bashku me shtabin e tij.
Pergjigjia e Komandantit te qytetit erdhi me 24 dhjetor, ku ai shprehte bindjen e gjithe popullates qe kishte ne ngarkim: Si popullsia myslimane edhe ajo katolike e qytetit ishin kunder dorezimit dhe insistonin qe qyteti te vazhdonte te mbrohej. Ne pergjigje te letres se princit Danilo ishte edhe nje mesazh i Kryetarit te Bashkise se Shkodres, Muharrem Gjylbegut, i cili i lutej sulmuesve qe te mos bombardonin spitalet, qendrat e femijeve, kishat, xhamiat, konsullatat dhe qendren, ku ishin vendosur gazetaret e huaj. Po ne ate leter, Gjylbegu u kerkonte trupave rrethuese qe te lejonin hyrjen ne qytet te ilaceve per te plagosurit si dhe te ushqimeve per diplomatet dhe per 13 gazetaret e huaj.
Qyteti vazhdonte te qendronte, por dukej qarte se telegrami i Ministrit te Mbrojtjes e kishte vene ne veshtiresi Hasan Riza Pashen. I bindur se qendresa ne qytet duhej te kishte nje flamur, ai hyri ne tratativa me Austro - Hungarine. Por po ate dite, Komandanti mori nje tjeter mesazh: Alush Lohja, nje burre nga paria e qytetit e lajmeronte se Qeveria Shqiptare, qe kishte shpallur Pavaresine ne Vlore, qe njohur nga Fuqite e Medha dhe se mbrojtja e metejshme e qytetit mund te behej nen flamurin shqiptar. Sipas Lohjes, ne kete menyre mund te motivoheshin edhe malesoret e Mirdites per te marrshuar ne ndihme te qytetit te rrethuar. Ideja e Lohjes duket se i pelqeu Komandantit dhe, po ate dite, mori aprovimin edhe nga shtabi i tij. Hasan Riza Pasha u njoftua se Kryeministri Shqiptar, Ismail Qemali, nje i njohur i vjeter i tij, ishte ne dijeni te zhvillimeve ne Shkoder dhe se nje korier, i quajtur Mark Dubashi, i dergonte atij rregullisht mesazhet e Arqipeshkvit te qytetit, Jak Sereqi. Naten e 31 dhjetorit, Hasan Riza Pasha mori nje mesazh te drejteperdrejte edhe nga Kryeministri Shqiptar, qe e sqaronte se rezistenca ne Shkoder ishte jetike per te ardhmen e qytetit dhe e ftonte qe ta mbronte kete nen flamurin shqiptar.
Mbrojtja e qytetit ishte bere nderkohe e famshme ne Europe. Nje korrespondent i gazetes angleze "Times", i quajtur H. Nevinson, botonte cdo jave nga nje artikull dhe, bashke me raportimet e kolegeve te tjere, mbrojtja e qytetit beri buje ne Perendim. Per me teper, Europa u sensibilizua nga njoftimet mbi bombardimet e bera ndaj popullsise civile dhe trupit diplomatik ne Shkoder. Per te verifikuar raportet e gazetave dhe ato te konsujve te huaj atje, Konferenca e Ambasadoreve dergoi ne qytet nje mision te kryesuar nga atasheu ushtarak austriak ne Cetine, kapiteni Hubka. Hubka, qe u takua direkt me Hasan Riza Pashen dhe nen-komandantin Esta Pashe Toptani, e kuptoi se qyteti po i afrohej pragut te urise dhe se mbi te qene hedhur bomba pa meshire. Por Hubka kreu edhe nje mision te rendesishem politik: Jak Sereqi, arkipeshkevi i qytetit kishte rene dakort me Hasan Riza Pashen dhe Alush Lohjen qe te ndihmonte ne mobilizimin e malesoreve katolike ne ndihme te qytetit, me kusht qe, ne te te ngrihej flamuri shqiptar dhe qe per kete aksion te binte dakort Austro - Hungaria. Hubka e siguroi per kete, por ai shtoi, se nuk besonte qe qyteti mund te rezistonte me shume se 5 - 6 dite, kohe e pamjaftueshme per te mobilizuar malesoret. Fatmiresisht, qyteti rezistoi edhe kater muaj.
Aprovimi i Austro - Hungarise mobilizoi edhe me shume popullsine katolike te qytetit. Gjeneral Hasan Riza Pasha, Imzot Sereqi, Alush Lohja dhe Esat Pasha, rane dakort t'u dergonin malesoreve, permes Kuvendit te Rubikut, dy mesazhe per ndihme. Mesazhet, qe shoqeroheshin edhe nga garancite e Imzot Sereqit dhe ato te Austro - Hugarise, i udhezonin malesoret katolike qe te sulmonin nga pas trupat malazeze, me te pare qe ne kalane e Shkodres eshte ngritur flamuri shqiptar. Ky takim, qe deshmohet nga shume historiane dhe shume vete, qe kane qene ne dijeni te zhvillimeve ne Shkoder, duhet te jete zhvilluar diku ne muajin Janar. Ne ate kohe situata ne qytet ishte renduar dhe ushqimet, megjithe racionimin e forte, nuk gjendeshin me. Kesaj i duhej shtuar fakti qe pjesa me e madhe e qytetit ishte bere germadhe nga bombardimet dhe ne spitale nuk kishte me vend per te plagosurit-shumica e te cileve ishin nga popullsia civile. Po keshtu, trupat mbrojtese kishin shume humbje nga radhet e tyre, edhe pse tregimet e kohes deshmojne se edhe malazezet kishin shume te vrare. Ne qytet kishte filluar te qarkullonte ideja e dorezimit, ide qe sidoqofte nuk thuhej me ze te larte.

Vrasja e Hasan Riza Pashes
Pas takimit midis krereve te qytetit, Imzot Sereqi mori persiper te lajmeroje abatin e Rubikut dhe te sjelle menjehere nje pergjigje nga ai. Pergjigjia ishte parashikuar ne fund te muajit Janar dhe mberriti vertet ne daten 30 te po atij muaji. Ate dite, komandanti i qytetit kishte shkuar per inspektim ne rrethinat e qytetit dhe vetem mbasdite vone u kthye ne shtepi. Vila ku banonte komandanti ishte vetem 150 metra me larg asaj ku ishte vendosur Esta Pashe Toptani dhe midis te dyjave qendronin roje disa vullnetare shqiptare te Shqiperise se Mesme. Hasan Riza Pasha u njoftua se lajmesi kishte mberritur ne shtepine e Esat Pashes dhe se e priste atje. Ai nuk u vonua. I vetem, pa roje dhe pa adjutant u nis per ne shtepine perballe. Duhet te kete ndenjur atje jo shume kohe dhe, rreth ores 18.45, doli per t'u kthyer ne shtepi. Esat Pasha e percolli deri ne deren e jashtme dhe nje sherbetor i tij ecte perpara per t'i ndricuar rrugen me fener. Gjenerali nuk kishte bere as 50 metra, kur tre krisma njera pas tjetres prishen qetesine e nates. Rojet dhe oficeret, qe dolen me vrull nga te dyja shtepite, e gjeten komandantin te shtrire ne rruge dhe te mbytur ne gjak. Hasan Riza Pasha kishte marre tre plumba pushke ne shpine dhe dha shpirt disa ore me vone. Perpara vdekjes, i kerkoi Esat Pashes qe te kujdesej per t'ja derguar familjen pas lufte ne Stamboll, ndersa oficereve te tij, te ngrumbulluar perreth shtratit, iu kerkoi qe te mos e dorezojne qytetin ne asnje menyre. Gjenerali u varros te nesermen ne Xhamine e Parruces, ne prani te popullsise se gjithe Shkodres se rrethuar.
Deri me sot askush nuk ka ditur te flase me siguri per vrasjen e Komandantit te qytetit, por pothuajse te gjithe kronistet e asaj kohe, ata qe kane shkruajtur kujtime, si dhe historianet e mevonshem bashkohen ne nje pike: vrasja u krye nga Osman Bali, nje njeri i afert i Esat Pashe Toptanit, me urdherin direkt te Esatit. Bashke me Balin, kane qelluar edhe nje kavajas i quajtur Mahmut dhe nje shijakas i quajtur Tofik. Sipas te gjithe shenimeve te mevonshme, vrasja e Hasan Riza Pashes u be, pasi ky i fundit kerkonte te ngrinte flamurin shqiptar dhe se shtabi xhonturk ne qytet nuk ishte dakort per kete. Xhonturqit bashkepunuan me Esat Pashen, ndersa ky i fundit pranoi, i tunduar nga fakti, qe pas vrasjes se Hasan Riza pashes, komanda e qytetit t'i mbetej atij. Sic u pa me vone, Esat Pasha kishte synuar te hynte ne marreveshje me malazezet per hir te interesave te tij. Esat Pasha asnjehere nuk e ka pranuar kete vrasje. Ai akuzoi menjehere pas kesaj nje malesor nga Shoshi, te quajtur Ndoc Deda, i cili, sipas tij, ishte paguar nga malazezet. Kujtimi i Hasan Riza Pashes duket se eshte ruajtur per shume kohe ne qytetin fisnik Verior. Ne nje nga botimet me serioze mbi historine e qytetit, bere nga Hamdi Bushati dhe titulluar, "Shkodra dhe motet", Gjenerali pershkruhet keshtu: "Shkodra ruan kujtimet me te mira per Hasan Riza Pashen, i cili per fisnikerine, shpirtmadhesine, e dhimbshurine qe tregoi per popullin e vuajtun shkodran, sidomos ne periudhen e luftes, mbetet i paharruem".

Tratativat diplomatike dhe dorezimi i qytetit
Qendresa e Shkodres, mbarimi i luftes dhe Konferenca e Ambasadoreve filluan te krijojne nje situate aspak te favorshme per ushtrite malazeze. Duke e kuptuar se situata ecte kunder tyre, malazezet shtuan sulmet dhe bombardimet, me idene per te nenshturar qytetin dhe per ta bere ate te tyrin perpara se te fillonte diskutimi per kufijte veriore. Kunder vullnetit rus, Konferenca e Ambasadoreve kishte njohur pavaresine e Shqiperise, por kishte bere " korrigjime" te frikshme te kufijve te saj ne favor te Serbise, Malit te Zi dhe Greqise. Shkodra ishte parashikuar ne zonen Malazeze, por pak kohe me vone, Austro - Hungaria dhe Italia u kujtuan se ajo ishte qendra e katolicizmit shqiptar. Si pasoje, bashke me ndihmen e Anglise, ato vendosen qe qyteti t'i mbetet Shqiperise. Vete Cari i dergoi nje telegram Knjaz Nikolles te Malit te Zi dhe Mbretit te Serbise, ne te cilin i sqaronte per vendimin dhe per pamundesine e Rusise per te kundershtuar kete vendim. Menjehere pas ketij vendimi, trupat serbe u terhoqen nga rrethimi i Shkodres, ndersa Mali i Zi nuk pranoi. Ne pergjigje te kesaj, parlamenti britanik zhvilloi nje seance diskutimi per rrethimin e Shkodres dhe Ministri i jashtem Grey, u thirr per te dhene shpjegime. Grei mbajti nje fjalim te hapur, por edhe shume cinik. "Ne e dime, tha ai, se pas ca kohesh femijet tane do ta shohin te gjithen kete si nje padrejtesi te madhe. Do te ēuditen qe toka te banuara kryesisht prej shqiptaresh ose krejtesisht prej shqiptaresh i jane dhene fqinjeve te tyre. Kjo eshte e padrejte, por ata do te kuptojne se ekuilibri i Fuqive te Medha nuk mund te prishej per nje vend te quajtur Shqiperi". Grei nuk harroi te sqaroje, se lufta qe Mali i Zi po bente ne Shkoder nuk ishte me nje lufte ēlirimtare, por nje lufte e mirefillte pushtuese. Ai shtoi se kunder kesaj jane gjithe Fuqite e Medha.
Per t'i bere presion Malit te Zi qe te heqe rrethimin, disa luftanije austro - hungareze te shoqeruara nga anije italiane, angleze dhe franceze manifestuan ne ujrat e Adriatikut, perballe Tivarit. Siē kishin bere 40 vjet me pare kunder trupave te Haxhi Zekes qe mbronin Ulqinin nga pushtimi malazez.
Nderkohe, gjendja ne qytet ishte renduar. Zija e bukes kishte pllakosur kudo dhe me shume se gjysma e te vdekurve ditore ishin nga uria. Qyteti ishte shkaterruar dhe, sipas kronikave te kohes, vullnetaret nga Shqiperia e Mesme kishin filluar te zienin opingat e tyre prej lekure dhe te pinin lengun e tyre. Nga ana tjeter, vdekjet dhe plaget kishin provokuar epidemi, qe po beheshin gjithnje e me kercenuese. Me 5 Mars, princi Danilo kerkoi nje armepushim dy ditor dhe ofroi nje ndihme per te plagosurit. I shoqeruar nga Ministri i Jashtem i Malit te Zi, ai mberriti ne qytet me anije dhe u tmerrua nga pamja qe i hapej para syve. Ne pak oret qe qendroi ne qytet ai bisedoi vetem per vetem me Esat Pashen dhe tema kryesore duhet te kete qene: dorezimi i qytetit. Nuk dihet se si shkoi kjo bisede, por dihet se qyteti rezistoi pas kesaj edhe me shume se nje muaj e gjysem. Me famen e Komandantit te Shkodres, Esat Pasha ishte zgjedhur nga Qeveria e Vlores Minister i Luftes ne mungese dhe pritej qe, pas rrethmit, ai te shkonte ne Vlore si nje hero. Ne fillim te prillit, Konferenca e Ambasadoreve vendosi qe edhe Gjakova t'i mbetej Shqiperise. I vetmi kundershtim mbetej Rusia dhe marredheniet e kesaj te fundit me Austro - Humgarine po tensionoheshin. Ne kete kohe, Rusia keshilloi malazezet qe t'i jepnin fund Shkodres ne me pak se nje jave. Situata ne qytet ishte renduar dhe nuk dihej se sa kohe mund te rezistohej ende. Pikerisht ne kete kohe hyri ne loje Esat Pasha. I lodhur nga rezistenca, nga uria, nga presionet, apo sipas nje marreveshjeje me malazezet, ai vendosi te dorezohet. Ne mengjesin e 19 prillit ai thirri Shefin e Shtatmadhorise, Abdurrahman Nasif Beun, dhe i komunikoi vendimin qe kishte marre. Bisedimet me malazezet filluan qe ate dite. Gjenerali Janko Vukatiq dhe Ministri i Jashtem Pjeter Pllamenac mberriten ne Shkoder. Gjithcka zgjati me shume se tre dite dhe, ne perfundim te tyre, malazezet pranuan kerkesen e Esat pashes, qe ushtria turke dhe vullnetaret shqiptare te largoheshin nga qyteti me armet e tyre dhe me nje ceremoni nderimi ushtarak. Pra, duke mos i njohur si te humbur, por si bashkepjestare te nje armepushimi. Faktikisht kjo ishte formula me e mire e nje dorezimi, por vete dorezimi, formula me e keqe per Shkodren. Nese rezistenca do te kishte zgjatur edhe me pak se 10 dite, malazezet do te ishin terhequr per shkak te presionit nderkombetar. Nuk eshte ēudi qe Esat Pasha ta kete dorezuar Shkodren si pasoje e nje marreveshjeje me malazezet dhe serbet, marreveshje qe i njihte atij te drejten per te drejtuar ne principaten e vogel shqiptare, qe kishte ndermend te ngrinte me qender ne Tirane.
Dorezimi u be mengjesin e dates 25 prill dhe, vetem pasi u largua edhe luftetari i fundit shqiptar, pushtuesi ngriti ne kalane e Rozafes flamurin e vet. 25 Prilli ishte dita e 183 e rrethimit. 183 dite qe kishin shenuar mbi 3500 te vrare e te vdekur, disa mijera te plagosur apo te semure si dhe nje shkaterrim te mbi 60 % te qytetit. Por qe i kishin siguruar Shkodres nje emer te madh ne kronikat europiane.
Ushtria malazeze hyri ne Shkoder 24 ore pasi qene larguar trupat e Esat Pashes. Keto te fundit, duke kalaur neper Lezhe dhe Milot, ku u priten me nderime ushtarake nga trupat pushtuese Serbe, mberriten ne Tirane. Nje jave me vone, mbi 1800 ushtare turq u larguan me anije per ne Stamboll, ndersa vullnetaret e Shqiperise se Mesme pas nje parakalimi ne Tirane u shperndane ne qytetet e tyre.
Dorezimi i Shkodres u konsiderua si tradheti me shume se sa si fitore. Ismail Qemali e priti me nderime Esta Pashen ndersa ky vinte ne Vlore per te marre postin e tij. Por dorezimi i Shkodres krijoi probleme per diplomacine pro shqiptare. Vendimi unanim i fuqive te medha per t'ia dhene Shkodren Shqiperise u komplikua nga prania malazeze atje. Rusia hyri perseri ne loje dhe i kerkoi Konferences se Ambasadoreve qe Gjakova, qyteti verilindor qe i ishte lene Shqiperise, t'i jepej Malit te Zi, me kushtin qe ky te hiqte dore nga Shkodra. Situata mes Austro - Humgarise dhe Rusise u tensionua prap, por gjithēka u zgjidh perseri ne favor te sllaveve. Nje mengjes te fillim majit 1913, Ambasadori Austro - Hugarez ne Londer, Konti Mensdorf i kerkoi nje takim urgjent Ministrit te jashtem Britanik, Eduard Grei. I sapo ngritur nga shtrati, Grei, u detyrua ta priste kontin i veshur me rroba shtepie. Ende pa hyre ne dere, konti shqiptoi me eufori: Austro - Hungaria dhe Rusia nuk kane me pse te grinden mes tyre. Ne pranojme qe Gjakova t'i kaloje Serbise ose Malit te Zi me kusht qe Shkodra te mbetet ne Shqiperi. Grei aprovoi po ate moment dhe pakti mori vlere zyrtare.

Fundi
Me qenese administrata e re e Qeverise se Vlores nuk kishte lidhje tokesore me Shkodren, administrimi i saj dukej mjaft i veshtire. Por nje koment i gazetes britanike "Times" dha nje zgjidhje perfekte. Shkodra te merrej nen administrim nderkombetar. Procedurat moren fund shpejt dhe nen-Admirali Anglez, Burney, u urdherua te zbrese ne toke dhe te marre ne dore administrimin e qytetit. Me 13 Maj, malazezet u larguan dhe me 14 Maj, nen-Admirali Burney hyri ne qytetin qe digjej ende. Ne ikje e siper, malazezet i kishin vene zjerrin pazarit te mrekullueshem te qytetit. Me 15 Maj, u krijua Keshilli i Ri bashkiak, i perbere nga 6 katolike dhe gjashte myslimane. Te gjithe nen urdherat e nje britaniku. Pas me shume se 450 vjetesh, Shkodra ishte perseri e lire.

Kush ishte Hasan Riza Pasha
Vali i qytetit te Shkodres qe nga viti 1911, Hasan Riza Pasha e lidhi emrin e tij me qytetin verior shqiptar sidomos gjate rrethimit dhe qendreses se tij ndaj malazezeve me 1912 - 1913. Gjeneral i ushtrise turke, ai kishte lindur me 1871 ne Bagdad. I jati Namik Pasha ishte Vali i Bagdadit dhe djali pati nje karriere te shkelqyer. Ne vitin 1892 u gradua si nentoger ne Akademine Ushtarake te Stambollit, ndersa me 1895 u gradua kapiten ne Shkollen turke te Shtatmadhorise. Me granden nenkolonel, me 1899 u dergua ne Gjermani ku plotesoi studimet e larta ushtarake. Nga viti 1901 deri me 1911 sherbeu ne Irak, ku fitoi edhe graden Gjeneral, ndersa me 1911 u emerua ne Shkoder. Ai luajti nje rol fantastik ne mbrojtjen e qytetit nga sulmi malazez dhe ne kalimin e Shkodres administrates shqiptare te Qeverise se Vlores. Per kete edhe u vra ne nje atentat, naten e 30 janarit 1913 duke u kthyer nga shtepia e Esat Pashe Toptanit. Vrasesi i tij sipas te gjitha gjasave ishte Osman Bali. Eshte varrosur ne xhamine e Parruces ne Shkoder.


Postuar nga qershor13 datė 11 Dhjetor 2003 - 11:52:

Shkodra

Kryeqendra e Prefekturės sė Shkodrės dhe qyteti mė i madh i pjesės veriore tė Republikės sė Shqipėrisė, kryeqendra tradicionale e kulturės shqiptare, nyje e rėndėsishme e transportit automobilistik dhe porta kryesore hekurudhore pėr lidhjen e Shqipėrisė me botėn e jashtme (Malin e Zi), shtrihet nė nyjen hidrografike Liqeni i Shkodrės - lumenjtė Buna e Drini, nė veriperėndim tė Shqipėrisė etnike dhe pranė Alpeve Shqiptare.

Shkodra ėshtė qender e njė hinterlandi tė banuar nė mėnyrė tė pandėrprerė nga Paleoliti i Hershėm, ndėr qendrat mė tė hershme qytetare ilire, kryeqendėr e fisit ilir tė Labeateve. Nė vitin 230 para Kr., qyteti pret monedhen e vet nė emėr tė bashkėsisė qytetare. Nė vitet 181 deri 168 para Kr., Shkodra bėhet kryeqytet i Mbretėrisė Ilire tė Mbretit Gent. Nga viti 168 para Kr. e nė vijim Shkodra ra nėn sundimin romak.

Me reformat e Perandorit Dioklecian (shek. II pas Kr.), Shkodra u bė qendėr e krahinės sė Prevalit e mė vonė (shek. IV), kaloi nėn sundimin bizantin. Nė shekullin e XI qyteti pushtohet nga serbėt qė e bėjnė qendėr tė shtetit tė Zetės. Gjatė shekullit tė XIV qyteti i Shkodrės ishte qėnder e rėndėsishme autonome me institucione tė zhvilluara. Nė vijim Shkodra u bė qėnder e principatės sė mirėnjohur tė familjes sė Balshajve qė dominoi kėtu nga viti 1360 deri mė 1396. Gjatė viteve 1396 deri mė 1479 kėtu sunduan venecianėt e qyteti u quajt prej tyre Scutari. Qyteti antik dhe mesjetar shtrihej pėrkatėsisht pėrreth akropolit, kalasė dhe ishte i mbrojtur edhe me mure tė jashtme rrethuese. Pamja e sotme e kėshtjellės i detyrohet punės qė u bė nėn drejtimin e venecianėve. Para pushtimit turk qyteti ka pasur njė organizim institucionalo - juridik tė krejt tė plotė, njėsoj si edhe tė gjitha qytetet e zhvilluara tė Adriatikut. Ilustrimi i gjallė i kėsaj shkalle tė lartė zhvillimi janė Kodikėt e famshėm tė qytetit mesjetar, tė zbuluara sė fundi nė Venecia. Pas njė mbrojtjeje heroike nga qytetarėt e Shkodrės, nė vitin 1479, komanda veneciane ua dorėzoi qytetin turqve. Marin Barleci, prift dhe dėshmitar okular i rrethimit, botoi mė 1504 librin "Rrethimi i Shkodrės" dhe mė 1508 "Historia e Gjergj Kastriotit", qė pėrbėjnė dėshmi tė pakrahasueshme tė rezistencės dhe burrėrisė sė shkodranėve ndaj pushtuesit aziatik.

Pushtimi i qytetit nga turqit osmanė u shoqėrua me asgjėsimin masiv tė trashėgimisė kulturore dhe qytetare dhe me largimin masiv tė popullsisė qytetare, por pa mundur tė shkėpuste pėrfundimisht lidhjet e kėtij qyteti me kulturėn stėrgjyshore iliro - arbnore. Nė shekullin e XVII qyteti u bė qėndra kryesore e Shqipėrisė sė Veriut dhe e sanxhakut me tė njėjtin emėr. Mė vonė, qyteti bėhet qėndra e Pashallėkut tė Bushatlinjve tė famshėm (1757 - 1831). Zhvillim tė madh ekonomik Shkodra arriti nė mesin e shekullit tė XIX. Qyteti numėronte 50000 banorė dhe pazari i tij kishte rreth 3000 dyqane dhe ushtroheshin 80 lloje zanatesh. Shkodra ėshtė cilėsuar nga personalitete tė shquara si "djepi i kulturės shqiptare". Qė nė shekullin e XI kėtu u pėrdor alfabeti latin dhe me kėto germa Pal Engjėlli, nga Drishti i Shkodrės, shkroi dokumentin e parė nė gjuhėn shqipe, "Formulėn e Pagėzimit". Mė 1858, nė Shkodėr, pėr herė tė parė nė Shqipėri, zbatohet arti i fotografimit, mė 1870 ngrihet shtypshkronja, e cila vetėm gazeta e revista shtypi 68 tituj. Nė fund tė shekullit tė XIX, jezuitėt dhe franēeskanėt ngriten muzeumet e arkivat e para, bandėn e parė muzikore, ndėrtohet stacioni i parė sinoptik i vendit, ngrihet teatri dhe me 1911 fillon shfaqja e filmit, zhvillohet njė shkolle e vėrtetė pikture.

Nga ky qytet u hodhėn nė vijim bazat e filozofisė sė Rilindjes Kombėtare Shqiptare dhe qytetarėt e tij ishin ideatorėt e nismėtarėt e Lėvizjes Kulturore Shqiptare. Mė 1911, nė Malėsinė e Shkodrės zhvillohet njė ndėr kryengritjet mė tė mėdha nacionale kundėr pushtuesit turk, e cila pėrshpejtoi krizen dhe rėnien e sundimit osman nė Shqipėri dhe nė Ballkan.

Autenticiteti shqiptar i kėtij qyteti ishte arsyeja kryesore qė detyroi Fuqitė e Mėdha tė vendosnin pėrkatėsinė e tij nė shtetin e porsakrijuar shqiptar. Vitet 20-tė, 30-tė tė shekullit tė XX janė vitet e njė ekspansioni ekonomik, kulturor dhe demografik tė Shkodrės. Arsimi dhe kultura morėn njė zhvillim veēanėrisht tė lartė dhe qyteti mori tiparet e mirėfillta tė njė metropoli tė kulturės shqiptare dhe njė qyteti tė mirėfilltė tė zhvilluar adriatikas.

Por, duke filluar nga nėntori 1944, mbi kėtė qytet u aplikua njė represion i egėr asgjesues sllavo - komunist, i cili gradualisht e privoi atė nga primati moral, kulturor, ekonomik dhe demografik i tij nė shtetin shqiptar, duke grabitur nga ky qytet, arkivat, bibliotekat, veprat e artit, transformuar apo asgjesuar institucionet e krijuara pėr shekuj nga qytetaria shkodrane. Megjithė goditjen e pėsuar qyteti ka mbijetuar midis vėshtirėsish tė mėdha dhe momentalisht po pėrpiqet tė kapė fillin e saj tė vijimėsisė me traditen, tė kėputur padrejtėsisht nga dhunuesit e kuq. Shkodra ka sot mbi 100000 banorė. Nė tė jeton njė popull shqiptar i bashkuar nėn koshiencėn e pėrkatėsisė sė pėrbashkėt iliro - arbnore, me njė tolerancė e harmoni vėllazėrore ndėrfetare, i bindur se vetėm rindėrtimi i strukturave tė pėrparuara civilizuese mund tė jetė rruga e pėrparimit tė tij nė Shqipėri dhe nė Europė.

Qyteti i Shkodrės ka rreth 90 monumente kulture ku spikasin nė pjesen antiko - mesjetare: Kalaja e Rozafės me gjurmė tė rėndėsishme kulturore autoktone, muri rrethues i qytetit antik (i pėriudhės romake), Muzeu i kėshtjellės, Xhamia e Plumbit, Kisha e Shėn Shtjefnit dhe Kisha e Zojės sė Shkodrės. Ndėrsa nė pjesen e re tė qytetit: ekzistojnė sot pas shkatėrrimeve ateisto - komuniste kėto institucione tė rėndėsishme fetare: Xhamia "Ebu Beker", Xhamia e Perashit, Kisha Katedrale, Kisha franēeskane, Kisha orthodokse, Medreseja "Sheh Shamia", Seminari Ndėrdioqezan Shqiptar "At Pjetėr Mėshkalla", Instituti Katekistik Shqiptar etj; institucionet vendore: Bashkija e qytetit, Prefektura dhe Kėshilli i Rrethit, Gjykatorja; institucionet arsimore dhe kulturore: Universiteti i Shkodrės "Luigj Gurakuqi" i themeluar nė vitin 1957, Biblioteka "Marin Barleti", Fototeka "Marubi" - mė e madhja nė Shqipėri (e rrezikuar tė asgjesohet nga mospėrkujdesja shtetėrore), Teatri "Migjeni", Muzeu i rrethit (Shtėpia muze e Oso Kukės), Radio "Shkodra", Qėndra Kulturore "Don Bosco", Gjimnazi i Shtetit "28 Nėntori", Shkolla e Mesme Artistike "Prengė Jakova" etj; institucionet shėndetėsore: Spitali Civil "Jorgji Karamitri", Spitali Pediatrik, Spitali Obstetrik - Gjinekologjik, Spitali Psikiatrik, Spitali infektiv, Sanatoriumi etj; kėto vende tė rėndėsishme: Telekomi, Hotel "Rozafa", Hotel "Argenti", Banka Kombėtare Shqiptare, Stadiumi "Loro Boriēi", Pallati i Sportit, Rruga muze "13 Dhjetori", Kulla e Sahatit tė "Inglizit" etj.

32 km nga qyteti i Shkodrės gjindet Plazhi i Velipojės nė Detin Adriatik. Nė bregun perėndimor tė tė Liqenit tė Shkodrės, 6 km nga qyteti, rrėzė Malit tė Taraboshit ndodhet lagja piktoreske e Shirokės e njohur pėr plazhin e mikroklimen e saj.


Postuar nga qershor13 datė 11 Dhjetor 2003 - 11:56:

KULTURA E SHKODRĖS PĖR KOMBIN SHQIPTAR

Nė qoftė se bajmė fjalė pėr nji kulturė shkodrane, ketė do ta marrim nė nji veshtrim mā tė gjanė, tue pėrfshī gjithė Shqipninė e Veriut dhe mā pėrtej. Sepse Shkodra ndėr shekuj ka qenė nji pikė referimi, si nė pikėpamje politike ashtu edhe ekonomike, tregtare e kulturore pėr arsye edhe tė pozicionit qe ka zanė e zen edhe sot me male, me fusha e me ujna qė e rrethojnė.

Na ka ndodhė, edhe ne kėta vjetėt e fundit, qė kosovarė tė ardhun prej Gjakove, Prizrendi e krahinave tė tjera tė Kosovės, tė na shpreheshin pa mėdyshje dhe me bindje tė plotė se kryeqyteti, kryeqendra edhe e Kosovės, gjithmonė ka qenė dhe mbajnė Shkodrėn, e cila nė tė gjitha kohėt qe frymėzuese e aspiratave tė tė gjitha trevave qė formojne hinterlandin e saj.

Tue pasė parasysh ketė rol tė randėsishėm, tė luejtun gjatė rrjedhės sė shekujve, e pse jo tė mijėvjeēarėve, nuk āsht pa vend tė theksohet me tė madhe se jo vetėm Veriu i Shqipnisė, por edhe krejt Shqipnia, mbrenda kufijve tė vet etnikė, i detyron Shkodrės ēdo shfaqje tė tipareve tė veta shpirtnore, e joshpirtnore, qė e kanė bā tė njohun nė botėn e lashtė, tė mesme e tė soēme.

Detyra e jonė āsht qė, tue hy sa mā thellė nė tė kaluemen, tė krijojmė premisat pėr ta kuptue mā mirė ketė njimendėsķ tė historisė sonė.

Qysh nė kohėn e shfaqjes sė krishtenimit nė Ilirinė e lashtė, mbas afro dy shekujsh pushtimi romak, nė tė cilin qenė pėrndjekė me egėrsinė mā tė madhe ndjekėsit e kėsaj feje,(1) tė sė mirės, tė dashunisė midis njerėzve, Shkodra pati pėrfaqėsuesit e vet nė Koncilet e para. Dhe qenė ipeshkvijtė e parė tė Shkodrės qė, me formimin e tyne filozofik e teologjik, pėrfaqėsuen me aftėsķ e denjėsisht dioēezet e veta nė areopage aq tė cilėsueme. Vetėm kjo na bān tė mendojmė se shkalla e zhvillimit tė vendeve qė pėrfaqėsojshin ishte e atillė sa me pėrligjė nji shfaqje tė tillė personalitetesh me randėsķ botnore. Pėr ēka kuptohej si botė nė atė kohė.

Zhvillimin kulturor tė Shkodrės prej mesjetės e kėndej mund ta ndajmė nė tri periudha, tė cilat kanė ndikue nė mėnyrė tė posaēme nė jetėn e qytetit, tė rrethit tė tij dhe tė viseve pėrtej. Nė qoftė se periudha e parė kufizon, nė skajin e saj tė fundit, me pushtimin turk, periudhė nė tė cilėn lulėzuen emnat e mėdhaj tė humanistėve tonė, kryesisht shkodranė si dhe tė viseve qė gjindeshin nė rrethinėn e saj; periudha e dytė pėson befas nji ramje e cila ka me u ndie pėr nji kohė tė gjatė, dhe qė mujti tė shkapėr-cehej, ndonse me vėshtirėsķ tė mėdha, vetėm prej atdhetarisė e kambėnguljes sė nji kleri katolik qė, tue i ndejė afėr popullit tė vet, e pėrkrahte nė pėrpjekjet qė bante pėr tė mos iu nėnshtrue pushtuesit aziatik. Periudha e tretė pėrfshin Rilindjen si dhe kohėn e Pavarėsisė kur, me formimin e Shtetit Shqiptar lulėzuen lirisht gjurmimet, studimet, krijimtaria letrare, kur, me nji fjalė, patėm ringjalljen shpirtnore tė shqiptarėve, e cila merr fund me pushtimin e Shqipnisė prej komunizmit internacionalist e antishqiptar.

Tue lanė mėnjanė periudhėn nė tė cilėn Shkodra shkėlqej politikisht e historikisht, kur ilirėt ishin vetsundimtarė tė kėsaj njimendėsie tė quejtun Ilirķ, para pushtimit romak, gjatė pushtimit romak e mbas vershimit tė fiseve barbare, na do tė shohim se pak a shumė nė ato ēaste kur fillojnė tė pėrmenden arbėnorėt si banorė autoktonė, trashigimtarė tė drejtpėrdrejtė tė ilirėve, por me nji emėn tė rķ, kemi shfaqjen e nji vargu dukunish nė jetėn mendore me njerėzit e Kishės, me filozofėt, me njerėzit e ligjės. Kėta u pėrhapėn, tue u nisė prej trevave tona, nė krejt bregun dalmatin me pėrfaqėsues tė denjė tė kulturės humanistike, por edhe me artistė, gdhendės tė gurit, ndėrtues kishash e ngrehinash tė tjera tė pėrdorimit qytetės.

Kah fundi i shekullit XIII nėpėr Shkodėr kalon e pėrhapet nė thellėsi tė Ballkanit drejt Kosovės nji stil qė, ndėrsa nė Europėn Veriore pat ruejt pastėrtinė e vet, e kemi fjalėn pėr stilin gotik, nė Shqipnķ u shartue me atź romanik tue i dhanė shkas ndėrtimit tė nji vargu kishash tė cilat kanė me lanė gjurmė nė ndėrtimet e kėsaj natyre. Nė Shkodėr njihen mbeturinat e kishės sė Shirqit, dhe ndėrtuesi i saj shkodrani Abat Pjetėr Dochne; nė kėshtjellė kisha katedrale e Shėn Shtjefnit e nė Vį tė Dźjės kisha e Sh' Mėrisė, e vetmja e ruejtun e plotė qė, fatkeqėsisht, qe shembė me dinamit prej «mbrojtėsve tė monumentėve». Skaji mā i largėt i pėrhapjes sė kėtij stili qe nė kishat e ashtuquejtuna tė Rashės, simbol i tė cilave āsht kisha e Deēanit. (2)

Sa na kanė mbetė prej kėtyne gjurmėve nė trollin tonė, tė mbulueme nėn dhé, e kemi tė vėshtirė ta thomi. Gjetje tė rastit, tė pakta, na flasin pėr nji art tė zhvilluem, i cili qe shprehje e atyne zejtarėve qė patėn shkrī krejt dijen e aftėsitė e tyne. Kėto objekte tė pakta e tė rralla gjinden sot nė muzé tė Shkodrės e nė ato tė qendrave e tė vendeve tė tjera mbrenda e jashtė Shqipnie, pėr me dishmue nji tė kalueme nė shźj kur, para pushtimit turk, Shqipnia ishte pjesė e vėrtetė e Europės, nė kuptimin e plotė tė fjalės, kur nė tė gjitha shprehjet e veta europiane barazohej me nderė e dinjitet me tė gjithė popujt e pėrendimit e tė lindjes tė pėrparuem, nė nji kontekst vlerash tė shqueme shpirtnore e morale tė elementit themeltar tė kėsaj kulture, siē ishte krishtenimi te kėta popuj.

Tashti, tue u kthye te periudha e parė, mjafton tė pėrshkojmė veprat e plejadės sė autorėve humanistė tė shekullit XVI. Ndonse kėta i botojnė veprat e tyne kur nė trojet tona kishte zanė vend pushtuesi turk, krejt i huej pėr mentalitetin europian tė Shqipnisė mesjetare, do tė bindemi se me kulturėn, dijen, filozofinė e teologjinė e krishtenė, i dhanė nji pėshtetje tė vlefshme brezit tė ardhshėm tė autorėve tonė. Nė qoftė se nji palė, sidomos nė periudhėn e parė, u formue nė nji ambjent kulturor rilindas europian, nuk don me thanė, si āsht pohue, se ata tue pėrdorė edhe latinishten, qė ishte gjuhė universale e kulturės europiane, «nuk patėn lidhje tė tjera me Shqipėrinė pėrveē atyre tė krijuara ndoshta nga rrėnjėt e tyre etnike».(3) Kjo mėnyrė interpretimi nuk mund tė pranohet sepse vetė veprat e humanistėve tonė shkodranė, Barleci, Beēikemi, si dhe ata qė mund t'i mbajmė tė tillė si qe Buzuku, e tė tjerė qė na kanė mbetė tė panjohun prej rrethanave e ngjarjeve qė pėrshkuen vendin tonė, trajtuen krejt hapėt e shprehimisht ēėshtje e probleme qė kishin tė bajshin me Shqipninė e Shqiptarėt. Kjo lindi prej nji diēkaje qė i kapėrcente caqet e nji studjuesi apo humanisti tė zakonshėm, pa dyshim me nji nivel tė naltė kulturor shqiptar ndonse nė veprat e tyne kishin atė tharm qė i bashkonte me vargun e humanistėve bashkėkohorė tė Europės. Por kurrsesi tė shkėputun prej botės sė tyne shqiptare.

Nė qoftė se historiografia shqiptare e ka fillimin e vet te Marin Barleci, si e kemi thanė mā sipėr, kėtij do t'i shtojmė Dhimitėr Frangun, drishtjan, kushrinin e Imzot Pal Engjėllit, i cili pat shkrue nji historķ tė Gjergj Kastriotit-Skanderbegut po aq tė randėsishme sa ajo e Barlecit, megjithse me nji numėr faqesh mā tė vogėl.

Nė se e kemi fjalėn pėr nji kulturė europiane te kėta humanistė, dalluese pėr tė gjitha kėto treva qė pėrbajnė Europėn, e nė tė cilat pėrfshihej edhe Shqipnia, nuk mund ta shkėpusim prej bazės sė vet tė krishtenė e cila e formoi. Kulturė europiane pa themele tė krishtena nuk ka e nuk mund tė ketė.

Elementėt mā tė spikatun, qė e dalluen Shkodrėn nė kontekstin europian, qenė ata tė cilėt i dhanė shkas dhe lindėn kulturėn e humanistėve tė mėdhaj, qė ndritėn nė ambjentet e dijtuna tė mesjetės e nė veēantķ tė Rilindjes europiane. Marin Barleci, Marin Beēikemi, Gjon Gazulli, tue folė pėr ata qė i pėrkitshin trevave tona, ndėr tė tjera qenė priftėn. Nuk āsht pa vend tė vźhet nė dukje pėrkatėsia e tyne klerit katolik, me gjithė propagandėn e shfrenueme kundėr tyne nga ana e anmiqve tė krishtenimit tė tė gjitha ngjyrave, i cili kishte nė vetvete edhe vlerėn e patjetėrsueshme tė pėrkatesisė kombtare. Kjo pasqyrohet nė tė gjitha veprat e veprimet e tij, e pėrveē atyne tė karakterit thjesht fetar, e shprehi veten me gjurmime, me mbledhje tė traditės kombtare, me studime, me botime qė kurdoherė kishin lidhje me vendlindjen, me Shqipninė. Pra «Fé e Atdhé» nuk āsht nji shpikje e vonė dhe demagogjike, por shprehė nji njimendėsķ pa tė cilėn sot nuk do tė kishim as Shqipnķ e as shqiptarė, tė shkombtarizuem e tė asimiluem si do tė ishim prej pushtuesit pesėshekullor.

Atė Zef Valentini shkruen: «Prandej bashkėsia katolike kishte nji jetė tė veten, tė mbledhun nė vetvete pėr sa i pėrket marrėdhanieve me grupet e tjera qytetare, por kurrsesi tė mbyllun. Tregtia e mbante nė marrėdhanie tė vijueshme me tė gjithė botėn ballkanike jugore, pėr arsye nevoje; me skelat e Adriatikut, sidomos Venedikun e Trieshtėn, pėr arsye qė do t'i quejshim afėrsie zgjedhėse; kleri i saj, pėr ēka na rezulton, ndryshe prej atij tė maleve, ishte i gjithė shqiptar, madjč shģ shkodran; por, qė i pėrkitte nė pjesėn mā tė madhe familjeve tė mira ose fisnike ose tė pasuna, i kishte krye studimet rregullisht ose nė Romė, ose nė Loret, ose nė Fermo, e mund tė krenohej pėr nji kulturė jo mā tė pakėt se ajo e klerit italian tė asaj kohe».

Populli shqiptar kishte nė vetvete traditėn e lashtė tė nji populli trashigues tė nji kulture klasike tė veten dhe me vlera tė pashoqe, mbasi Shqipnia, nė kapėrcyell midis Lindjes e Perėndimit, jo vetėm u pėrshkue prej kėtyne kulturave, tue u bā pėrēuese e tyne, por edhe ia nėnshtroi kėto nji pėrpunimi nė pajtim tė plotė me mėnyrėn e vet tė tė menduemit.

Qytetet bregdetare tė Dalmacisė dhe ato qendra tė kulturės nė Italinė e Rilindjes nė shek. XIV-XVII patėn plot njerėz tė dijtun qė pėrfaqėsuen denjėsisht Shkodrėn, Drishtin e te tjera qytete shqiptare. Kanonikė, noterė, mėsues na dalin nė nji varg dokumentash tė arkivave mesjetare, tue dishmue me pėrkatėsinė e tyne, zhvillimin e naltė kulturor tė trevave e tė qyteteve prej tė cilave vijshin.(4)

Tue ardhė nė kohėt mā tė vona historiografia kombtare duhet t'ia dijė edhe nji vargu studiuesish shkodranė si Tefė Curani,(5) Dom Ndoc Nikaj (me dy vėllime)(6) dhe botimeve tė posaēme te revistės LEKA kushtue ngjarjeve tė mėdha kombtare siē ishin Lidhja e Prizrendit, 25 vjetori i Pavarėsisė Kombtare,(7) e dokumenta tė tjerė tė randėsishėm nėn drejtimin e albanologut tė shquem, i cilėsuem ndėr albanologėt mā tė mėdhaj tė shek. XX, At Zef Valentinit S.J.

Nji vepėr e randėsishme, endč sot aktuale pėr kombin tonė, por qė mjerisht mbeti te vėllimi i parė, pėr ngjarjet qė u zhvilluen mbas vitit 1944 me pushtimin komunist tė Shqipnisė qe «Tė drejtat e Shqipnisė etnike»,(8) vepėr e dy viganėve tė mendimit shkencor historik shqiptar, jezuitit At Toldo e Fratel Gjon Pantalisė, kosovar, kushrini i Nanė Terezes, i masakruem prej komunistėve. Sasia e panumėrt e veprave tė konsultueme, mprehtėsia e analizės, qėndrimi tejčt atdhetar shqiptar i autorėve, ndėr tė cilėt vetėm njeni shqiptar Kosove, kurse tjetri italian, e bajnė nji vepėr tė ēmueshme dhe qė do tė ishte tepėr e dobishme, sidomos nė momentet tragjike qė jemi tue jetue (shkrimi āsht pėrpilue nė nėntor 1998, nė kohen e zhvillimeve ma tė vrudhshme rė Revolucionit Kombėtar nė Kosovė. Shėn i red "Phoenix") Por si po shohim, historiografia zyrtare, e vetquejtun shqiptare, nuk e njeh ketė vepėr, apo nuk don ta njohė, pėr mos me iu ra ndesh aleatėve tė saj ideologjikė antishqiptarė.

E para shtypshkrojė qe themelue nė Shkodėr me 1870. E prunė jezuitėt. Nė dukje ajo do tė botonte vetėm libra tė karakterit fetar, por me zgjuetsķ aty qenė botue edhe libra tė tjerė tė karakterit jofetar, nė pėrkrahje tė anės kombtare tė lėvizjes pėr pavarėsķ, tue i maskue keta libra, qoftė tue u dhanė si vend botimi nji emėrtim pak tė zakonshėm, si ishte rasa e librit tė Tef Curanit,(9) qė shėnohet i botuem nė Skenderye, ashtu si e quejshin turqit Shkodrėn, apo «Shahiri elierz»,(10) me vjersha tė Dom Ndré Mjedės e tė Dom Ndue Bytyqit, i cili doli i lidhun e nė fund tė nji libri tjetėr me pėrmbajtje fetare. Ishte koha kur ēdo libėr nė gjuhėn shqipe ishte i ndaluem, ēdo libėr me pėrmbajtje gjuhėsore ose historike ishte e sigurtė se pėrbante nji rrezik tė madh pėr pushtuesin turk dhe pėr pėrkrahėsit e tij nė vend, tė cilėt me ringjalljen e shqiptarėsisė shihshin rrezikun e humbjes sė privilegjeve qė kishin gėzue ndėr shekuj prej pushtuesit. Dhe hymja e kėtyne librave dėnohej ashpėr tue nisė prej ēuemjes syrgjyn nė Jemenin e largėt e deri me vdekje me helmatisje tė atdhetarėve.

Nji tjetėr lamė, nė tė cilėn u bā pikė referimi Shkodra, qe lavrimi i gjuhės shqipe. Qysh me 1716, kur botohet gramatika e parė prej Atė Franēesk Maria Da Lecce, gegėnishtja pėrban nji pasunķ tė pazavendsueshme pėr kulturėn kombtare, dhe kėtź e ka tregue nė tė gjitha kohėt. Gjuha e mā se 2/3 e shqiptarėve, qė pėrcakton nji mėnyrė sė menduemi, nji mėnyrė sė shprehuni tė ndjenjave e tė atdhetarsisė kombtare e ka bazėn e vet nė Shkodėr e nė krejt Shqipninė Veriore e Qendrore. Dhe Shkodra, si kemi thanė pėrfaqėsonte vendin ku u lavrue dhe pati zhvillim sė tepėrmi gjuha shqipe. gegėnishtja u bā simbol. Dhe ketė po e vėrtetojmė tue bā nji analogjķ nė mes nji tė madhi italian e nji tė madhi shqiptar, dhe ku shqiptari ia kaloi nė kohė atij italian: Aleksandėr Manzoni, autori i Tė fejuemve, dhe Imz. Pjetėr Bogdani, autori i Ēetės sė Profetėve. Ky, kosovar, pra joshkodran, e kaloi nji pjesė tė randėsishme tė jetės sė vet nė Shkodėr, qoftė edhe nė shpella pėr me i shpėtue pėrndjekjes sė turqve e tė ndjekėsve tė tyne.

Si dihet Aleksandėr Manzoni, kur i dha fund librit tė vet, e pau tė udhės tė shkonte nė Firence, pėr me e lį, si thonte, veprėn e vet nė ujnat e lumit Arno (qė āsht lumi qė pėrshkon Firencen). Kjo ndodhte nė fillim tė shekullit XIX. Ishte nji pėrpjekje pozitive dhe e dobishme pėr zhvillimin e gjuhės letrare italiane, tue u pėshtetė nė gjuhėn qė pėrfaqėsonte tė folmen simbol tė unjisisė sė italishtes sė pastėr e tė lavrueme. Ndėrsa, gati dy shekuj para Manzonit, Imz. Bogdani kishte bā tė njajtėn punė, si shkruen: «Ashtu ende prej meje bukurin'e giuhėsė nuk' e ké ndjerė ndanet; pėrse tue kjanė unė prej Guri ndė Hast', Sangjakijet sė Dukagjinit, Dioēezit sė Presėrendit; m'anshtė dashunė me djersė tė mėdha shumė fjalė me ndėrequnė ndė dhé tė Shkodersė; e tue kjanė vepėra fort e naltė, e hollė: gjuha jonė qi me Dijet dvuer ende fjalėtė, feshtir mundetė gjithė punėtė ndijerė ndė skanjt me i ētjellė».(11) Vorfėninė e gjuhės sė vet erdhi dhe e pasunoi nė Shkodėr, mbasi ajo kishte humbė bashkė me dijen edhe fjalėt, dhe kjo i kishte krijue vėshtirėsķ pėr me shprehė mendimet e nalta qė shtjellonte nė faqet e sė parės vepėr originale teologjike e filozofike nė gjuhėn shqipe.

Te Bogdani, qė āsht pararendės kundrejt Manzonit, nė vlerėsimin pa paragjykime tė qendrės mā tė randėsishme qė pėrfaqėson djepin e gjuhės sė lavrueme shqipe, kemi nji paraprijės tė lėvizjes pėr zhvillimin e kodifikimin e gjuhės shqipe.

Dy shekuj mā vonė, me 1908, nė Monastir, mblidhej Kongresi i Alfabetit, dhe aty u panė edhe delegatėt e qytetit tė Shkodrės: At Gjergj Fishta, qė do tė ishte edhe kryetar i Komisionit tė alfabetit, D. Ndré Mjedja, Luigj Gurakuqi, i cili ndonse shkodran n'atė rasė pėrfaqėsoi Arbėreshėt e Italisė, Mati Logoreci e Hil Mosi. Aty u paraqitėn tri alfabete: i Bashkimit, i Agimit dhe i Stambollės. Me ndryshime u pranue i Bashkimit, (12) alfabet latin i pėrshtatshėm pėr propagandėn kombtare, si alfabeti mā praktik pėr botimin e librave kudo nė shtypshkrojat e botės, gjā qė nuk mund ta realizonte nji alfabet si ai i Agimit, qė, me tė vėrtetė ishte shkencor, por jo praktik pėr qėllimin e pėrhapjes sė letėrsisė kombtare, po ashtu sikurse ishte edhe alfabeti i Stambollės.

Alfabeti i Stambollės qe pranue, mā shumė pėr tė mos i prishė qejfin palės qė e kishte pėrdorė pėr njifarė kohe, por, pėr tė njajtėn arsye tė mungesės sė prakticitetit, humbi rrugės dhe nuk u botue mā gjā me tź. Ndėrsa pėr alfabetin turko-arab as nuk bahej fjalė sepse, pėr ambjentet atdhetare myslimane, ortodokse e katolike ishte antikombtar, sikurse ithtarėt e tij, ishte shprehje e nėnshtrimit ndaj pushtuesit turk, e gjithashtu nuk pėrfaqėsonte prejardhjen indoeuropiane tė gjuhės shqipe.

Nji tjetėr fushė e dijes ishte ajo e traditės popullore, e mbledhjes sė folklorit dhe nė veēantķ tė ciklit tė Kreshnikėve, me bukurinė e vet tė posaēme, dhe me pasuninė e spikatun tė gjuhės sė pėrdorun. Edhe kėtu qe Shkodra ajo qė e mblodhi ketė pasunķ tė madhe tė Kombit, me folkloristė tė shquem si Frang Bardhi, si mbledhės i parė te fjalėve tė urta, apo Imzot Vinēenc Prendushi. Atė Donat Kurti e Atė Bernardin Palaj, Filip Fishta e Karl Gurakuqi (13) qenė mbledhėsit e vėllimeve tė para tė Visareve tė Kombit, serķ e cila qe nji ngjarje me randėsķ pėr kulturėn shqiptare, ēmue jashtėzakonisht edhe nė botėn shkencore tė huej. Nė atė serķ qenė pėrfshi edhe katėr vėllimet e botueme prej revistės Leka, dy nga tė cilat patėn si mbledhės Atė Gjon Karmėn e Kolė Kamsin.(14) Me nji vėllim tė ēmueshėm u paraqit edhe mėsuesi Kasem Taipi.(15) Nji vėllim qė pati vlerėsimin e lexuesve dhe i cili qe prī nga nji parathanie e Ernest Koliqit.

Fatkeqėsisht kemi disa «historianė» tė cilėt po pėrpiqen tė shkruejnė nji historķ nė tė cilėn mohohet Shkodra, sidomos ajo katolike. Edhe mā keq kur kėta mendojnė se nuk ka dokumenta qė t'u kundėrvehen falsifikimeve tė tyne.

Ka dokumenta dhe nji letėrsķ mjaft tė pasun pėr me pohue tė kundėrtėn e pėr me rivlerėsue kulturėn shkodrane, me shfaqje tė shumta e me vetje qė punuen e u pėrpoqen pėr rilindjen e saj mbas pushtimit turk, por edhe tė atij komunist. Kemi shkapėrcye shumė ngjarje e shumė emna pėr mos me bā nji rreshtim tė randė e tė mėrzitshėm.

Sidoqoftė kemi bindjen se pa trysnķ tė mendeve e tė zemrave e vullnet tė mirė nuk ka me marrė epėrsinė e tė ringjallet kultura e Shkodrės qė tė ndrisė pėrsėrķ nė krejt trojet arbnore, ashtu si thotė Fishta ynė i madh: «Pėr inat tė djallit e tė anmikut».


Postuar nga qershor13 datė 11 Dhjetor 2003 - 12:00:

Post Shkodra nė Lidhjet Tregtare me Trevat e Tjera nė Shekujt XIV - XV

Shkodra, qytet i famshėm i kohės sė mesme, si e cilėson Shufflaj, para periudhės sė invazionit shkatėrrues osman, lulėzoi krahas Durrėsit, Vlorės, Ulqinit, Tivarit, Prizrenit dhe mjaft qyteteve tė tjera tė trevave shqiptare, duke u bėrė nė vitet 60-80 tė shekullit XIV qendra mė e rėndėsishme ekonomike e trevės shqiptare1) nė pjesėn veriore. Qendra e rėndėsishme nė shekuj, e rrethuar nga njė trevė e pasur dhe e begatė, me njė pozitė gjeografike shumė tė favorshme pėr zhvillimin ekomomik, kėshtjellė me njė pozicion shtrategjiko-ushtarak shumė tė pėrshtatshėm nė tė dy formacionet ekomomiko-shoqėrore: nė rendin skllavopronar dhe nė atė feudal; nyje e vazhdueshme komunikacioni tokėsor dhe ujor, duke u lidhur nėpėrmjet lumit tė Bunės me detin; nėpėrmjet liqenit nė krahinat e brendshme veriore dhe nėpėrmjet rrugėve tokėsore nė krahinat e tjera veri-lindore dhe jugore; nė njė nivel tė mirė zhvillimi ekonomik dhe nė vazhdimėsi edhe nė fusha tė tjera, e solli historia Shkodrėn deri nė shekujt XIV-XV, etapė e lulėzimit tė marrėdhėnieve feudale. Proēesi i zhvillimit nė tė gjitha fushat dhe gjithnjė nė rritje nė kėtė vijė kohore, ka edhe zbatica tė pėrkohshme tė shkaktuara nga rrethana politike tė disfavorshme, tė jashtme nė radhė tė parė, por edhe tė brendshme. Megjithatė Shkodra e ka ruajtur pothuajse tė pandryshuar deri nė shek. XV njė tipar, qėnien e saj si qendėr ekonomike nė radhė tė parė, por edhe si qendėr me rėndėsi tė madhe politike pėr Shqipėrinė e veriut.

Lulėzimin e parė tė madh tė saj e njohu nė periudhėn antike pararomake, si kryeqendėr e shtetit Ilir nė fazėn e tij mė tė zhvilluar. Ky lulėzim i kėsaj etape, si dhe njė seri rrethanash tė tjera, e bėnė Shkodrėn qė dhe mbas pushtimit romak tė mbetet kryeqendėr, tani e provincės sė Prevaletanies.

Mbas ndarjes sė Perandorisė Romake, Shkodra, u pėrfshi nė pėrbėrjen e Perandorisė Bizantine, si trevė periferike e saj.

Ajo erdhi nė mesjetėn e hershme nė shekujt V-X me toponimin e saj Ilir2), me pothuajse tė njėjtėn pozitė topografike, me tė njėjtėn kėshtjellė tė famshme nga ana strategjike ushtarake.3)

Ndonėse dokumentat e shkruara janė varfra, duke operuar me tė si dhe me tė dhėna nga fusha tė tjera, mund tė thuhet se Shkodra me hiderlandin e saj, mbas goditjes qė pati nga pushtimi romak e nė veēanti nga faktorėt e disfavorshėm qė shkaktuan dyndjet barbare, e rimori vehten. Zhvillimi social-ekonomik e kulturor, ndonėse me rritje tė ngadalshme, eci vazhdimisht pėrpara. Rifunksionimi e rrugėve tė vjetra tregtare, qė e lidhnin Shkodrėn me krahinat veriore, lindore dhe jugore tė trevės Ilire, funksionimi i tyre, riparimi dhe forcimi me stacione ndėrmjetėse tė mbrojtura nga kėshtjella tė vogla . gjatė sundimit romak, lundrimi nėpėr Bunė dhe vazhdimi i saj si rrugė tregtare, lulėzimi i Shirqit (Sergut) si skelė e Shkodrės mė periudhėne vonė antike e mbi tė gjitha pėr mendimin tonė, lindja e qėndrave tė reja tė vogla urbane rreth shekujve VI-IX si: Drishti, Balėsi, Sapa, Sarda, Shasi etj. dhe gjallėrimi i qyteteve tė vjetra Ilire: Lezha, Tivari, Ulqini, etj., tė cilat nė mėnyrė rrethore vendoseshin jo shumė larg Shkodrės, janė dėshmi tė zhvillimit tė forcave prodhuese nė kėtė trevė tė Ilirisė jugore nė etapėn e mesjetės sė hershme. Ekzistenca e njė vargu tė shumtė qendrash urbane nė kėta shekuj, i dhanė shkas shkėmbimit dhe forcimit tė marrėdhėnieve tė brendshme ekonomike. Shkodra mori pamjen e njė qyteti tipik mesjetar me ēitadelėn e tij tė fortifikuar dhe varoshin. Lagja e vjetėr romake e vendosur nė rrezen jugore tė kodrės sė fortesės4), ishte e rrethuar me mure qė u rindėrtuan dhe u pėrforcuan nė kohėn e Justinianit. Qyteti njihte njė organizim tė brendshėm, kishte milicinė e vet qytetare, me flamurin e vet origjinal, nė fushėn e tė cilit spikati muri i qytetit. Kjo shenjtė do tė zėrė vend mė vonė nė vulėn e qytetit, duke u bėrė simbol i stemės sė ardhshme tė qytetit. Pa mohuar interesat ekonomike qė treguan romakėt apo bizantinėt pėr kėtė trevė, faktori themelor dhe pėrcaktues i progresit ekonomik nė kėto periudha, qe pa dyshim ekzistenca e njė substrati ekonomiko-kulturor ilir, qė kishte fituar qėndrueshmėri nė shekuj nė etapėn e zhvillimit dhe tė lulėzimit tė shtetit skllavopronar, i cili nė kushtet e reja tė rendit feudal, u bė bazė e proeeseve tė reja ekonomike dhe e ritmeve tė shpejta tė zhvillimit tė tyre.

Qė nga shekulli i XIII, pėr afro 150 vjet Shkodra u pėrfshi nė shtetin serb tė Nemanjanėve, duke qenė nė ndonjė periudhė dhe kryeqendėr e tij. Proēesi i zhvillimit tė mėtejshėm ekonomiko-shoqėror nuk u ndėrpre, megjithė piksynimet politike, kolonizuese e serbizuese qė donte tė arrinte shteti serb nė kėto treva shqiptare. Dėshmi pėr kėtė ėshtė edhe shtrirja qė merr qyteti duke krijuar lagje tė reja qė quhen tė jashtme, borgo tė pambrojtura, qė filluan tė marrin rėndėsi tė veēantė. Nė zonėn e pėrmendur nėn Skandar thekson Shufflaj5) nė breg tė Drinazit, gjindet lagja e bukur, plot pallate e oborrit tė mbretėrve serbė, seli mė vonė e Balshajve, e cila deri nė fillim tė shekullit XV ėshtė quajtur la corte delo imperator.

Shkodra dhe treva e saj gjatė kėsaj periudhe lidhjet e tyre ekonomike i mbajnė kryesisht nė kėtė shtet. megjithėse nė trojet shqiptare u vendosėn mjaft kolonistė serbė, si tė gjithė pushtuesit paraardhės edhe kėta nuk i realizuan dot ato qėllime qė i kishin vėnė vehtes, kolonizimin e vazhdueshėm dhe ēkombtarizimin e trevave shqiptare.

Nė kėtė shkallė zhvillimi tė jetės ekonomike, krahas fuqizimit dhe rritjes sė qyteteve, erdhi edhe forcimi ekonomik i klasės feudale, e cila nė kushtet e ekzistencės sė perandorisė serbe tė Stefan Dushanit gjendej nė pozita vasaliteti. Me krizėn dhe shkatėrrimin e kėsaj perandorie, feudalėt shqiptarė, si Balshajt, Dukagjinėt, Shpanėt, Dushmanėt etj. tė fuqizuar me kohė ekonomikisht, e ndienė vehten tė fortė pėr tė krijuar principatat e tyre tė pavarura, duke futur nėn mvartėsinė e tyre dhe qendrat qytetare. Kėshtu Skodra u bė kryeqendėr e principatės mė tė madhe feudale sė dinastisė sė Balshajve, duke arritur nė vitet 60-80-tė tė shekullit XIV, kulmin e zhvillimit tė saj dhe si njė nga qendrat mė tė mėdha zejtare e tregtare tė trevave tė Shqipėrisė. Kjo principatė qė u shtri nė Berat, Vlorė dhe Himarė, nuk arriti dot tė realizojė qoftė dhe bashkėkohėsisht centralizimin e plotė politik pėr njė seri faktorėsh tė brendshėm dhe tė jashtėm.

Qyteti i Shkodrės, nė kėtė periudhė, arrinė shtrirjen mė tė madhe urbane nė krahsim me tė gjitha periudhat e tjera paraardhėse. Rritja e numurit tė popullsisė dhe i ndėrtimeve sjellin zgjerimin nė shtrirje tė vetė qytetit. Krahas ndėrtesave tė qytetarėve, fillojnė tė zėnė vend qėndror ndėrtesat me karakter publik.6) Nė kushtet e njė hapėsire tė kufizuar nga muret mbrojtėse tė qytetit dhe Kėshtjellės, shtėpitė vendosen shumė afėr njėra tjetrės deri lart pranė kalasė duke u mbėshtetur nė murin rrethues tė saj. 7) Qyteti pėrshkohet nė kėtė kohė nga tri rrugė kryesore; rruga publike, rruga e pėrbashkėt dhe rruga e bashkisė. Ai kishte dhe sheshin e vet.

Njė rėndėsi e veēantė ju vu kėshtjellės sė qytetit. Ajo u rindėrtua plotėsisht nė kohėn e sundimit venecian. Muri i saj rrethues u pėrforcua me 8 pirgje nė formė ovale, 3 nė veri, 4 nė lindje dhe 1 nė jugė, dhe hendekun e barbakanit.

Qyteti kishte tregun e vet dhe statutin, nė tė cilin paracaktoheshin rregullat urbane tė ndėrtimit, higjenizimit etj. Nė territorin e qytetit u pėrfshinė edhe disa fshatra tė afėrt, kryesisht mendojmė nė pjesėn lindore tė cilėt, shdėrrohen nė lagje periferike tė tij, duke formuar kėshtu la citta borgo, qytet-fshat.8) I gjithė territori i qytetit ishte i rrethuar nga tri anė nga ujėrat: liqeni dhe lumi i Kirit nė veri dhe verilindje, lumi i Drinit nė jugė dhe lumi i Bunės nė perėndim. Vetėm pjesėrisht pjesa lindore kufizohej me tokė.

Zona qytetare e rrethuar me mure ka pasur hyrjet e veta. Tė gjitha shpenzimet qė nevojiteshin pėr mirėmbajtjen e qytetit, sidomos pėr fortifikimin e tij, nxirreshin nga tė ardhurat doganore.

Rreth e rrotull qytetit shtriheshin zonat tokėsore e qytetarėve. Tokat pranė qytetit kanė qenė kryesisht tė specializuara nė kulturat bujqėsore,10) si: kopshte, vreshta, ullishte, etj.

Ndryshimet demografike qė ndodhen nėn kėtė etapė dhe mbi kėtė bazė, shtrirja dhe rritja e qytetit, janė rezultat i proēesit tė thellimit tė diferencimit shoqėror tė banirėve tė kėsaj treve. Fshati, ku ishin tė vendosura plotėsisht marrėdhėniet feudale, filloi tė luajė njė rol gjithnjė e mė tė rėndėsishėm nė forcimin dhe zhvillimin e shkėmbimit me tregun e qytetit.

Tregu i Shkodrės me produktet e shkėmbimit qė realizonte brenda trevės sė vet, i dha shkas zhvillimit tė tregėtisė dhe pėrtej kėsaj treve, dhe treva tė tjera shqipėtare brenda vendit dhe jashtė nėpėrmjet Adriatikut apo rrugėve tokėsore. Sasitė e mėdha tė grurit, melit, venės, peshkut tė ndryshėm, lėndės drusore e tė tjera prodhime, ishin nė bazė tė kėtij sėrbimi. Nė kushtet e ekzistencės sė plotė tė marrėdhėnieve feudale dhe tė lulėzimit tė tyre, interesat e dinastive feudale i lidhėn gjithnjė e mė shumė me qytetet tė cilat reciprokisht duke siguruar mbėshtetjen e tyre, pėrpiqeshin tė fitonin qetėsinė dhe sigurinė nė veprimtarinė e tyre. Influenca e feudalėve tė mėdhenj mbi qytetet shihet dhe nė vulat e qyteteve, ku vėrehen shtesa tė elementeve tė stemave feudale.11)

Ky fuqizim i klasės feudale vendase nuk qe nė rastėsi. Krijimi i dinastive feudale shqiptare qe rezultati i proēeseve tė mėdha ekonomiko-shoqėrore tė brendshme qė ndodhin nė kėta shekuj, i nivelit tė lartė qė arritėn zhvillimi i forcave prodhuese, qė sollėn si pasojė thellimin e diferencimit sicial tė popullsisė. Dinastitė feudale shqiptare, u bėnė faktor i rėndėsishėm pėr zhvillimin e ngjarjeve tė brendshme, i tendencės pėr unjizimin territorial tė tokave shqiptare, fenomen i shfaqur qė nė shekullin XII.

Lulėzimi i marrėdhėnieve feudale nė shekujt XIV-XV, solli si pasojė jo vetėm fuqizimin e klasės feudale vendase sė bashku me kontradiktat e tyre, por dhe njė interesim mė tė madh nga monarkitė feudale tė Ballkanit dhe Evropės pėr tė vendosur lidhje tregėtare, apo futjen e kėtyre trevave nėn mvartėsinė e tyre. Tė dy kėto tipare nė fushėn e jetės politike i ndeshėm tė gėrshetuara edhe nė trevėn e Shkodrės. Kėshtu nė vitet 60-80-tė tė shekullit XIV, kur nė krye tė trevės sė Shkodrės ėshtė njė nga dinastitė feudale shqiptare nga mė tė fuqishmet, ajo e Balshajve, e cila bėhet vazhduese e kėtyre nismave tė klasave feudale shqiptare paraardhėse tė zonės sė Shqipėrisė sė mesme dhe tė jugut pėr njė centralizim politik tė trevave shqiptare, ky piksynim gjen zgjidhje tė pjesėshme nė shtrirje dhe tė pėrkohėshme nė kohė, si rezultat i veprimit tė kėtyre faktorėve. Nga kjo situatė pėrfitoi republika e Venedikut, njė nga shtetet feudale mė tė zhvilluara, lakmitė e sė cilės pėr kėto treva ishin tė njohura, tė paktėn qė nga shekulli XI.

Tendenca objektive mė thelbėsore qė shfaqet nė kėtė periudhė nė 1/2 e dytė tė shek. XIV, ajo pėr formimin e njė shteti feudal tė centralizuar (tendencė kjo e njėkohshme dhe me vende tė tjera europiane) mbi bazėn e konflikteve midis principatave feudale shqiptare nuk pati sukses. Njė influecė tė madhe nė mos realizimin e kėtij objektivi ushtroi Republika e Venedikut.

Nė periudhėn e pushtimit venecian, gjatė shekullit XV deri nė pushtimin turk, Shkodra nuk e ndėrpreu proēesin e zhvillimit ekonomik, por gjithēka duhet tė bėhej nėn kontrollin venecian. Qyteti merr tiparet e plota tė njė qyteti komunė. Nė juridiksionin e saj pėrfshihen fshatra, pyje, ara, livadhe, pemishte, ullishte dhe vreshta. Territori i Shkodrės arrinte nga bregu i detit midis derdhjes sė Bunės e Drinit deri nė fshatin Tuz afėr Podgoricės, ku pėrmenden rreth 114 fshatra tė shtrira nė dy distrikte: 38 nė distriktin e sipėrm dhe 76 nė tė poshtėmin.12)

Nė shekujt XIII-XV qė pėrbėjnė pikėn mė tė lartė ku arrijnė marrėdhėniet feudale nė kėtė trevė, Shkodra shdėrrohet nė njė qendėr nga mė tė rėndėsishmet e prodhimit zejtar dhe e shkėmbimit tė mallrave. Dokumetacioni historik i kohės hedh dritė pėr zejet e shumta qė ushtroheshin nė kėtė qytet. Njė zhvillim tė madh mori punimi i metalit. Ari dhe argjendi, ndonėse nuk ka dokumentacion qė tė shprehė se nga sigurohej si lėndė e parė: brenda trevės apo vinte nga treva tė tjera, punohej me shumė shije e mjeshtri tė lartė nga argjendarėt shkodranė, qė prodhonin sende luksi. Hekuri punohej nga kovaēėt qė prodhonin vegla bujqėsore: shetėr, plugje, etj.. por dhe gozhdė, kėmbana etj. Punohej mirė dhe plumbi, i cili sillej nga brendėsia e Ballkanit. Qytetet e Shqipėrisė veriore, veēanėrisht Shkodra pėrmenden dhe pėr punishtet e prerjes sė monedhave. Si dėshmon Shufflaj premja e monedhave nė Shkodėr dhe nė qytetet e tjera tė Shqipėrisė Veriore, u bė simbas shembullit tė kohės antike.13) Monedhat e prera kanė qenė prej sermi dhe bronxi. Nė periudhėn e sundimit tė Kostandinit14) nė Shkodėr u prenė pesė tipe paresh sermi. Shkodra, Drishti e Svaēi kanė bėrė dhe prerjet e tyre autonome tė monedhave prej bronxi. Nė periudhėn e sundimit tė Balshajve, u bėnė nė Shkodėr prerje tė veēanta monedhash me emrat e sundimtarėve tė kėsaj dinastie feudale. Kėshtu gjatė sundimit tė Gjergjit tė II tė Strazimirit, janė prerė 20 tipe monedhash.15) Edhe gjatė periudhės sė sundimit venecian vazhdoi nė Shkodėr prerja e monedhave.

Pėrdorimi i parave me njė kontinuitet pothuajse tė pandėrprerė dhe prerja e tyre nė vend janė dėshmi pėr shkallėn e lartė tė zhvillimit tė marrėdhėnieve ekonomike dhe tė shkėmbimit qė realizoheshin nė qytetin e Shkodrės dhe nė trevat e saj, veēanėrisht nė shekujt XIV-XV. Ashtu siē dėshmon edhe kadastri venecian, marrėdhėniet monetare kishin depėrtuar plotėsisht nė jetėn ekonomike tė fshatit. Vetė shlyerja e detyrimeve edhe nė tė holla ėshtė dėshmi e kėtij procesi, i njėkohshėm ky fenomen dhe nė shtete tė Evropės me marrėdhėnie feudale tė zhvilluara, qė bėhet bazė nė shekujt e ardhshėm nė kėto shtete pėr procese tė tjera tė mėdha; ndėrsa nė kushtet e vendit tonė pėr arsye tė pushtimit turk, kėto proēese u ndėrprenė duke e hedhur prapa zhvillimin disa shekuj.

Teknika e lartė nė prerjen e monedhave dhe sasia e madhe e tyre e kane bazėn tek tradita e lashtė dhe tek vazhdimėsia e kėtij profesioni.

Degė tjetėr e rėdėsishme e prodhimit zejtar nė shekuj XIV-XV nė Shkodėr ishte dhe ajo e punimit tė lėkurės. Dukuri kryesore nė kėtė degė ėshtė kufizimi i eksportit tė lėkurave tė lopės, dhenve, dhive etj. Kjo mendojmė se u shkaktua si rezultat i pėrpunimit nė vend tė tyre. Nė industrinė e punimit tė kėtij artikulli morėn zhvillim disa zeje si: punishtet e regjieve tė lėkurėve (tabakėve) dhe mbas kėtij procesi, punimi i saj nga kėpucarė, opingarė, gėzoftarė e saraēė, tė cilėt prodhonin mallra kryesisht pėr tė plotėsuar nevojat e vendit, por edhe pėr eksport.

Shkodra pėrmendet dhe pėr industrinė tekstile. Mbizotėronte kryesisht prodhimi i pėlhurės prej lini e kerpi dhe i cohrave tė leshta. Tėrėsia e kėtyre prodhimeve pėrdoreshin pėr konfeksione, mbulesa kuajsh dhe zbukurime interioresh. Nė bazė tė disa burimeve qė i pėrkasin antikitetit tė vonė dėshmohet se punimi i leshit dhe i shajakut ka qenė njė traditė e vjetėr. Rrjedhimisht pėrhapja dhe zhvillimi i kesaj zeje nė mesjetė e ka bazėn e vet tek tradita e vjetėr, por e ngritur kjo mbi njė bazė tė re mė tė avancuar. Kėtė e dėshmon pėrhapja e gjėrė e qeleshes dhe e shajakut nė veshjet popullore dhe eksportimi nė sasi tė konsiderueshme i shajakut.16)

Zeja tjetėr e rėndėsishme nė prodhimin e pėlhurave ishte dhe ajo e mėndafshit. Prodhimi i mėndafshit. si lėndė e parė, ka zėnė njė vend tė rėndėsishėm nė kuadrin e pėrgjithshėm tė prodhimit shoqėror nė Shqipėrinė e veriut, nė shekujt XIV-XV.

Qė nė mesjetėn e hershme nė Perandorinė Bizantine nė shekujt VI-VIII ishte mjaft e pėrhapur zeja e punimit me thurje. Gėlēiē s kruan se nė mesjetė nė brigjet lindore tė Adriatikut punimi i mėndafshit ishte nė lulėzim, ndėrsa nė perėndim ishte nė hapat e para.17) Hapat e para tė filaturės, sė mėndafshit nė Venedik lidhen me shekujt X-XI 18) ndėrsa lulėzimin e vet kjo degė e ka nė shekujt XIII-XIV. Duke qenė se trevat shqiptare ndodheshin nė rrugėt e krahinat midis lindjes dhe perėndimit, ka tė ngjarė qė tė jenė bėrė kėto treva si urė kalimi pėr kulturėn e prodhimit dhe punimit tė mėndafshit.19)

Nga ana tjetėr njė dokument venecian i vitit 1303 dėshmon se Senati kishte marrė vendin qė asnjė tregtar venedikas tė mos lejohet qė tė ēojė ose tė bjerė nga skela e Durrėsit mėndafsh tė punuar, pėlhura mėndafshi e tjera, pa qenė barka e armatosur. 20)Megjithėse mungojnė dokumentat historikė mesjetarė pėr tė na informuar mbi shkallėn e zhvillimit tė zejes sė filaturės nė qytetet shqiptare, faktet e mėsipėrme hedhin dritė mbi ekzistencėn e saj, mbi prodhimin e pėlhurave tė mėndafshta dhe eksportimin e tyre.

Shkodra duke u ndodhur pranė zonave kryesore tė rritjes sė krymbit tė mėndafshit mendojnė se qė herėt ėshtė qendėr e rėndėsishme filature. Artikujt e mėndafshit janė prodhuar edhe mbi bazėn ekonomike familjare, kryesisht pėr nevojat e brendshme tė familjes, por edhe mbi bazėn e punishteve tė vogla tė specializuara ku prodhoheshin artikuj gjysėm tė punuar sė fije e dredhur e gatshme pėr thurje, ashtu dhe pėlhura e konfeksione si kėmisha e veshmathje tė tjera, tė pėrhapura gjėrėsisht nė veshjen popullore siē dėshmon edhe folklori nė ciklin e kėngėve mbi kreshnikėt. Ėshtė kjo traditė e pėrpunuar nė shekuj, e cila e pėrbėn bazėn mbi tė cilėn u zhvilluar nė njė nivel tė lartė zeja e prodhimit tė artikujve tė mėndafshit nė Shkodėr, edhe mė vonė, duke dalė pėrsėri nė shekullin XIX si qendra mė kryesore qė furnizonte me tė tilla prodhime jo vetėm trevėn shqiptare e ballkanike, por edhe vendet jashtė gadishullit. 21)

Mendimi i dhėnė se nė shekujt XIII-XIV mėndafshi eksportohej si fshikėz, si lėndė e parė dhe pastaj vinte i pėrpunuar si pėlhurė apo komfeksion nga Venediku e Raguza dhe se dinastėt shqiptarė si Balshajt, pėlhurat qė u nevojiteshin i sillnin nga Venediku, s'na dukej e drejtė. Mundet qė me zhvillimin e filaturės nė bregun perėndimor tė Adriatikut u rrit ēmimi i mėndafshit si lėndė e parė, nė krahasim me periudhat e mėparshme, kur filatura nė perėndim ishte nė hapat e para tė zhvillimit, por nė asnjė mėnyrė ajo s'ka pushuar e s'ėshtė eliminuar duke e zėvendėsuar nga importi.

Me rėndėsi tė veēantė ishte dhe zeja e punimit tė drurit. Lėnda drusore nė kėtė periudhė pėrbėn materialin bazė pėr ndėrtimin e godinave. Jo vetėm ēatia qė nė pjesėn mė tė madhe tė ndėrtesave ishte e bmuluar me drasa (patavra) qė punohej nė vend, por edhe pjesė tė tjera tė konstruksionit tė godinės ishin nė pėrgjithėsi jo prej guri e tulle, por prej druri. Pėrpunimi i lėndės sė drurit nė kėtė periudhė pėrfshinte disa zeje si: marangozė, ndėrtues barkash, gdhėnės tė drurit, etj.

Ashtu siē theksohet nė dokumentacionin e kohės, nė Fushėn e Bunės u krijuan punishtet e lundraxhijve. Pėrgjithėsisht zejatarėt lundraxhinj ishin me origjinė nga Kraja. Kjo zeje si rezultat i zhvillimit tė madh qė mori pashkimi dhe tregėtia mori zgjerim tė madh. Kjo jo vetėm arriti formėn e prodhimit zejtar por ishte ngritur dhe nė ndarje mė tė imta tė procesit tė punės, nė specializime mė tė vogla duke krijuar degė tė reja zejtarie, si: atė nė nxjerrjes dhe tė tregėtimit tė lėndės drusore, marangozė, kallafatė 22) e yjera. Pėrveē ndėrtimit tė enėve (kėshtu thirreshin varkat e llojave tė ndryshme) nxirreshin nė treg dhe eksportoheshin mjete lundrimi si: dėrrasa pėr lundra, lopata, trungje dhe dyrekė anijesh, etj.

Nė zė ishte dhe mjeshtėria e zėnies dhe e pėrpunimit tė peshkut. Pėrgatitja e saragave dhe e putarkave ishte prodhimtari specifike e qytetit tė Shkodrės. Kėto artikuj ushqimor kishin zė jo vetėm nė trevat shqiptare, por edhe nė tė gjithė Dalmacinė dhe nė Itali.

Mjeshtėri e veēantė ishte dhe punimi i gurit. Guri i nxjerrė nė zona tė posaēme, tė njohura si gurore, pėrdorej jo vetėm pėr ndėrtim e pėr prodhim gėlqereje, por edhe gur i punuar pėr mokra, pėr mure kėshtjelle, pėr rrethimin e qytetit, pėr ndėrtimin e portave tė hyrjes nė qytet dhe nė kėshtjellat e tjera. Mbi bazėn e kėsaj lėnde tė parė, e cila ishte me shumicė dhe nė afėrsi, u zhvilluan zejet e gurgėdhėnėsve dhe tė gėlqerėxhijve.

Nė regjistrin e kadastrit venecian pėrmendet toponimi gėlqerorja, diku pranė malit Tarabosh, apo Mali i Larit nė Vaun e Dejės, i njohur pėr nxjerrjen e gurėve tė mullirit. 24) Guri i mullirit ishte njė artikull qė kėrkohej mjaft, mbasi mullinjtė pėr bluarjen e drithrave ishin tė pėrhapur shumė. Vetėm nė rrjedhjen e lumit tė Rrjollt pėrmenden 5 mullinj. 25)Pėrveē zejeve tė mėsipėrme nė qytetitn e Shkodrės kishte dhe mjaft furrtarė, nallbanė, kasapė etj. Megjithatė qytetipėrbėn vazėn e prodhimit zejtar, kjo ėshtė e perhapur dhe nė zonat rurale. Njė shtrirje e tillė tregon pėr shkallėn e lartė tė zhvillimit tė forcave prodhuese nė shekujt XIV-XV, pėr njė ndarje gjithnjė e mė tė thellė tė punės dhe njė nivel tė pėrgjithshėm zhvillimi ekonomik qė solli pėrēimin e lidhjeve tė krahinave me tregjet e tyre lokale, duke shėnuar kshtu hapa progresive nė lindjen e njė ejte tė pėrbashkėt ekonomike. Kėshtu nė zonėn e Pultit ku prodhohej mėshikėza e mėndafshit, nė familje nxirrej edhe fija dhe ky mall tregtohej nga kjo zonė dhe si fshikėzė dhe si fije. 26)

Pjesė e ekonomisė familjare nė fshat ishte dhe punimi i leshit. Mjaft konfeksione shfaqeshin nė treg nga fshatarėt. Nxjerrja e gurėve dhe e lėndės sė drurit, ishte kryesisht punė e fshatarėve, tė cilėt kontraktoheshin me zejtarėt nė qytet. Ndėrsa prodhimi i verės e pėrpunimi i produkteve blegtoralė ishin tėrėsisht mjeshtėri e fshatit.

Zhvillimi i madh i zejtarisė nė Shkodėr dhe nė trevat e saj nė kėta shekuj, erdhi si rezultat nė rradhė tė parė i hiderlandit mjaft tė pasur tė saj dhe e lidhjeve qė kjo krijon brenda trevės dhe me treva tė tjera.

Nė prodhimin zejtar morėn hov ato degė prodhimi lėnda e parė e tė cilave sigurohej kryesisht brenda trevės sė vet. Pėrjashtim mendojmė se bėjnė metalet. Kėshtu rritja e krymbit tė mėndafshit qė zinte njė peshė tė rėndėsishme nė ekonominė fshatare (nė mesjetė shquhej pėr prodhimin e kėsaj kulture krahina e Pultit) 27), furnizonte me lėndė tė parė zejtarėt e Shkodrės, Drishtit etj. Nga zonat malore qyteti i Shkodrės furnizohej nė sasi tė mjaftueshme me lėndė druri pėr ndėrtim, pėrpunim dhe pėr eksport. Blegtoria ishte e zhvilluar pėrveē zonės malore dhe nė atė fushore dhe ku sigurohej lėkura, leshi, pėrveē produkteve tė tjera ushqimore. Liqeni i Shkodrės, ėshtė mjaft i pasur me peshk tė llojeve tė ndryshme, ishte burim i vazhdueshėm pėr saragė e putargė, qė aq shumė kėrkoheshin e tregtoheshin.

Shprehje e nivelit tė lartė qė arrit nė trevėn e Shkodrės nė shekujt XIV-XV ėshtė dhe organizimi korporativ. Si kudo dhe nė vendin tonė korporatat lindėn nga nevoja e zejtarėve dhe tė tregtarėve pėr tė zgjidhur problemet e shumta dhe tė ndėrlikuara tė ekonomisė feudale qytetare nė zhvillim, pėr t'i prerė hovin konkurencės sė lirė nė kushtet e tregut tė kufizuar lokal, si dhe pėr tė frenuar qėndrimin arbitrar tė feudalėve. Lindja e kėtyre organizatave ishte rezultat i zhvillimit tė brendshėm tė forcave prodhuese, i ngritjes dhe i zhvillimit tė mėtejshėm tė shoqėrisė feudale shqiptare. Korporatat me rregulloret e tyre pėrcaktonin prodhimet si sasi dhe cilėsi, ēmimet e mallrave, rregullat e tė pajtuarve rishtaz nė puėn etj. Ata u dukėn qė nė periudhėn bizantine, ku si theksoi Shufflaj, shteti ishte njėkohėsisht edhe sipėrmarrės dhe i blinte produktet e tyre. 28)

Nė Shkodėr, nė shekujt XIV-XV, korporatat shfaqen tė organizuara nė vėllazėri, bamirėsie, fetare apo tė ndihmės reciproke. Nė vitin 1416 gjejmė, nė Shkodėr La scuola overo frateglia de S. Barbaro, Marcucio, grosie. 29) Nė regjistrin e katastrit venecian ndeshemi me pronat tokėsore tė vėllazėrisė sė Shėn Markut (fl. 19/6 faqe 35), tė Shėn, Kryqit (fl. 21/6, faqe 37) etj. Ekzistojnė mjaft dokumenta tė karakterit juridik qė hedhin dritė pėr pajtimin e qytetarėve nė Shkodėr, nė shekullin e XIV, jo tek zejtarė tė veēantė, por tek korporatat, ku pėrcaktohej koha e pajtimit dhe detyrimet e tė pajtuarit dhe tė korporatės ndaj tij. 30)

Bartės dhe zhvillues tė jetės ekonomike nė degėt e prodhimit zejtar si nė sigurimin e lėndės sė parė ashtu dhe nė pėrpunimin e saj bėhen shtresat e ulta dhe tė mesme tė popullsisė qytetare e asaj fshatare. Pushtuesit (ėshtė fjala kur kėto troje kanė qenė nėn sundimin e huaj) dhe klasa e pasur vendase ka zėnė postet e larta tė drejtimin tė administratės sė qytetit dhe tė kėshtjellės. Ėshtė pėr kėtė arsye qė ne se krahasojmė gjetjet e kulturės materiale dhe duke u mbėshtetur nė tė dhėna historike tė drejtpėrdrejta ose tė tėrthorta, disa prej zejeve tė kėsaj etape, shekujve XIII-XV, me periudhėn para mesjetare, ato kanė vazhdimėsi. Kėshtu prerja e monedhave, pėrpunimi i lėndės sė drurit, ndėrtimi i enėve (anijeve) tė vogla e tjera; janė zeje nė vazhdimėsi, qė ruajnė tipare tė mėparshme, por qė kanė marrė edhe tipare tė reja duke iu pėrgjigjur nivelit tė zhvillimit social ekonomik tė kėsaj etape, si dhe duke u bėrė ballė kėtyre forcave shthurėse tė brendshme e tė jashtme. 31)

Niveli i lartė qė arriti nė shekujt XIV-XV zhvillimi i zejtarisė nė qytetin e Shkodrės dhe trevėn e saj duke krijuar edhe korporatat si forma mė e lartė e prodhimit zejtar, i dha njė shtytje tė madhe zhvillimit tė tregtisė sė brendshme dhe tė jashtme. Edhe kjo degė e ekonomisė mori tiparet e njė tregtie tipike mesjetare, ashtu si dhe nė trevat e tjera tė Shqipėrisė, apo dhe nė qytetet shtetet republika dhe nė monarkitė e centralizuara dhe tė decentralizuara tė Evropės. Vėnia nė funksion tė plotė e rrugėve tė vjetra tregtare tė periudhės antike, lindja e rrugėve tė reja, qarkullimi i madh i mallrave, krijimi i shoqėrive tregtare i agjensive tregtare dhe i lagjeve tė veēanta tė tregtarėve tė huaj, janė dėshmi tė lulėzimit tė tregėtisė dhe nė trevat e Shqipėrisė veriore, me qendėr Shkodrėn gjatė shekujve XIV-XV.

Krahas shumė treguesve, vetė zhvillimi dhe zgjerimi i madh i rrjetit rrugor gjatė kėsaj periudhe, janė shprehje tė kėtij fenomeni. E tėrė Shqipėria veriore pėrshkohet nga njė rrjet i gjėrė dhe i dėndur rrugėsh qėndrore e sekondare, ujore e tokėsore, tė cilat konvergonin tė gjitha nė Shkodėr. Kjo shtrirje e rrjetit rrugor, qė gjatė shekujve XIV-XV arrijnė kulmin e saj nė krahasim me tė gjitha periudhat paraardhėse, krijoi mundėsinė e qarkullimit tė mallrave nė tėrė Shqipėrinė veriore. Kjo i dha shkas lindjes dhe zhvillimit tė panaireve ndėrkombėtare, forcoi lidhjet midis krahinave dhe hodhi bazat pėr njė unitet ekonomik ndėrkrahinor.

Nė tėrėsinė e rrjetit rrugor qė lidhin Shkodrėn me krahinat veriore dhe lindore tė Ballkanit, dallojmė kėto arterie kryesore: rrugėn e antikitetit tė vonė Lissus-Ulpiana, qė lidhte Shqipėrinė bregdetare me zonė lindore tė Ballkanit qė vazhdoi tė funksiononte edhe nė mesjetė. Nė regjistrin e kadastrit tė vitit 1416 del nė Shkodėr toponimi rruga tatareska, qė permendimin tonė, ėshtė rruga qė tė ēon prej Shkodrės nė Vaun e Dejės dhe qė lidhte kėtė me rrugėn lindore. Rrugėn nga Shkodra nė Prizren karvanet e pėrshkonin pėr 33 orė. 33) Gjatė kėsaj rruge u ndėrtuan disa stacione, qėndra tė vogla urbane, 34) pėr mbrojtjen e tė cilave u ndėrtuan kėshtjella tė vogla tė tipit mesjetar. 35) Kjo rrugė degėzohej nė Va Spas. Dega e re ndjek luginėn e kumit tė Grudės dhe del nė Gjakovė. Dokumentat mesjetare hodhėn dritė dhe pėr rrugė tė tjera qė bashkojnė Shkodrėn me Kosovėn. 36) Duke qenė se kėto nuk pėrmenden nė burimet antike, mendojmė se lindėn gjatė mesjetės, e pikėrisht nė fazėn e lulėzimit tė marrėdhėnieve feudale. Kėto rrugė pėrshkonin tejpėrtej krahinė veriore tė Dukagjinit dhe bashkojnė Shkodrėn e Podgoricėn me Pejėn, Gjakovėn, duke vazhduar mė tej deri nė Novi-Pazar.

Brenda arterieve kryesore filluan funksionimin dhe lulėzuan dhe njė seri rrugėsh tė ndėrmjetme qė bėnin tė mundur lidhjen e plotė tė krahinave sado tė thella qė tė ishin. 37)Shkodra lidhej me krahinat veriore kryesisht nėpėrmjet dy rrugėve tė vjetra tė periudhės sė instiktit tė vonė. Ajo qė vinte gjatė bregdetit dalmat nėpėr Trebinjė (Ad-zisi), Budva (Batua), Tivar (Antivaris), Ulqin (Olqinium), Shas, kalonte Vaun e Bunės nė Belaj 38), nėpėr Dajē 39) dhe arrinte nė Shkodėr si dhe rruga e Shkozės 40) e cila duke ardhur nga mali i Zi (Nikshiq - Saderva antike - shėnimi ynė) kalonte gjatė bregut lindor tė liqenit duke zbritur poshtė nė Shkodėr.41) Ekzistencėn e kėsaj rruge e vėrteton dhe toponimi qė del nė regjistrin e Kadastrit 1416, rruga skjavoneske, qė do tė thotė rruga pėr nė vendet sllave.Dokumentat mesjetare vėrtetojnė dhe rrugė tė tjera tė krahinės veriore qė lulėzon nė mesjetė.42) Ato lidhnin krahinat e brendshme me arteriet kryesore si: rruga Medun-Kuē-Plavė 43), Shkodėr-Depeduhen-Medun, tė cilat siguronin komunikimin e plotė tė trevės veriore brenda pėr brenda saj dhe lidhjen me Bosnjėn dhe Hercegovinėn.

Ekzistonte dhe njė sistem i tėrė rrugėsh qė lidhnin Shkodrėn me qytetet qė e rrethonin e zonat e rėndėsishme tė afėrta si: rruga Via publike qė del qartė nė hartėn e Cornelit 44), e cila kalonte nėpėr qafėn e Shtinqit 45), fshatin Reē e gjatė rrjedhės sė Bunės nėpėr fushėn e pasur tė velipojės arrinte nė Pulaj; rruga Shkodėr-Koplik-Krevenicė 46), Shkodėr-Balezė, Shkodėr-Drisht 47) dhe Shkodėr-Lezhė.48)

Pėrveē rrugėve tokėsore Shkodra lidhej me zonat e tjera dhe me rrugė ujore. Liqeni i Shkodrės lundrohej shumė nė mesjetė. Shkodra ishte njė port i vėrtetė ku ankoroheshin mjetet e lundrimit qė vinin mga krahinat pėrreth liqenit. Njė rėndėsi tė veēantė mori lumi i Bunės, i cili ishte i lundrueshėm. Nėpėrmjet tij Shkodra lidhej me detin. Deti nuk qe element veēues pėr Shkodrėn si qytet i vendosur nė brendėsi. Krahas skelės Pulaj nė derdhjen e Bunės; lulėzoi nė mesjetė edhe Shirqi, i cili u kthye nė njė port tė rėndėsishėm tė Shkodrės. Duke qenė Shkodra pikė konvergjente e sistemit rrugor tė Shqipėrisė Veriore, lundrimi nėpėr Bunė mori njė rėndėsi tė veēantė dhe pati njė intensitet tė madh, du ke u shdėrruar sė bashku me Shirqin nė qendra tranzite tė mallit qė eksportohej dhe importohej. Nė kėtė mėnyrė e gjithė zona nga Shkodra nė Pulaj u shndėrrua nė njė zonė tė rėndėsishme tregtare. Dėshmi e kėtij fakti janė krahas tė tjerave, dhe numri i madh i fshatrave tė shtriheshin gjatė rrjedhės sė Bunės dhe qė njihen pėr zhvillimin e tyre ekonomik.49)

Pėrėsia e rrugėve tė sipėrme pėrbėn nė shekujt XIV-XV njė sistem unik rrugor, i cili lidhte mė sė miri krahinat e Shqipėrisė Veriore me trojet e tjera shqiptare brenda vendit, por edhe me shtete tė tjera. Zhvillimi dhe lulėzimi i kėtij rrjeti komunikacioni mjaft tė gjėrė dhe shkėmbimi qė realizohej nėpėrmjet tij janė njė tregues tjetėr kryesor pėr premisat qė krijojnė gjatė kėsaj etape tė zhvillimit historik pėr bashkėsinė e jetės ekonomike tė kėtyre trojeve. Brenda kėsaj treve ndėrkrahinore lulėzuan mjaft qytetete si Tivari, Ulqini, Budva, Plava, Peja, Prizreni etj., por Shkodra mbeti nė tėrėsinė e tyre qėndra mė kryesore ekonomike. Baza e zhvillimit tė madh tė kėtij rrjeti tė gjatė komunikacioni tė Shkodrės duhet kėrkuar nė vetė zhvillimin e brendshėm e konomik tė kėsaj treve, nė shekujt XIV-XV, nė hiderlandin e pasur tė saj duke shdėrruar nė kėta shekuj Shkodrėn nė njė qendėr tė rėndėsishme traziti qė lidhte zonat veriore e veri-lindore nė Shqipėrinė e mesme e jugore dhe nė pellgun e Adriatikut dhe tė Jonit nėpėrmjet rrugėve detare.

* * *

Shkodra nė shekujt XIV-XV ishte njė nga qėndrat mė tė rėndėsishme tregtare pėr trevat shqiptare dhe jashtė saj. Bazėn e qarkullimit tė mallrave e pėrbėnin prodhimet zejtare dhe ato bujqėsore e blegtorale, qė prodhoheshin nė trevėn e saj, por dhe nė tė gjithė pjesėn veriore e veri-lindore tė Shqipėrisė. Mbi kėtė bazė ekonomike mori zhvillim tė madh tregtia e brendshme. Dinamika e zhvillimit tė rrjetit rrugor, lulėzimi i shumė qendrave urbane, doganet e tė ardhurat qė nxirrte ajo etj., e shprehim mė sė miri kėtė aspekt.

Forca e tregut tė Shkodrės mbėshteti nė rradhė tė parė nė prodhimet e juridikasionit tė saj tė pasur, por thithte dhe mallrat e krahinave tė brendshme e tė thella tė Shqipėrisė veriore, si Pultin, Shoshin, Shalėn, Kelmendin, Piperin, Palabardhin, Zhabiakun, Shestanin, Merkodin, krajėn etj. Njė drejtim tjetėr kryesor tė lidhjeve tregtare e pėrbėnin qytetet shqiptare tė bregut dalmat si Tivari, Buna, Kotorri e Ulqini. Nga veri-lindja lidhjet tregtare tė Shkodrės tė ēonin nė zonėn e Alltun ilisė (zonė nė mes tė Gjakovės, Junikut dhe Tropojės) dhe shtriheshin nė tėrė zonėn e Kosovės. Nė qytetin e lulėzuar tė kėsaj treve, nė Prizren, tregtarėt shkodranė kishin pėrfaqėsuesit e tyre. Sė fundi, me tregun e Shkodrės lidhej dhe zona e Mjetit, nė jug, (perėndim tė saj. Nė njė territor tė tillė tė gjėrė, me njė shtrirje ndėrkrahinore tė tregtisė sė brendshme realizohej njė qarkullim me shkėmbim tė madh dhe tė shumėllojshėm mallrash.50)

Nė tėrėsinė e kėtyre shkėmbimeve tregtarėt e brendshėm tė Shkodrės, jo gjithmonė dhe njėkohėsisht nė shekujt XIII-XIV kanė ekzistuar lidhje me tėrėsinė e kėtyre trevave. Kjo ka qenė e kondicionuar si nga pushtuesit e huaj: sundimi serb dhe ai venecian nė kėta shekuj, ashtu dhe nga feudalėt vendas, nė veēanti gjatė sundimit tė dinastisė sė Balshajve, ku synimet e tyre politike kanė pėrcaktuar dhe orientimet nė fushėn e lidhjeve tregtare si tė brendshme ashtu dhe tė jashtme. Pėr pasojė sferat e kėtyre lidhjeve ose ėshtė ngushtuar ose shtrirė duke ddalė nė plan tė parė herė lidhjet e Shkodrės me trevat e tjera shqiptare veriore dhe veri-lindore, herė me ato jugore, perėndimore dhe veri-perėndimore.

Kėshtu tregtia e jashtme pėsoi njė rėnie dhe pėrfufizim tė pėrkohshėm pas shkatėrrimit tė mbretėrisė serbe, nė veēanti nė rrugėt tokėsore. Rritja e pushtetit tė klasės feudale vendase dhe anarkia feudale qė vihet re nė kėtė periudhė e bėnė tė pasigurta rrugėt tregtare duke dobėsuar pėrkohėsisht lidhjet e krahinave si brenda vendit ashtu dhe nė trevat e tjera. 51) Kjo gjendje vazhdoi derisa mbi tė gjithė feudalėt vendas tė trevės sė Shkodrės u fuqizua pushteti i dinastisė sė Balshajve, gjatė kohės sė sundimit tė sė cilės iu krijuan kushtet pėr njė zhvillim tė mėtejshėm si tė tregtisė sė brendshme ashtu dhe asaj tė jashtme. Prirja e republikave tė Raguzės e Venedikut per afrim e aleancė me Balshajt, krahas interesave tė tyre politike qė donin tė arrinin nė veēanti Republika e Shėn Markut, ato kishin dhe synimet e tyre ekonomike pėr njė shfrytėzim sa mė intensiv tė kėsaj zone tė pasur.

Nga tė dy Republikat kishte mė tė favorshme pėr marrėdhėnie tregtare kishte Raguza e cila marrėveshjet pėr lundrime e shkėmbime tregare me Shkodrėn i pėrsėriste disa herė nė vit sipas stinėve. Ndėrsa Republika e Venedikut duke pasur nėn kontrollin e vet mjaft skela bregdetare tė trevės shqiptare donte tė fuste nėn vartėsinė e vet politike edhe Shkodrėn, si nyje mė tė rėndėsishme tė trevės Shqiptare nė pjesėn veriore. Nė fushėn ekonomike kjo donte tė vendoste monopolin e saj nė tregtinė e drithit, verės etj. Megjithė kėtė kondicionim nga fusha politike, tipari themelor i tregtisė nė kėta shekuj mbeti zhvillimi i tij nė gjėrėsi dhe thellėsi, i njė niveli tė tillė qė shėnon etapėn mė tė lartė qė kishte arritur nė zhvillimin e kėsaj dege, deri nė kėta shekuj nė trevat veriore. Qarkullimi i mallrave nė njė shtrirje tė tillė ndėrkrahinore ishte i madh dhe i shumėllojshėm. Vendin kryesor nė kėto shkėmbime e zinte drithi. Nė qytetin e Shkodrės kishte vend tė veēantė pėr kėtė tregtim, qė thirrej fusha e drithit. Nė trevėn veriore nė zonėn fushore prodhohej: grurė, mel, elb dhe bathė, ndėrsa nė zonėn malore dhe nė Kosovė edhe thekra e tershėra. Megjithėtė kėto, siē del nga dokumentacioni i kohės kultura e grupit ishte kultura bazė. Detyrimi i grurit pėr tė gjitha fshtarat si gjatė sundimit bizantin, venecian dhe atij turk mbetej detyrimi kryesor. Pėrmenden nė kėta shekuj drithorja e fushės sė Shkodrės, e Sanjės dhe e Drishtit si zona qė kultivonin kėto kultura.

Nė llojet e drithrave qė tregtoheshin vendin e parė e zinte gruri. Mė vonė filloi dhe tregtimi nė masė i melit. Gruri blihej pjesėrisht nga fshtrat e zonave malore, ndėrsa pjesa tjetėr eksportohej jashtė trevės. Shkodra fuqizonte vazhdimisht me drith qytetet shqiptare tė bregut dalmat, tė cilėt nė mjaft raste shndėrroheshin nė njė qendėr ndėrmjetėse tranziti pėr tregtimin e drithit nė vendet e tjera tė pellgut tė Adriatikut. Tregtimi i drithit brenda pėr brenda trevės shqiptare ishte njė fenomen i vjetėr. Ndėsa tani nė shekujt XIV-XV, nė kushtet e lulėzimit tė marrėdhėnieve feudale, sigurohej nėpėrmjet detyrimit (rentės feudale) njė sasi e konsiderueshme tepricė qė shėrbente pėr tregtim tė brendshėm dhe pėr eksport, duke realizuar nėpėrmjet formės sė shkėmbimit mall-para. Vetė pėrhapja e kėsaj forme tė re dhe mė tė lartė tė shkėmbimit, pothuajse si proces i njėkohshėm dhe me vende europiane me marrėdhėnie feudale tė zhvilluar, ėshtė njė dėshmi i nivelit tė lartė tė arrirė qė arriti zhvillimi i forcave prodhuese nė kėto treva nė kėto shekuj.

Tregu i Shkodrės konsiderohej si njė ndėr katėr tregjet kryesore tė drithit tė trevės shqiptare. Nė Shkodrėn e Shirq ekzistonin magazina ku kgrumbulloheshin sasira tė mėdha gruri rezervė. Veēanėrisht nė vitet 20-tė tė shekullit XV, Shkodra e bė njė qendėr e rėndėsishme e depozitimit dhe e tregtimit tė drithit. Kėtė rezervė tė madhe drithi administrata veneciane e pėrdorte jo vetėm pėr tė plotėsuar nevojat ekonomike tė komunės e pėr eksport, por edhe nė shėrbim tė synimeve tė veta politike. 52)

Krahas drithit me shumicė tregėtohej edhe vera. Ishin tė pėrmendura nė mesjetė plantacionet e vreshtave nė Nėnshkodėr (Bėrdicė, Bardhaj), nė bregun lindor tė Liqenit (Kalldrun, Koplik etj). Duke u shtrirė nga lindja deri nė rrėzė tė Maranajt plantacionet e Drishtit e Danjės. 53) Prohimi i verės ishte mjaft i madh. 54) Pėrveē prodhimit tė fushės, tregu i Shkodrės pėrfshinte dhe prodhimin e verės sė zonave tė brendshme si tė Dushmanit 55), tė Pultit 56), etj. Vera nė pėrgjithėsi tregtohej nė voza 57).

Njė shtrirje tė gjėrė nė hiderlandin e Shkodrės kishin dhe ullishtat 58), prodhimi i tė cilave tregtohej si frut, por dhe i pėrpunuar: si vaj nė voza. Vetė ekzistenca e doganės sė vajit nė Shirq tregon se tregtohej kryesisht bimė tė pėrpunuar. 59)

Frutikultura dhe aplikatura ishin tė pėrhapura kryesisht nė Zadrimė 60), njė zonė mjaft e pasur me punė dhe qė kultivonte bletėn. Nga kjo krahinė sillej dhe tregtohej nė Shkodėr kryesisht mjaltė dhe dyllė.

Rėndėsi tė veēantė kishte dhe tregtia e lėndės sė drurit. Kjo sillej nga zonat e brendshme malore dhe shkėmbehej me drithė, kripė dhe prodhime industriale tė zejtarisė vendase nė radhė tė parė por edhe tė jashtme. Zakonisht lėnda drusore sillej e papėrpunuar nė formėn e shtyllave qė pėrdoreshin kryesisht pėr ndėrtim. 61) Sipas nevojave kjo lėndė pėrpunohej nė Shkodėr dhe tregothej si drrasė, dyrekė anijesh, etj.Lidhjet tregtare tė fushės me zonat malore realizoheshin edhe nėpėrmjet shkėmbimit tė prodhimeve bujqėsore e zejtare me ato blegtorale. Veēanėrisht zona e Dukagjinit kishte tė zhvilluar blegtorinė. Tregtoheshin bagėti, derra, kuaj si dhe mishi i freskėt dhe i pėrpunuar (i thatė dhe i kripur). 62)

Njė peshė tė madhe zinte tregtimi i peshkut si rezultat i ujrave tė shumta qė e rrethonin Shkodrėn (Liqeni, Lumi i Drinit i Bunės dhe Deti). 63) Peshku tregtohej i freskėt por edhe i pėrpunuar (i thatė).64)

Gjithashtu nė tregun e Shkodrės realizohej tregtimi i fshikėzave tė mėndafshit dhe i fijes sė pėrpunuar.

Nė sferėn e gjėrė tė shkėmbimit tė mallrave bujqėsore e blegtorale me mallrat industriale tė vendit ose tė importuara, njė rėndėsi tė veēantė merrte tregtimi i kripės. Tregtimi i kėtij malli e lidhte Shkodrėn nė kėta shekuj me tė gjithė zonėn bregdetare shqiptare. Nė portin e Shkodrės, nė Shirq, grumbullohej sasi e madhe kripe, e cila tregtohej nė tėrė trevat veriore dhe verilindore. Pėr rezervat e mėdha tė saj nė kėtė port flasin dokumentat e kohės. 65) Kripa sillej nga Vlora, Durrėsi e kripėrat e bregut dalmat qė, megjithėse tė vogla, qenė tė shumta nė vitin 1425.66) E pėrmendur ishte kripa e bardhė e Durrėsit (sal albus Durachin, 1284).67)

Transportimi i kripės kryhej me anije private, pronarėt e tė cilėve kontraktonin me shoqėritė tregtare. Dokumentacioni i kohės hedh dritė mbi pėrmbajtjen e kontratave tė nėnshkruara, ku pėrcaktohen detyrimet e tė drejtat e kontraktuesve. 68) Qarkullimi i kripės si mall kishte filluar qė herėt dhe nė kėtė sferė tregtia ishte e zhvilluar shumė dhe kishte fituar "pjekuri".

Nė mjaft raste tregtarėt shkodranė i bėnė lidhje dhe me portin e Durrėsit dhe i tregtonin mallrat, sidomos drithin, edhe ngakjo skelė, veēanėrisht nė periudhėn e konflikteve politike, kur portet nga gryka e Bunės ishin tė bllokuara. Krahas tregtisė sė brnedshme ishte e zhvilluar mjaft edhe tregtia e jashtme. Shkodra tregtonte me trevat e tjra jo vetėm mallrat qė prodhonte qyteti dhe hiderlandi i saj, por si qendėr tranziti grumbullonte e tregtonte mallra qė vinin nga zonat e thella malore veriore, apo nga treva e gjėrė dhe e pasur e Kosovės.

Nė veri-lindje Shkodra nėpėrmjet rrugės sė Prizrenit lidhej nga njėra anė me trevėn serbe dhe nga ana jugore me Shkupin dhe Selanikun.

Lidhjet me pellgun e Adriatikut Shkodra i zhvillonte nėpėrmjet lumit tė Bunės ku pėrveē skelės sė Pulaj (nė grykėn e derdhjes sė lumit) ekzistonte dhe skela shumė e pėrmendur e Shirqit, e cila u shdėrrua nė njė qendėr tė madhe tregtare qė varej nga Shkodra. Kėtu ishte vendosur zyra e doganės dhe shumė magazina e sheshe ku depozitoheshin mallra tė importuara ose pėr eksport, si magazinat e kripės, verės, drithit dhe sheshet e grumbullimit tė lėndės sė drurit, qeramikės etj. Eksportin e pėrbėnin kryesisht mallrat si drithra, lėndė drusore, dyllė, peshk, veshmbathje, armė, vegla pune, orendi, kripė, tjegulla, 69) dhe nė ndonjė rast edhe verė apo grurė kur kishte korrje tė kėqia.

Pėr sasinė e mallit qė grumbullohej nė skelėn e Shirqit dhe pėr rėndėsinė e vetė skelės flasin doganat qė lidheshin me eksport importin e mallrave nė kėtė skelė 70). Ekzistenca e shoqėrisė sė doganierėve dhe kthimi i kėsaj skele nė njė vendbanim tė drejtorėve tė shoqėrisė tregtare dėshmojnė se Shirqi 71) ishte njė qytet skelė me rėndėsi, pėrpara hyrjes pėr nė Shkodėr. Marrėdhėniet tregatare tė Shkodrės me pellgun e Adriatikut kanė qenė mjaft dinamike nga dy nga republikat feudale mė nė zė gjatė periudhės sė mesjetės sė lulėzuar, me atė tė Raguzės dhe tė Venedikut. Mallrat e trevės sė Shkodrės i kaloni caqet dhe tė kėtyre republikave, nė tė gjitha tregjet e bregdetit Dalmat deri nė Istria dhe pėrtej saj. Blerės tė rėndėsishėm ishin dhe tregtarėt italianė, tė cilėt tregtonin me Shkodrėn ose direkt ose indirekt nėpėrmjet Venedikut apo Raguzės, qė luanin nė kėto raste rolin e ndėrmjetėsit nė ngarkim shkarkim dhe nė shkėmbimin e mallrave. Nė tregjet e Apuljes, Otrantos, Brindizit, Bolonjės, Firences tregtoheshin mallra qė dilnin nga skelat e Bunės. Nė jugė lidhjet regtare pėrfshini jo vetėm Greqinė perėndimore dhe atė lindore, por dhe mėtej kėtyre territoreve.

Trasportues tė mallrave ishin kryesisht lundėrtarėt ulqinakė dhe tivaras por shpesh dhe anije tė Raguzės e Venedikut.

Potencėn e madhe tė tregtisė qė zhvillohej nė vende tė tjera e shpreh mė sė miri fakti i anijeve tė shumta nė qė qarkullonin nė lumin e Bunės, ku brenda vitit nė Shkodėr ankoroheshin mbi 200 anije tregtare. 72)

Republika e Raguzės dhe ajo e Venedikut janė dy nga Republikat mesjetare, qė mbajnė marrėdhėnie tregtare pothuajse tė vazhdueshme nė kėta shekuj me tė gjithė trevėn shqiptare bregdetare. Nė Shkodėr dhe nė Shirq ato kishin pėrfaqėsuesit e tyre nė formėn e agjencive tregtare. Madje raguzanėt kishin krijuar nė Shkodėr edhe lagjen e tyre tė banuar nga kolonė raguzanė73). Kėto agjensi tregtarė interesoheshin pėr tė gjithė veprimtarinė tregtare, pėr mbarėvajtjen sa mė tė mirė tė saj. Ato kontraktonin pėr mallrat e ndryshme dhe ndėrhynin pranė administratės qytetare nė ēdo rast qė dėmtoheshin interesat e tregtarėve, sidomos nė rastet kur sulmoheshin karvanet tregtare apo anijet, duke kėrkuar dėmshpėrblim74).

Nė kohėn e dinastisė sė Balshajve tė dy republikat bėjnė pėrpjekje pėr tė siguruar tregėti tė lirė dhe kushte lehtėsuese, veēanėrisht pėr tregtuesit tė drithit. Madje vetė kėto Republika pėr tė inkurajuar tregtimin e drithit kanė nxjerrė mjaft urdhėresa qė lidheshin me stimulimin e kėsaj tregtie75)

Edhe nė kushte tė disfavorshme politike, qė kanė shėrbyer si faktor frenues nė zhvillimin e tregtisė sė jashtme, eksportimi i drithit pothuajse nuk kanė pushuar asnjėherė. Kjo lidhej dhe me leverdinė ekonomike tė kėtyre Republikave mbasi ēmimi i drithit i trevės shqiptare ishte mė i lirė se ai i drithėrave tė Sicilisė dhe Apuljes. Prandaj drithi shqiptar ka mbetur gjithnjė nė qarkullim tregtar tė Adriatikut.

Njė rol tė rėndėsishėm nė forcėn tregtare tė Shkodrės luante grumbullimi i mallrave, veēanėrisht tė klarakterit bujqėsor e blegtoral por dhe minerale qė vini nga treva epasur e Kosovės. Njė dėshmi e rėndėsishme pėr kėtė ėshtė Dogana e Vaut tė Dejės, e cila sillte tė ardhura tė mėdha (2200 perper) qė ishin pothuajse tė barabarta me tė ardhurat qė nxirrte Komuna e Shkodrės nga dogana e peshkimit (2362 perper) kur dihet qė kjo ishte njė nga degėt kryesore tė ekonomisė sė qytetit.

Shkėmbimet tregtare bėheshin me tė holla, por kishte raste edhe mal me mall76).

Tregtia i nėnshtrohej kontrollit tė pushtetit qendror (pushtetit tė komunės qytetare) e cila nėpėrmjet doganave tė ndryshme qė kishte vėnė pėr mallrat qė hynin nė qytet e qė dilnin jashtė, siguronte tė ardhura tė mėdha. Pėrveē kontrollit Komuna gėzonte tė drejtėn e monopolit tregtar nė disa artikuj si: drithė, verė, etj. dhe lejohej shitja e lirė e tyre vetėm me urdhėrin e saj.

Forcimi i jetės ekonomike dhe lulėzimi i tregtisė bėnė qė nga fundi i shekullit XIV juridiksioni i Shkodrės tė zgjerohet mjaft duke pėrfshirė qendra urbane qė mė parė lulėzuan si pika autonome si: Sarda, Balėzi dhe tė ngushtohejė shumė juridiksionin e Komunės sė Drishtit77).

Mė vonė, nė gjysmėn e parė tė shekullit XV, Shkodra si qendėr ndėrkrahinore, hyn nė grindje pėr ēėshtje kufiri edhe me qytetet e Tivarit, Ulqinit e Kotorrit78). Kėsaj periudhe i pėrket ajo shkallė e zhvillimit tė jetės ekonomike nė tė cilėn marrėdhėniet mall-para nuk ishin kufizuar vetėm nė zonėn bregdetare por pėrfshinin edhe zonat e brendshme, ku ekonomia natyrore kishte rrėnjė mė tė thella.

Nga kėta tregues tė nivelit tė marrėdhėnieve tregtare tė Shkodrės nė shekujt XIV-XV del se ato kishin arritur njė shkallė tė mirė zhvillimi. Edhe kjo fushė tregon pėr marrėdhėnie feudale nė lulėzim.

Megjithatė, nė shekullin XV deri nė periudhėn e pushtimit turk, kur rrethanat e brendshme ishin tė favorshme pėr tė bėrė hapa tė mėtejshme nė drejtim tė centralizimit politik, Republika e Shėn Markut, e cila kishte shtėnė nė dorė tė gjitha qytetet kryesore bregdetare, midis tyre dhe ato tė trevės shqiptare veriore si Kotorrin, Buduan, Tivarin, Ulqinin, Drishtin, Lezhėn dhe Shkodrėn, qė krahas qyteteve tė tjera bregdetare ishin qendrat mė tė zhvilluara ekonomike, ku mund tė mbėshtetej klasa feudale vendase, ashtu sikurse kishte ndodhur dhe nė vende tė tjera Europiane, pėr te realizuar centralizimin politik, me ndarjen nė njėsi administrative mė vete tė tė gjithė kėtyre qyteteve ajo cėnoi atė unitet ekonomik qė kėto qendra kishin vendosur mė pėrpara me tokat e tjera shqiptare.

Rėnia e Shkodrės mė 1479 dhe e trevave tė tjera shqiptare pėrrreth saj nėn zgjedhen turke, shkatėrrimet masive dhe kthimi i kėtyre qendrave thjesht nė kėshtjella ushtarako-administrative, ishte goditje qė i hodhi mbrapa disa shekuj, proceset e reja qė kishin marrė zhvillim.


Postuar nga ESHI datė 11 Dhjetor 2003 - 21:05:

"SHKODRA ME BEFASOI DHE ME BERI MENJEHERE PER VETE, ISHTE PLOT NGJYRE ,PLOT JETE DHE ART.
NJEREZIT ISHIN SHUME TE SHOQERUESHEM DHE PUNETORE.... ATA ISHIN SHUME NJEREZORE" NGA EDITH DURHAM


APO JO ZONJUSHEZ NE GJEMBA????


Postuar nga tresh datė 14 Dhjetor 2003 - 16:22:

Post Kisha e Madhe ose Kathedralja e Shėn Shtjefnit nė Shkodėr

Kisha e Madhe ose Kathedralja e Shėn Shtjefnit nė Shkodėr

Klajd Kapinova


Dihet mirė qė Krishterimi depėrtoi nė vendin tonė, qė nė shekullin e parė tė pėrhapjes sė tij. Pėr kėtė, historiani i shquar i mesjetės sė Ballkanit, kroati dr. Milan Shuflaj, shkruan: "Fillimi i krishterimit ndėr kėto vise (tėShqipėrisė, shėnim i K.K.) bėn pjesė nė historinė e shek. I tė kėtij besimi" (M. Sufflay, "Serbėt dhe shqiptarėt", 1926, f. 121). Nga vetė pėrhapja e hershme e kėsaj feje nė Shqipėri, kuptohet qė kjo ka lėnė gjurmėt e veta tė pashlyeshme nė gjuhėn dhe historinė e kėtij vendi dhe populi. Midis tė tjerave kjo mund tė vėhet edhe nė rrafshin e terminologjisė kishtare qė rezulton mjaft i pasur dhe pėrbėn njė nga shtresat mė tė vjetra tė leksikut tė gjuhės shqipe, sidomos ajo pjesė e terminologjisė qė rrjedh prej greqishtes sė vjetėr e tė latinishtės…

shtatė prill 1858 dhe viti 2000…

Pėr qytetarėt shkodranė dita e 7 prillit e vitit 1858 ėshtė njė nga ditėt qė ka mbetur e gdhendur nė kujtesėn e Historisė sė Lavdishme tė Shkodrės Martire dhe pėr shumė besimtarė tė rrethinave e krahinave tė ndryshme tė vendit tonė. Brezat, kujtimet, dorėshkrimet dhe hulumtimet e herė pas hershme, shpesh kanė shprehur me mall mendimin sinjifikativ "Eh sa ka parė e shikon kjo Kisha jonė Kathedrale e Shėn Shtjefnit,?". Dhe ky realitet ėshtė i njohur edhe sot mbas 14 dekadave, kur famulitari i Shkodrės meshtari i palodhur Mons. Luciano Avgustini nga Kosova martire shton me pasion mundin dhe djersėn e pėrkushtimit tė veēantė pėr realizimin me sukses tė punimeve pėr ngritjen madhėshtore tė krenarisė sė kėsaj Kathedrale tė njohur nė Ballkan, duke i dhėnė edhe ndėrtimin e Kampanjellit aq tė famshėm e dėshmitare e gjallė e jetės sė qytetit dhe devocionit tė pashquar tė besimtarėve besnikė e tė dashur tė saj. Rreziqet e mbarura me ngjarje dramatike deri nė ditėt tona e kanė mbajtur krenarė e tė papėrkulur krenarinė e Kishės sė Madhe tė Shkodrės…

Po cila ėshtė historia e ndėrtimit tė Kishės Kathedrale tė Shkodrės?

Historia e ndėrtimit tė kėsaj Kishe tė rėndėsishme pėr banorėt e devotshėm shkodranė, ka njė tė veēantė tė saj, mbasi kjo dėshirė e ekzistencės sė kėtij objekti tė kultit nė fillim me tė njėjtin emėr kishte qėnė ngritur nga banorėt e hershėm nė brendėsitė Kėshtjellės sė njohur legjendare "Rozafa" e cila, mė pas u kthye nga okupuesit turq me dhunė pėr dy javė ne xhami…
Vetė fjala aq e njohur nė "Kisha e Madhe" siē e thėrrasin ende sot tė gjithė, kishte si synim tė rėndėsishėm qė nė gjirin e saj tė jenė tė pranishėm sa mė shumė besimtarė tė pėrkushtuar me lutje tė pėrshpirtme. Kėtu mendoj se duhet shpjeguar edhe shkaku i vonesės sė ndėrtimit tė kėtij objekti tė kultit
kristian, mbasi thuhej se piketat e vendosura gjatė ditės prisheshin gjatė natės, mbasi popullit i dukej e vogėl. Prandaj mbasi zunė vend kėto piketa, atėherė mund tė themi qė filloi ndėrtimi i rregullt i saj. Nga arkitektėt ndėrtues ishte menduar qė Kisha tė zėnte mbi 7500 besimtarė.
Nga burimet arkivore tė Arqipeshkėvisė sė Shkodrės dhe nga studimit serioz i pėrpiluar me kujdes nga studiuesi i shquar shkodran, mėsuesi Gjush Sheldija mėsohet se Dita e vendosjes sė gurit tė parė u kthye nė njė ditė feste, veēanėrisht pėr popullin e Shkodrės. Kuadri ka qenė i vendosur tek lteri, shkruan studiuesi Lec Zadeja ("Kultura dhe Jeta", Nr.1, 1993, Shkodėr, f.20) i madh dhe qė u ripunua me rastin e 100-vjetorit tė Kishės sė Madhe Kathedrale tė Shėn Shtjefnit nga mjeshtėrit e pikturės prof. Simon Rrota, Pater Leon Kabashi, Dom Injac Dema, Dom Ndoc Nogaj, etj. Ajo kishte kėto dimensione 8 metėr gjatėsi dhe i lartė 3,5 m. Pas njė lodhje tė mundimshme bashkautorėt mundėn tė realizojnė me sukses objeksionin e tyre kryesor tė kultit kristian.
Sikurse mėsohet nga burimet e kohės, del se leja pėr ndėrtimin e Kishės nė fjalė ishte kėrkuar mė parė prej Qeverisė turke, qė daton kėrkesėn e bėrė nė vitin 1834, kur nė Stamboll u dėrgua njė lutje pėr ndėrtimin e nevojshėm tė Kishės pėr besimtarėt e krishterė. Gjithashtu, duke parė indiferentizmin dhe moskokėēarjen e qeverisė turke mėsohet se kėrkesat e pėrsėritėn edhe nė vitet 1842 pėr tė arritė nė vitin 1849 kur u dha leja pėr fillimin e ndėrtimit tė saj.
Mė tė vjetrit e qytetit tė lashtė tė Shkodrės kanė ruajtur nė shenimet e tyre kujtime pėr kėtė evenimet tė qytetit. Kėshtu, si u vendos kryqi (ku sot ėshtė ndėrtuar Lteri nga Don Ndoc Nogaj mjeshtėr duarartė shkodranė)dhe u ngulėn piketat, Avdi Pasha, Valiu i Shkodrės, lexoi formanin (dekretin) e Sulltanit.
Mė pas e bekua me njė ceremoni fetare guri i parė dhe u hodhėn themelet qė ngritėn mė pas objektin mė tė rėndėsishėm kristian. Gurin e bekoi Imzot Topich. Nė ceremoninė fetare tė rastit morėn pjesė famullitari i qytetit, me ndihmėsat e tij: tė ftuar ishin dhe Hafiz Daut Efendi Boriqi, Trupi Diplomatik i akredituar nė Shqipėri, me pėrfaqėsitė e konsullatave qė kishte nė qytetin e Shkodrės, Ipeshkėvi tė dioqezėve tė ndryshme, klerikė, seminaritė, autoritete tė tjera tė vendit dhe shumė besimtarė e qytetarė jo tė krishterė tė pranishėm. Si detaj i rėndėsishėm ėshtė se arkėtari i financės sė qarkut shprazi nė themel 700 lira turke florini, tė cilat ishin tė vendosura nė njė pjesė tė mbuluar me shamimėndafshi, dhuratė kjo e Sulltanit asokohe tė Turqisė.
Nėpėrmes Ipeshkvit tė vendit, Papa Piu i IX, dėrgoi pėr ndihmė me rastin e fillimit tė punimeve pėr kishėn e Shkodrės mbi 1000 skuda. Ambasadori rus, duke shprehur dėshirėn pėr praninė e tij, shprehu gatitshmėrinė pėr ta marrė nė mbrojtje nga ana e tij Kishėn Kathedrale, si dhe nė shenjė bujarie hodhi nė themel xhamadanin e stolisur me ar. Sipas zakonit tė stėrlashtė, nė themel u bė prerja e dashit, ndėrsa pėr punėtorė dhe gostinė e tyre u prenė 30 pendė
qe.Dhe menjėherė puna filloi me vrull dhe dashuri tė veēantė. Falė bujarisė si gjest fisnik, nuk u kursye asgjė nga populli zemėrgjėrė i qytetit ashtu dhe nga rrethinat e tij. Sipas mundėsisė dhe zemrės bujare, kush me tė holla apo stolina tė ndryshme (kryesisht gratė), materiale ndėrtimi falas, si gurė gėlqere, zhavor, etj., qė nga Taraboshi e deri tek Zalli i Kirit, bėnė qė jovetėm punimet tė mos ndėrpriten, por ato tė vijojnė mė me intensitet.Pėr ndekjen e punimeve ishte caktuar njė komision miks tė kryesuar nga specialistė tė kohės dhe pėrfaqėsues tė banorėve tė Shkodrės. Inxhinieri qė i realizoi punimet ishte austriaku, po ashtu nga Austria erdhėn tė gjithė elementėt e konstrukcionit metalik i kapriateve tė tavanit.
Tregohet, gjatė punimeve se dy herė rresht ishte shembur trajta e formės sė gungės. Edhe pėr ndėrtimin e tavanit prej dėrrase, sikurse shihet edhe sot
ėshtė dora e mendja e mjeshtrit tė njohur shqiptar shkodranit tė njohur Kolė Idromeno. Mirėpo fatkeqėsitė natyrore, siē ishte termeti i 1 qershorit tė vitit 1905 shkaktoi shumė dėmtime. Po tė hysh brenda dhe tė shikosh me kujdes do tė pėrshkosh kėto dimensione hapsinore tė Kishės sė Madhe qė janė gjatėsia 75,5 metra, gjėrėsia 40 m. dhe lartėsia deri nė tavan 23,3 metra. Pėr tė
vujuar normalisht punimet janė derdhur shumė tė ndryshme tė hollash. Kėshtu kur kėto tė ardhura financiare po mbaronin, njė komision i ngritur dhe i pėrbėrė nga qytetarė tė njohur tė qytetit tė Shkodrės (gjithsej 35 vetė) mundi tė mbledhė prej popullit shumėn prej 1750 napolona floriri.
Pėr mė tepėr pėrmes njė kerkese iu kėrkue ndihmė edhe Franc Jozefit pėr mbėshtetjen e punimeve tė ndėrtimit tė obektit dhe si moment i pėrshtatshėm asokohe u gjet ceremonia e ditės sė martesės sė tij. Dhe bujaria e gjestit tė tij fisnik nuk mungoi, duke dhuruar nė kėtė ditė tė rėndėsishme tė jetės sė tij shumėn prej 150 napolona floriri… Kurse gjatė vitit 1998 atdhetari dhe bamirėsi i njohur shqiptaro-amerikan Z. Kolė Preka Cacaj dhuroi pėr ndėrtimin e Kampanjilit tė njohur tė Kishės Kathedrale tė Shėn Shtjefnit me lartėsi 48 metra shumėn me vlerė 110.000 dollarė amerikanė, duke qėnė kėsisoj kontributi mė i madh i dhėnė nga njė individ me mallin e zhuritur pėr atdheun…Shuma qė ka dhuruar ky bujar nga Triepshi i Malėsisė ėshtė 160 mijė dollarė amerikanė, pa pėrfshirė kėtu drekėn nė njė restorant luksoz nė hyrje tė Shkodrės nė ditėn e fillimit tė punimeve tė Simpoziumit Ndėrkombėtar "Krishtėrimi ndėr shqiptarė" qė u mbajt nė Tiranė mė 1999.
Duke u kthyer edhe njė herė nė momentet historike tė kohės kur ndėrtohej objekti i kultit kristijan pėr besimtarėt katolik, ėshtė me rėndėsi tė evidentohet se punimet deri nė pėrfundimin e saj zgjatėn 9 vjet deri mė 15 prill 1858 por pa kumbanare. Pėr realizimin e saj u hap pėrsėri njė fushatė duke trokitur tek zemra bujare shkodrane, dhe kėsaj here popullsia i nda nė tre kategori: ku secili mund tė kontribonte sipas pasurisė qė kishin. Pjesa e sipėrme e Kishės e cila ishte e mbuluar me plumb ishte sjellė prej Venedikut dhe paguar prej familjes Parruca dhe vėllezėrit Mark e Pjetėr Pema, tė cilėt shpenzuan 750 napolona floriri. Edhe pėr ndėrtimin e kumbanares punoi inxhinieri i palodhur Kolė Idromeno i biri I Arsen Idromeno. Ata zgjatėn 5 vjet. Nė vitin 1890 u vendosėn tri kumbonet e para, kurse mė vonė dy tė tjerat. Pėrurimi dhe riti i bekimit ėshtė bėrė me ceremoni festive nga Imzot
Pjetėr Gjura qė daton me 19 mars tė vitit 1923. Pėr herė tė parė tingėllimi kumbues i kumoneve u dėgjua me 19 mars, kurse tingėllimi i fundit i tyre po me datėn 19 mars, por tashmė nė njė epokė tė errėt siē ishte e mbeti ajo e sistemit ateist antifetar tė rregjimit tė Enver Hoxhės. Kėshtu nė analet e errėta tė historisė ka mbetur 19 marsi i vitit 1967… Njė muaj pas "fjalimit" tė 6 shkurtit 1967, Enver Hoxha u shpreh hapur dhe qartė pa frikė "Tė djegim me zjarr…". Dhe me tė vėrtetė vetėm kėshtu mund tė realizohej ai qėllim i diktatorit, qė do tė quhej "Revolucion kultural", pėrmes sė cilės do tė kryente veprėn mė tė shėmtuaren dhe mė tė ndyrėn ndaj popullit tė vet dhe kulturės shqiptare. Kėshtunė Shqipėrinė e Gjergj Kastriotit, apo tė shenjtėrve tė Krishterimit qė nga Iliria, Kastriotit legjendar si mbrojtės i Krishterimit Europian, Atdheu i Nėnė Terezės, do tė shpallej me kushtetutė si "Shtet pa Fe"… Do tė shkatėrrohen njeri mbas tjetrit veprat e artiti tė shekullit XIII, ku mendihet sė ėshtė kurorėzuar Heroi kombėtar Gjergj Kastrioti, nė Vau tė Dejės, kėsaj kishe plot vlera iu vu dinamiti dhe sė bashku me afreskėt e saj u holl nė erė, duke e kthyer nė pluhur e gėrmallė…
Dhe historia do tė flasė, sepse ėshtė regjistruese e mirė…
Tė gjitha kumbonat u punuan me kujdes tė veēantė nė Itali nga Francesco de Poli dhe kushtuan 28609 napolona floriri pėr tė realizuar punimin dhe shkrirjen. E para peshonte 608,300 kg., e dyta 436,500 kg., e treta 307 kg., e katėrta 245 kg., dhe e pesta 175 kg. Secila kishte nga njė emėr tė veēantė.
Pas djegies sė kumbanarės qė ndodhi aty rreth vitit 1912, me kujdesin e veēantė tė Imzot Pjetėr Gjurės u ba e mundur qė tė vendosėn pėrsėri kumbonat e reja (mbasi tre tė parat pėsuan dėmtim). Dhe bujaria shkodrane u shpreh me madhėshtinė e saj karakteristike. Kėshtu pėr tė parėn kumbonė ndihmuan
familja Kolė Kakarriqi me 1400 lira, pėr tė dytėn familja e Pashko Ashikut dhe Balto Ēoba me kontribut prej 500 lira, pėr tė tretėn dhuruan Lazer Ristulli e Nush Topalli, pėr tė katėrten Dr. Gjon Saraēi dhe e Kel Palit, kurse pėr tė pestėn Lin Luka (i vogli) e Rrok Daberdaku, qė dhuruan nga 5 napolona flori. Po kėshtu - shkruan studiuesi i njohur Lec Zadeja, kanė kontribuar edhe Cina e Ejell Ēobės dhuroi 37 napolona flori, ndėrsa nga
besimtarėt tė ndryshėm katolikė u grumbulluan mbi 1200 lireta e 750 korona.
Sahatet i dhuruan me fisnikėri familja Kaculini, duke i sjellur nga Austria.
Disa detaje tė veēanta mund tė pėrmendim edhe faktin se deri nė vitin 1922, Kisha ka qėnė shtruar me dėrrasa, ndėrsa mė vonė filloi shtrimi me pėllaka. Bankat e para u sollėn nė vitin 1923 nga Italia prej z. Simon Kromiqi. Siē dihet, vepra mė e madhe e kultit kristian nė qytetin mė veriperėndimor tė Shqipėrisė, pėrveē Lterit tė madh qė ka mbetur i pandryshuar edhe (nga viti 1858) nė vitin 1953, ka pasur edhe Lterė tė tjera, ku priftėrinjtė celebronin meshen shenjte. Kėshtu Lteri i Shejtes Trini ka qėnė paguar prej Nush Gjon Kovaēi, ai i Konakut tė Shenjtė u dhurua nga Gaspėr Markiēi, tė Shėn Marisė Madalenė e dhuroi Ejėll Ēoba, tė Shėn Lorencit e fali si dhuratė Gjon Muzhani, tė Shna Ndout Kolė Ēoba, tė Shėn Kollit, Kolė Serreēi, ndėrsa Lterin e Zemrės sė Krishtit u ndėrtua me ndihmat e mbledhura nė popull si dhe me stolitė e ndryshme qė dhanė gratė shkodrane. Dy ujėbekoret, me material mermeri i dhuroi familja Pema. Nė tė gjithė Lteret ishin vendosur trupore tė Shenjtorėve tė ndryshėm, dhuratė kėto tė qytetarėve tė familjeve fisnike bujare shkodrane…

Gjatė Luftės Ballkanike, nė Kishėn Kathedrale u strehuan shumė familje shkodrane, e asokohe pėr shumė kohė nuk u krye asnjė ceremoni fetare. Ata u zhvilluan nė Kappelė e nė oborr tė Zyrės sė Famullisė. Qendra e Arqipeshkėvisė (rezidenca Ipeshkvore e Arkidioqezit tė Shkodrės, shenimi im K.K.) u vendos me 6 maj 1871 dhe ėshtė vepėr e arkitektit Pjetėr Marubi. Ajo mė pėrpara ka funksionuar nė rrugėn Sakak-Nemce, pastaj nė Shtėpinė e Misionit Shetitės (nė afėrsi tė Gjukatės sė rrethit tė Shkodrės sot).

…kthimi i Kishės Kathedrale nė Pallat Sporti…
Ėshtė e vėshtirė tė pėrshkruash ato vite qė si kam jetuar, por qė mė vonė deri mė sot i kam mėsuar nga tė moshuarit e qytetit. Sikurse flasin edhe burimet historike, kundėr Klerit Katolik Shqiptar tė shkolluar nė Universitetin mė tė famshme tė Europės nisi kalvari i anatemimeve dhe eleminimit fizik, burgje, litar, plumb, pėr tė vetmin "faj" se ishin tė krishterė qė kundėrshtonin rregjimin ateist tė komunistėve. Dhe kėshtu filloi njėluftė e hapur dhe e ashpėr ndaj ēdo gjėje qė kishte simbolin e Kryqit dhe kulturės Perėndimore…
Pas mbylljes sė kishave, pėr mė tepėr mėsohet se njė pjesė e tyre iu nėnshtruan dinamitit, tritolit, dhe kthimin nė "vatra" kulture dhe "monomente" sporti. Studiuesi Lec Zadeja shkruan: "Por pa shkue pak muej,
gjoja me kėrkesėn e nji grupi sportistesh tė rrethit, filluen punimet pėr kthimin e Kishės nė Pallat Sporti. Kėshtu nė vitin 1968, krahas rrėzimit tė kumbanarės, filluen nė stil tė gjanė punimet brenda Kishės. E kėto vazhduen me ritme tė shpejta pėr tė ardhė tek vitit 1969, kur do tė bahej pėrutimi i Pallatit tė Sportit, me sallė tė lojnave me dorė, tė ngritjes sė peshave, tė mundjes, tue u shfrytėzue edhe pėr koncerte, takime tė zgjedhėsve me deputetė gjatė fushave elektorale, etj." Njė fat tė tillė do tė kishin edhe kishat dhe kuvendet e tjera nė Shkodėr e nė tė gjithė Shqipėrinė ku ekzistonin qendrat e kultit kristian. Ndėrsa tė gjithė materialet e tjera tė kishave u grumbulluan nė "Muzeun ateist", pėr t’u parė nė formė tė detyruar nga nxėnėsit e shkollave dhe populli. Ajo qėndroi e hapur 5 vjet, shėtiti e bredhi nė fshatra, malėsi, zona industriale. E tė gjitė kėto vlejtėn pėr ngritjen e njė muzeu lokal ku ishin tė vendosur dokumenta, foto, materiale tė ndryshme, tė ekspozueme, kryesisht nga Shkodra, dhe u pėrurue me 9 qershor 1973. Muzeu pėrmbante 6 sektorė dhe secili kishte pamje dhe pikėsynimet e veēanta. Nė hyrje tė tij kushdo tė vizitonte kėtė, lexonte citatin e Marksit "Feja ėshtė Opium pėr Popullin".Ėshtė me interes tė theksohet se "Muzeu Ateist" qėndroi i hapur, pėr aq kohė sa qėndruan tė mbyllura kishat nė Shqipėri. Nė te u zhvilluan me dhjetra sesione "shkencore", ku shumė servillė dhe "ndihmės tė PPSH, pėr edukimin komunist tė punonjėsve dhe nxėnėsve tė cikleve tė ndryshme tė shkollave…" derdhen me afsh tė zjarrtė dhumin e madh tė urrejtjes nda Krishterimit dhe prelatėve martirė tė saj, tė cilėtnjėri pas tjetrit nisin tė varen, pushkatohen dhe kalben nė burgjet e hatashme komuniste dhe antiklerikale nė Shqipėri, barra mė e rėndė e sė cilės nė veēanti ra mbi Klerin Katolik Shqiptar qė ishte mė i konsoliduari nė kulturė organizim hierarkik kishtar dhe mė atdhetari nė vepra konkrete qysh me ahimin e Krishterimit tė Krishterimit nė Shqipėri. U shkruajtėn libra, artikuj tė ndryshėm nė gazetat antishqiptare si Ze(hr)i ose "Zėri i Popullit", "Bashkimi", Jeta e Re" (lokale e Shkodres, shėnimi im K.K.), libra si: "Veprimtaria reaksionare e Klerit Katolik Shqiptar" 1944-1967 shkruar nga Ragip Beqaj nė tre vėllimdhe shoqėruar me "vlerėsime" fyese pėrmes njė parathėnie qė mban nėnshkrimin e prof.dr. Jup Kastratit tė shumė komunistė dhe antikatolikė tė tėrbuar arritėn
qė tė mbrojnė "Doktoratura" dhe nivelin e lartė tė "shkencės" titullin bastardh pėr ta "Profesor", kundėr vėllezėrve tė gjakut tė tyre: u mbushėn me qindra e mijėra fletė dhe artikuj, libra dhe broshura, tė cilat sot janė si njolla me e zezė e turpit tė paskrupullt tė tyre. Dhe nuk janė pak, por njė mal i tėrė qė pėr brezat qė do tė vijnė do tė ketė shumė mund e punė pėr t’i dlirė dhe pėr tė nxjerrė nė pah dufin patetik tė urrejtjes qė kishin e kanė edhe sot shumė syresh, qė pa tė drejtė morale mbajnė dhe mburren me titujt bastardh tė tyre.
I dashur lexues, kudo qė tė jesh ti qė e lexon kėtė artikull nė Jug e nė Veri tė Shqipėris, brenda dhe jashtė vendit; pėr sa shkruaj bindu mbi bazėn e arsyes qė ėshtė e zeza mbi tė bardhė; mbasi pėr ēudi, njė pjesė e kėtyre as profesorėve dhe as doktorėve gjenden nė majat mė tė larta tė piramidės sė ashtuquajtur "shkencore" ku vegjetojnė dhe japin "leksione" demokracie dhe "kulturore" pa pikėn e moralit pėr atė ēka i sollėn kombit dhe kulturės. Por si kameleonė ata u integruan pėr pėrfitime materiale dhe "kulturore" poste nė tė gjitha partitė e majta dhe jo pak edhe nė partitė e djathta, qė pranuan me thasė ēdo ish-komunist nė gjirin e saj, ēka pėr pasojė i sollėn brejtjen e qeverisjes dhe humbjen e pushtetit. Dhe kjo u shpreh nė tė gjitha mėnyrat…

Dom Ndre Mjeda shkroi:

"Mbas dimnit vjen pranvera
Dielli mbas shiut agon"

7 mars 1991. Mbi ndėrtesėn e pallatit tė sportit rreth orės 10 paradreke, disa qytetarė shkodranė vendosėn me dashuni kryqin. Klerikėt e qytetit tė Shkodrės kanė marrė nė dorė ēelėsat e Kishės sė Madhe qė pas 50 vjetėve tashmė shkėmoi gjumin e gjatė letargjik ku e pllakosi ateizmi kėtė tempull lutjesh tė shenjtė pėr besimtarėt katolikė. Po nė kėtė ditė festive tė rihapjes sė Kishės Kathedrale, pėrmes njė ceremonie tė thjeshtė, kleriku i nderuar Pader Aleks Baqli, nė prani tė njė numėri tė madh besimtarėsh shkodranė dhe nga rrethinat bėri bekimin e Kishės, tė dhunuar egėrsisht nga sistemi komunist, duke e kthyer me forcė nė sallė sportive shumėsportėsh. Dhe gėzime tė tjera do tė shoqėrojnė Kishės Kathedrale, siē ishte dita e paharruar e 25 prillit tė vitit 1993 kur Ati i Shenjtė Papa Gjon Pali II, nė prani tė shumė pėrsonaliteteve shqiptare dhe nga bota shuguroi katėr Ipeshkėvinjė tė rinjė shqiptarė: Imzot Frano Illinė (1918-1997), Imzot Zef Simonin, Imzot Robert Ashtėn (1918-1998) Imzot Rrok Mirditėn. Zef Simoni Ipeshkėv, nė librin e tij autobiografik "Ngjarje nė Tokė" e pėrshkruan kėshtu kėtė epizodė tė rėndėsishme tė Kishės martire Katolike Shqiptare qė po i buzėqeshte ringjallja pas serisė sė madhe tė kalvareve tė pėrgjakshme "Me kėtė rast ishte lajmėrue kleri, 31 persona, me asistue nė meshėn qė do tė celebrohej, nė Kishėn Kathedrale prej kėtyne dy meshtarėve. Nė homelinė Mons. Celli, tha fjalė shumė tė bukura tue e lidhė ditėn e parė tė pranverės me pranverėn e re tė Ringjalljes sė fesė.Para e mbas bani njė mbledhje me tanė klerin nė njė dhomė nė Pallatin e Arqipeshkėvisė, qė ende nuk kishte nisė rindėrtimin e tij. "(Zef Simoni Ipeshkėv, "Ngjarje nė Tokė:, Shkodėr, 1998, f. 246).
Sė fundi Kurja Arqipeshkvnore Metropolitane e Shkodrės nė pėrgjigjen e kėrkesės sė dy klerikėve tė meshtarėve Don Ndoc Nogaj dhe Don Nikollė Mazreku njofton se miraton ndėrtimin edhe njė herė tė Lterit tė ri nė kishėn Kathedrale, kushtuar "Zojės sė Shkodrės" (Nana e Kėshillit t’Mirė), sipas idesė sė arkitektit tė ndjerit mjeshtėrKolė Idromeno. Dhe punimet filluan dhe pas disa viteve pėrfunduan me sukses, duke dhuruar pėr Kishėn Kathedrale kėtė dhuratė tė Nanes Hyjnore dhe tė popullit tė Shkodrės qė gėzon sot tė gjithė. E historia e Kishės Kathedrale ėshtė e hapur dhe do tė pasurohet me ngjarjet qė do ta pasojnė qytetin dėshmitare e sė cilės do tė jetė edhe ajo…

Klajd Kapinova
gazeta "Illyria",New York


Postuar nga tresh datė 03 Prill 2004 - 06:30:

Shkodra nė mengjese

Kendojnė bashkė nė mengjese pesė kumbonare,
kendojnė nė ajri mbi Shkoder ende fjete:
mbi Maranaj qet vetllen kureshtare
agimi e hjedh nė liqe synin e qete.

Perhapė lajmin e zgjimit rrezja e parė
tė parat pershendetje dridhen nė heshti tė lete,
e shpejt nė at lavdi dielli, qi e veshė fare
Shkodra kumbon me zane, zhurmė e jete.

E ai diell prendvere i ri shprazet nė shtepija
udha e lulishta tue ngjallė ngjyra e shkendija,
tue mbshtjellė gjithshka si nji tis ari, i holle:

skaj ne skaj si lum gzimi tue rreshqite
nė syt e vashave, qeshė, e mbush me drite
kacurrelat e tyne kur shkojnė nė shkolle.

Ernest Koliqi


Postuar nga hirushja datė 25 Prill 2004 - 00:09:

Pak fjalė pėr Shkodrėn

Shkodra

Kena Bunen e Liqenin

kem' Rozafen dhe humorin

kem' gjakmarrjet e shoqnine

s'ka si Shkodra per Shqipnine.


Postuar nga tresh datė 25 Prill 2004 - 09:45:

Talking Ne Shkoder kena edhe tre gjana te medha:

KAFEN E MADHE

KISHEN E MADHE

ARREN E MADHE

per informacion drejtohuni Shkodraneve :p


Postuar nga agata datė 25 Prill 2004 - 21:21:

Re: Pak fjalė pėr Shkodrėn

Citim:
Po citoj ato qė tha hirushja
Shkodra

Kena Bunen e Liqenin

kem' Rozafen dhe humorin

kem' gjakmarrjet e shoqnine

s'ka si Shkodra per Shqipnine.



e dashur hirushja e adhuroj humorin shkodran e jam dakort me ato qe thoni ju, shkurt e adhuroj shkodren edhe pse vet nuk jam nga shkodra.
por nuk e dua gjakmarjen.......

ju pershendes te gjith juve o shkodrane.


Postuar nga tresh datė 27 Prill 2004 - 16:39:

Du me skjaru dicka qe ndoshta Ju dhe shume te tjere nuk e dini.
Ne qytetin e Shkodres dhe ne qytetare Shkodrane nuk eshte praktiku KURR kanuni i Leke Dugagjinit.
Nuk eshte ne traditen shpirtone qytetare kultnore demokratike te Qytetarit Shkodran nji gja e tille.Kush i njeh shkodranet e vertete e di se nje gja e tille nuk ze vend tek ata.Nuk e mohoj rastet qe kane ekzistu , po ata jane si mizat e bardha e ne asnji menyre nuk bajne nje pergjithsim per qytetin e Shkodres.Me duket i shume pavend e fys barazimi Shkoder=Gjakmarrje
Shkodra 2400 vjeqare meriton me u kujtu per shume gjana qi i ka dhane ne historise, kultures, gjuhes, demokracise, humanizmit Shqyptare por jo per kanunin e cila nuk eshte pjese e qytetit te Shkodres.


Kaq qe nderhymja jeme.
Me respekt 3SH


Postuar nga tresh datė 27 Prill 2004 - 22:49:

Traditat Tona--Shoqėria Kulturore-Artistike "Rozafat"

Tonin Zadeja



Shoqėria "Rozafat", e pagėzuar me emrin e kėshtjellės sė Shkodrės, qė njė ndėr shoqėritė mė me emėr tė kėtij qyteti nė vitet '20 dhe'30 tė shekullit XX. Shoqėria "Rozafat" e pati bazėn e vet dhe elementėt e saj formues tek Shoqėria Ndihmėtare Punėtore qė u krijua nė Shkodėr qė mė 1905. Kjo shoqėri kishte pėr qėllim jo vetėm mbrojtjen dhe ndihmėn e punėtorėve, por edhe edukimin e tyre kulturor dhe artistik. Nismėtarė pėr formimin e shoqėrisė "Rozafat" ishin kėpucarėt Simon Gurakuqi (Rranxi) e Shuk Paloka; marangozėt Cin Nush Daija; rrobaqepėsi Gjon Laca; mekaniku Luigj Dajēi; berberi Ton Dajēi; mėsuesi Kolė Kosmaēi dhe nėpunėsit Kel Luka e Gegė Gurakuqi. Pėrkrahje materiale dhe morale shoqėria "Rozafat" pat edhe nga mjaft atdhetarė e dashamirė tė kulturės dhe artit si: Luigj Gurakuqi, Kel Marubi, Ndrekė Kaēulini, Nush Topalli, Shuk Gurakuqi, Tef Pogu, Dedė Shan Deda etj, qė mbetėn deri nė fund anėtarė nderi tė shoqėrisė. Mbledhja e 36 anėtarėve tė parė tė shoqėrisė nė shtėpinė e Simon Gurakuqit (Rranxi) me 13 shkurt 1918, mbahet si dita e themelimit tė shoqėrisė. Numri i anėtarėve tė shoqėrisė "Rozafat", nga 100 qė ishte nė vitet e para, arriti nė 220 nė vitin 1938.

Nė kanunin e vitit 1919, paragrafi 3, thuhet: "Qėllimi i shoqnis asht me permirsue shijen estetike tė popullit shqyptar per muzikė neper msim kndimi e veglash muzikore". Por, mė kalimin e kohės (shih Rregulloren e vitit 1921, paragrafi 2, dhe Statutin e vitit 1937, neni 2), veprimtari pėr t'u shėnuar zhvilluan gjithashtu dega teatrore dhe ajo letrare.

Lidhur me formimin e shoqėrisė "Rozafat", fletorja "Posta e Shqipnis", nė artikullin "Nji vepėr qytetnije", datė 23 shkurt 1918, shkruan: "Tuj kuptue pra fuqin e madhe tė muzikės, disa djelmoēa shkodranė, tė shtymė e tė nxitun prej ndesijet kombėtare, sikurse gjithmonė nder vepra kombėsije, edhe nė kėte u danė nė shej. Ēuene e thirrnė nji farė Aleks Ivanoviēit, i cili ka krye mesimet e veta nė Konservatorin e Pragės, e ky zotni i ndershem nisi tė apė mėsim nė shumė vegla muzikore nė shtėpi tė Simon Gurakuqit (Rranxi) ku natė pėr natė mblidhen do djem shkodranė pa ndėrlikim bėsimi: muhamedanė, katolikė e ortodoksė per me xanė vegla muzikore…. Kėta djelmoēa e mbajnė dhe e paguejnė vetė mėsuesin….."

Shoqėria "Rozafat" kishte flamurin e vet me fushė ngjyrė tė kaltėrt. Nė njėrėn anė, nė mes, stema e shoqėrisė (pamja e kėshjellės "Rozafat") me emrin e shoqėrisė pėrreth; kurse, nė anėn tjetėr, simbolet e muzikės. Nė ushtrimin e veprimtarisė sė saj, shoqėria ka qenė gjithnjė e vendosur ndaj ēdo ndėrhyrjeje nga jashtė. Nė tė tre dokumentet bazė tė shoqėrisė "Rozafat" (Kanuni i vitit 1919, Rregullorja e vitit 1921 dhe Statuti i vitit 1937) thuhet shprehimisht: "Shoqnija ka karakter thjeshtėsisht kulture". Kuptimplotė ėshtė fakti i refuzimit nė vitin 1935 i propozimit tė Ministrisė sė atėhershme tė Arsimit pėr tė aderuar nė "Bashkimin shoqnuer shkodran"apo nė "Shoqninė jashtėshkollore", si u qujt mė vonė.

Anėtarėt e shoqėrisė "Rozafat" ndaheshin nė anėtarė themeluesa; anėtarė besnikė (me veprimtari pesėvjeēare nė dobi tė shoqėrisė); anėtarė nderi; anėtarė vepruesa dhe ndihmėtarė (ata qė nuk marrin pjesė aktive nė shoqėri, por paguajnė kuotėn mujore).

Parija e shoqėrisė zgjidhesh prej mbledhjes sė pėrgjithshme tė anėtarėve dhe qėndronte nė fuqi pėr njė vit. Secila nga tė tri degėt nė tė cilat vepronin anėtarėt e shoqėrisė, sipas aftėsive dhe zgjedhjes personale, kishte drejtuesin e vet.

Parija qė doli nga mbledhja e parė e pėrgjithshme e anėtarėve tė shoqėrisė "Rozafat" pėrbėhesh nga: kryetar Kel Luka; nėnkryetar Simon Gurakuqi (Rranxi); kėshilltarė Cin Daija, Luigj Dajēi e Gjon Laca; ekonomat Shuk Paloka.

Duke rradhitur mė poshtė disa nga veprimtaritė kryesore muzikore e teatrore tė organizuara nga shoqėria "Rozafat" gjatė 20 viteve tė ekzistencėssė saj, shėnojmė se nė mjaft raste kėto veprimtari gėrshėtoheshin njėra me tjetrėn. Megjithatė, pėr qartėsi e saktėsi, do t'i trajtojmė veē.

Dega muzikore. – Veprimtaria e degės muzikore e shoqėrisė "Rozafat" ka qėnė e vazhdueshme dhe e njė cilėsie gjithnjė nė rritje. Koncerti i parė i pėrgatitur i shoqėrisė ėshtė dhėnė mė 28 Nėntor 1918 nė lulishten Popullore me rastin e pėrvjetorit tė gjashtė tė festės sonė kombėtare. Nė koncert, ku vendin kryesor e zinin kėngėt patriotike dhe popullore, pėr herė tė parė del para publikut njė vajzė shkodrane, Lajde Gurakuqi, qė nėn tingujt e mandolinatės, reciton plot zjarr njė poezi atdhetare.

Para se tė vazhdojmė me kronikėn e disa manifestimeve mė tė realizuara muzikore, kujtojmė se bazėn e tyre e pėrbėnte orkestra e shoqėrisė. Nė fillim ajo kishte karakter mandolinate (braē, mandolinė, mandolė, bugari). Pas afro dhjetė vitesh, orkestra numėronte 24 instrumentistė dhe nė pėrbėrjen e tyre kishte edhe 6 violina, 2 viola, kontrabas, flaut, klarin, saksofon, trombė, xhezband e pianofortė (Flautin e klarinin ia dhuruan shoqėrisė shqiptarėt me banim nė Bukuresht). Nė pėrgatitjen dhe drejtimin e koncerteve dhanė ndihmesėn e tyre, pas largimit tė Aleks Ivanoviēit, muzikantėt e njohur tė qytetit tonė, Frano Ndoja, At Martin Gjoka, Zef Kurti, Luigj Prela dhe specialisti italian Antonio Mucci.

Koncertin e dytė tė suksesshėm, shoqėria "Rozafat" e dha nė sallonin e shkollės Platore tė Parrucės, mė 27 prill 1919. Programi i koncertit pėrmbante kėto numėra muzikore: 1. Galopp, pėr orkestėr tė plotė; 2. Detarėt nė tė pėrshndetun, pėr mandolina; 3. Kuartet pėr violina e Richard Tourbie, 4. Sonatė pėr piano nė F- dur e W.A. Mozart; 5. Kujtim, valle katėr zėrash i A. Mendelssohn, 6. Mbretnesha e Keomit e D. Hruza; 7. Tercet violinash dhe harmonium nga opera "Lohengrin" e R. Wagner; 8. Shqiptarėt e muzika, valle korale e At Martin Gjoka; 9. Marsh pėr orkestėr tė plotė.

Lidhur me kėtė koncert, nė njė kronikė tė kohės lexojmė: "….programi kje zhvillue prej tė gjithė pjestarve tė orkestres me shumė mjeshtėri. Shoqnija muzikore pat pse me dalė para popullit, pse tue kqyrė kohen e pakėt qė paten pėr gatim tė koncertit, asnji nuk kishte pritė qi shoqnia "Rozafat", do tė mund paraqitte copat e njė Wagneri e tė njė Mozarti. Ky pėrparim i shpejtė i don diejtė per nder kryeparis qi ka kjo shoqni pse mundohet me shpirt me i dhanė shkase perherė ma tė forta zhvillimit tė muzikės nder djelm shkodranė, e i don diejtė edhe At Martin Gjokės, i cili ja ka vu barrė vedit msimin e muzikės e qi drejtoi at ditė edhe koncertin…. Nė koncert mueren pjesė edhe disa msuesa e fmi shkolle. ( Revista Zani i Shna Nout", qershor1919).

Duke u nisė nga pritja shumė e mirė qė iu bė koncerteve tė mėsipėme, kryesija e shoqėrisė vendosi qė pėr ēdo vit tė jepeshin 5 koncerte nė kėto raste: natėn e Vitit tė Ri, me 28 Nėntor, ditėn e Karnavaleve, nė pėrvjetorin e themelimit tė shoqėrisė me 13 shkurt dhe nė pėrvjetorin e ngritjes sė flamurit kombėtar nė kėshtjellėn Rozafat nė vitin 1914. Kėshtu, duke ndjekur disa nga veprimtaritė qė lanė mė shumė mbresa, kujtojmė koncertin e dhėnė nė kafen "Park" me 31 maj 1932, nė drejtimin e mjeshtrit Antonio Mucci, mėsuesit tė muzikės nė gjimnazin e shtetit. U dallua nė kėt koncert kori i pleqve, i plotėsuar nė kėtė rast edhe me disa tė rinj e tė reja shkollarė. Repertori koral mbante kryesisht kėngė popullore. Shumė mirė u prit edhe premiera e vodevilit nė dy akte "Pata", shfaqė nė kinema "Gloria" mė 19 mars 1933, nė variantin e pėrkthyer nga Cuk Simoni dhe vėnė nė skenė nga Henrrik Laca. Formacioni orkestral nėn drejtimin e mjeshtrit Luigj Prela, ekzekutoi me nivel artistik numėrat e ndryshėm muzikorė nė pėrbėrje tė vodevilit. Me kėrkesėn e publikut, vodevili u dha disa herė rradhazi.

Mė 10 dhe 20 gusht 1934, orkestra e shoqėrisė, nėn drejtimin e Luigj Prelės, dha nė kinoteatrin "Rozafat" dy koncerte qė tėrhoqėn vemendjen e dėgjuesve pėr nivelin e kėnaqshėm tė interpretimit. Me tė ardhurat e vjelura nga shitja e biletave, shoqėria arriti tė blej njė pianofortė.

Vend tė veēantė nė veprimtaritė e shoqėrisė "Rozafat", zinte edhe organizimi i mbrėmjeve argėtuese pėr anėtarėt dhe pjestarėt e familjeve tė tyre. Ja dy kronika tė nxjerra nga shtypi i kohės. Nė kronikėn e parė lexojmė: "Shoqnija e mirėnjohun "Rozafat", mė 11 maj 1936, nė mbrėmje, bani nji mbledhje dėfrimi pėr pjestarėt e vet e nė tė cilėn u dha edhe nji koncert prej orkestrės sė shoqnisė….. U kduen disa kangė prej zojushave Albina e Luigj Dajēit e Antonjeta e Gjon Shllakut. Zonjusha Albina deklaroi edhe nji fjalim tė rastit dhe tė dyja kjen duertrokitė…. ". (E pėrkohshmja kulturale popullore "Cirka", Viti I, Nr.5, f.78).

Kurse nga kronika e dytė mėsojmė se: "Me 8 tetuer 1936 ishte caktue mbledhja e gjithė pjestarėve pėr nji koncert defrimi…, ndoqėn shumė copa tė bukura muzike, ndėr tė cilat disa tė hartueme prej nji kompozitorit bashkatdhetar qi deri tash asht i panjoftun, megjithėse punon shumė nė lamėn hartuese muzikore. Ky asht z. Pjetėr Dungu, me shėrbim nė bandėn ushtarake tė Tiranės; i cili nė atė mbramje u da nė shej sidomos me tangon e kompozueme prej tij "Deri kur do t'rri tuj pritė" mbi fjalėt e Prof.Dr. Henrrik Lacės". (E pėrkoshmja kulturore popullore "Cirka", Viti I, Nr. 10,f.158).

Para se tė kalojmė nė dy koncertet e periudhės sė fundit tė veprimtarisė koncertale tė shoqėrisė "Rozafat", mė poshtė po shėnojmė programin tipik tė njė shfaqjeje tė kombinuar, dhėnė me 28 Nėntor 1936: 1). "Kombi e Flamuri", bocet dramatik njė akti; 2). farsa "Shikuesi me rrema"; 3). copa orkestrale tė zgjedhura; 4). Gjashtė kangė korale tre zanesh dhe 5). recitim "Bija Shqipėtare".

Me 15 gusht 1937 shoqėria dha nė kinoteatrin "Rozafat" njė koncert tė pasur. Tė ardhurat e realizuara nga shitja e biletave iu dhanė komisionit tė ngritur nė qytetin e Shkodrės pėr ndėrtimin e monumentit tė "Dėshmorėve tė Lirisė".

Koncerti i fundit qė njohim, por njėkohėsisht edhe ndėr me tė realizuarit nga ana muzikore, qe koncerti jubilar i 25-vjetorit tė shpalljes sė Pavarsisė dhėnė nė prag tė festės sė 28 Nėntorit 1937. Programi, i ndarė nė dy pjesė, pėrmbante kėto numra muzikorė: 1) "Fliegermarch – Willy Kuhn; 2).Herzev und Blumen (walzer) – A. Tellier – Czibulka; 3)."Bebč" – S. Ferruzzi; 4). "Cosa rara" (valzer nga opera "Una cosa rara") – V. Martini; 5). "Sarą ma non ci credo" – Ristori- Roger; 6). "Quand l'amur meurt" (valse lento) – Octave Cremiex; 7). "Suite Orientale"- Francis Popy; 8). "Serenata al vento"- V. Mascheroni; 9). "Tombuctu"- V. Tamburini; 10). "Destyny" (Walse- Boston)- Sydney Baynes;11). "Tango dell'addio"- F.Lunetta; 12). "Campane a sera"-V. Billi; 13). "Stornello appassionato"- G. Zuccoli; 14). "Si j'etais roj"(Ouverture)- V. Adam.

Nė kėtė koncert lujatėn kėto instrumentistė: Zef Alimhilli, Ugo e Dario Arditi, Noc Shllaku, Ciril e Vasil Pistoli, Rrok Plani, Angjelin Zojzi, Zef e Gjon Sheldija (violina), Paulin K. Pali (flaut), Loro Kovaēi (klarinetė), Luigj Doda (saksofon), Tonin Mala (trombė), Ton Alimhilli (zhezband) e Shuk Shllaku (pianoforte).

Koncerti u dha edhe nė kinema "Magjistik"- Tiranė 27.nėntor 1937.

Me interesė ka qenė bashkėpunimi i orkestrės sė shoqėrisė nė koncertet e dhėna gjatė viteve 1936-37 nė qytetin e Shkodrės nga kėngėtarėt e mirėnjohur tė vendit tonė Tefta Tashko, Marie Paluca, Kristaq Antoniu dhe pianistėt Lola Gjoka dhe Tonin Guraziu. Kėshtu, nė programin e koncertit tė dhėnė nė kinoteatrin "Rozafat" nė pranverėn e vitit 1937 nga kėngėtarja Tefta Tashko dhe pianistja Lola Gjoka me pjesmarrjen e orkestres sė shoqėrisė me rastin e vizitės qė bėri nė Shkodėr poeti Aleksander Drenova (Asdreni), krahas arjeve operistike, kėngėve popullore, solove nė pianoforte, figuronin edhe numra tė ndryshėm orkestralė, luajtur nga orkestra e shoqėrisė.

Dega teatrore – Nga shfaqjet me dinjitet tė degės teatrore, shėnojmė komeditė "Bylbyli nė Shkodėr" (1923) dhe "Dy gungaēat" e Ndoc Vasisė; farsat "Sarrafi" (1931) dhe "Nata e Karnavalit" (1933) e Gjush Sheldisė; dramat "Besa" (1933) e S. Frashėrit, "Mojs Golemi" (1933), e Kol Mirditės (Helenau), "Atdheu nuk mohohet" (1934) e Gjush Sheldisė, "Kthimi i Skenderbegut pėr liri tė Shqipėrisė", (1937) e Henrik Lacaj, interpretuar nga aktorėt Loro Kovaēi, Pjetėr Gjoka, Gjon Karma, Ndoc Gjonej, Ndoc Gora, Zef Mirashi etj.; ndonjė farsė njė akti si "Njeriu me hėnė", "Metamorfoza shkodrane" (interpretuar nga aktori komik Lin Gjonej), "Sorrat", "Tre cubat", e cituar mė sipėr etj., qė sipas zakonit tė athershėm, gėrshėtoheshin me numrat e vokalė apo orkestralė tė koncerteve tė ndryshėm.

Duke i mbyllur kėto shėnime pėr veprimtarinė e gjallė 20 vjeēare tė shoqėrisė "Rozafat" nė fushėn e muzikės dhe tė teatrit, dy fjalė pėr organizimin e pėrvitshėm nga ana e shoqėrisė tė festės popullore tė karnavaleve. Mjetet dekorative tė punuara me shije e fantazi si anije, glob, shtėpi etj, tė vendosura nė automjet; larmia e veshjeve dhe maskave, kėngėt dhe tingujt e instrumentėve muzikorė, letrat fluturuese etj, i japin kėtyre festave njė bukuri tė veēantė. Nga mengjezi deri nė darkė, me ndalesa tė vogla nėpėr shtėpitė e anėtarėve, karvani i karnavalit kalonte nėpėr rrugėt kryesore tė qytetit, duke dhėnė koncerte tė improvizuara apo duke recituar bejtet e vitit, pėrmes tė cilave fshikulloheshin zakonet dhe shfaqjet negative tė shoqėrisė shkodrane duke mos kursyer edhe nėpunėsit e sferave tė larta qeveritare, pėrfshirė edhe vetė anėtarėt e qeverisė. Mjeshtėr tė kėtij organizimi e realizimi kanė qenė anėtarėt e pasionuar tė shoqėrisė Kolė Shiroka, Ndoc e Kolė Tivari, Shuk Paloka etj. Me poezitė e tij mė tė mira humoristike Kolė Shiroka botoi nė vitin 1932 vėllimin "Lamtumirė djalėri".

Ashtu si tė gjitha shoqėritė e pavarura kulturore-artistike tė qytetit tė Shkodrės, edhe shoqėria "Rozafat" e nderpreu veprimtarinė e saj me urdhėr tė autoriteteve pushtuese fashiste nė tetor tė vitit 1939.


Shkodėr, 14.09.2000


Postuar nga Perendia datė 30 Prill 2004 - 20:55:

Thumbs up

1 nga ėndrrat e mia ėshtė tė vizitoj Shkodrėn e tė jetoj aty qoftė edhe pėr pak kohė.


Postuar nga hirushja datė 30 Prill 2004 - 22:01:

Sabina

Citim:
Po citoj ato qė tha sabina


e dashur hirushja e adhuroj humorin shkodran e jam dakort me ato qe thoni ju, shkurt e adhuroj shkodren edhe pse vet nuk jam nga shkodra.
por nuk e dua gjakmarjen.......

ju pershendes te gjith juve o shkodrane.



Te gjithe e duam...por ama gjakmarja ekzizton shume ne disa fshatra te shkodres.


Postuar nga Zonjushez ne gjemba datė 01 Maj 2004 - 10:27:

Re: Ne Shkoder kena edhe tre gjana te medha:

Citim:
Po citoj ato qė tha tresh
KAFEN E MADHE

KISHEN E MADHE

ARREN E MADHE

per informacion drejtohuni Shkodraneve :p


Ku e le xhamine e plumbit?
Ku e le xhamine perballe 28-nentorit??

Ja nje artikull i marre nga fjala e Shkodres:

XHAMIA E PLUMBIT
Ndėr veprat e shumta tė ndėrtuara nė Shkodėr nga trashėgimtarėt e njėpasnjėshėm e sundimtarė tė mėdhenj siē ishin Bushatllinjtė, ėshtė dhe Xhamia e Plumbit, e cila njeh si datė tė lindjes sė vet, vitin 1773. Kjo vėrtetohet edhe me shqipėrimin e shkrimit tė gdhendur nė pllakėn e vendosur mbi derėn kryesore tė kėsaj xhamie, ku thuhet:
"Viti 1187 Hixhri ėshtė data e ndėrtimit tė xhamisė sė madhėrishme prej Mehmet Pashės, zot i bamirėsive." Dhe mė poshtė: "Viti 1280 ėshtė data e riparimit tė xhamisė prej kujdestarit tė saj Mahmut Berberi". Respektivisht, kėto dy data tė kalendarit islamik, pėrkojnė me vitet 1773 dhe 1863.
Ajo ēka ėshtė pėr t'u shėnuar mbi jetėn e kėsaj xhamie, krahas asaj se ky institucion i rrallė kulti tipik i stilit turko- arab ėshtė tregues i njė stadi tė lartė miqėqėnieje tė lagjes sė vjetėr Tabakė nė gjysmėn e dytė tė shekullit tė 18 dhe gjatė shekullit tė kaluar, ėshtė historia e dhimbshme e kubeve prej plumbi, tė cilat, mė se njė herė u bėnė objekte vjedhjesh e grabitjesh.
Kėshtu, menjėherė pas shpėrthimit tė kufijve tė qytetit tė vjetėr drejt asaj zone ku sot shtrihet Shkodra, xhamia ra prč e individėve tė ndryshėm, tė cilėt, pėr arsye tregtie, hoqėn shtresat e konsiderueshme tė plumbit nga kupolat e xhamisė. Megjithatė, viti 1913 3 gjeti Xhaminė e Plumbit me disa shtresa plumbi, por ushtria e Vjenės e vazhdoi edhe mė tej shkretimin e objektit, duke i hequr dhe mbetjet e fundit. Ėshtė plotėsisht e vėrtetė se Xhamia e Plumbit ėshtė "fundosė", veēse kjo "fundosje" - siē i thonė shkodranėt - nuk ka ardhur pėr arsye tė zhytjes sė ndėrtesės nė thellėsi shkaktuar nga paqėndrueshmėria e shtresave tė dobėta me pėrbėrje kryesisht gėlqerore. E vėrteta flet me gjuhė tjetėr: Ajo fushė ku kalon Drini, nė kohėn e ndėrtimit tė Xhamisė ishte shumė me e thellė nga ē'ėshtė sot. Mjafton tė thuhet se Xhamia e Plumbit kishte 8 "dhėmbė" shkallė pėr tė kuptuar se prurjet e Drinit nė kėtė fushė e kanė ngritur nivelin e tokės, por jo se kanė ulur atė tė xhamisė, minarja e sė cilės, pas riparimit tė fundit rreth vitit 1920 nga Xhelal Pasha, nipi i Vezirit Plak tė Bushatllinjve tė Shkiodrės, u shemb prej njė rrufeje nė vitin 1967. Po nė kėtė vit, Xhamia e Plumbit u mbyll, por pėr ēudi, ajo ėshtė ndėr tė paktat xhami nė krejt Shqipėrinė qė nuk u shkatėrrua nga ateizmi i ēmendur komunist.
E tėrė Shqipėria, por sidomos Shkodra, ėshtė dėshmitare e shkatėrrimit tė mjaft objekteve tė kultit mysliman, mes tė cilave, edhe ndėrtime tė jashtėzakonshme, si Xhamia e Parrucės, e Kirasit, e Selvisė, etj... Ndėrsa po ndėrtohej xhamia, vetė Mehmet Pasha mori pjesė nė punimet; ky gjest shpjegohet me pėrkushtimin e tij fetar dhe me qėllimin qė me i tregue popullit se puna ėshtė e madhėrishme, aq mė tepėr nė vepra publike. Nė lidhje me pjesmarrjen e Mehmet Pashės nė kėto punime ka njė anektodė: Njė fshatar donte t'i paraqiste njė ankesė personale Pashės; mori vesh se ndodhej mes punėtorėve, por nuk e dallonte, sepse ai ishte i veshur thjeshtė. Rastisi qė vetė personi ta pyeste vetė (vetė Pashėn) se ku gjendej Pasha dhe mori pėrgjigje qė tė priste pak. Pas pėrfundimit tė punės, {asha u vesh zyrtarisht dhe i doli para hallexhiut qė mbeti i prekur nga thjeshtėsia e tij.


Postuar nga Zonjushez ne gjemba datė 01 Maj 2004 - 10:29:

Re: Sabina

Citim:
Po citoj ato qė tha hirushja


Te gjithe e duam...por ama gjakmarja ekzizton shume ne disa fshatra te shkodres.


Gjakmarrja egsiston dhe ne qytete jugore,shih mos ngaterroheni.

Ah pamja e mesiperme ka nje si pamje me lluce pasi ne dimer bie shiu dhe xhamia eshte e ndertuar ne nje ultesire te vogel.


Postuar nga Zonjushez ne gjemba datė 01 Maj 2004 - 10:35:

Citim:
Po citoj ato qė tha ESHI
"SHKODRA ME BEFASOI DHE ME BERI MENJEHERE PER VETE, ISHTE PLOT NGJYRE ,PLOT JETE DHE ART.
NJEREZIT ISHIN SHUME TE SHOQERUESHEM DHE PUNETORE.... ATA ISHIN SHUME NJEREZORE" NGA EDITH DURHAM


APO JO ZONJUSHEZ NE GJEMBA????


Shkodra ka nje thesar te pacmueshem:njerezit
Njihen per besnikeri,per mikpritje,per humor,per pasterti,per bahcet e bukura me lule,per kulturen qindra vjecare qytetare shkodrane
Pastaj Shkodra njihet per Bunen,Drinin,Kirin,liqenin e Shkodres,restaurantet ne ishujt e liqenit,per guzhinen,per jaret shkodrane, per vajzat e djemte e bukur :p
Jane gjera qe nuk i gjen ne asnje qytet tjeter,shijen e fisnikerise e provon vertete vetem tek qytetaret shkodran.


Postuar nga Zonjushez ne gjemba datė 01 Maj 2004 - 10:40:

Sahati i Inglizit

SAHATI I INGLIZIT, SHKODĖR
Ish Muzeu Historik i Qytetit te Shkodres
Ėshtė quajtur ndryshe edhe Sahati i Inglizit, pėr shkak se ka qenė rezidencė e lordit anglez Paget. Pėrpara se tė ngrihej ajo ndėrtesė qė ėshtė sot, nė vendin qė dikur kishte qenė kėnetė, ishte shtėpia e Domnorėve, tė cilėt u shpronėsuan nga qeveria turke.
Arratisja nga Mali i Zi pėr nė Shkodėr i njė kundėrshtari politik tė Knjaz Nikollės, bėri qė me ndėrhyrjen e Beroviqit (atėherė anėtar i kėshillit administrativ) tek valiu i qytetit, shtėpia t'i jepej malazezit, tė cilit, po me ndėrhyrjen e valiut, i erdhi falja nga vetė krajli i Malit tė Zi. Pas rikthimit nė atdhe tė disidentit Mercariē, gjysma e shtėpisė sė Domnorėve iu shit lordit Paget, ndėrsa pjesa tjetėr iu fal, nga qeveria, malazezit Bozho Mikashiq. Qeveria turke ia bėri kėtė dhuratė malazezit pėr motive politike, ngase vėllai i Bozhos, Todor Kadiqi kishte vrarė nė Kotor knjazin Danilo Petroviē mė 1860. Nga ana e tij, Bozho ia ktheu nderėn turqve duke udhėhequr ushtrinė e tyre nė luftėn e Tivarit mė 1876, ku dhe u vra e u soll me nderime nė Shkodėr.
Pas vdekjes sė Bozhos, krejt shtėpia iu shit anglezit Paget, i cili menjėherė planifikoi rindėrtimin e saj nė stilin e njė kėshtjelle mesjetare - aspak bashkėkohore - por unikale nė krejt qytetin e ri tė Shkodrės. Por cili ishte misioni i vėrtetė i Peget -it nė metropilin verior? Vėrtet ai e kishte blerė dhe rindėrtuar kėtė kėshtjellė tė vogėl vetėm pėr tė dimėruar ngase i pėlqente gjuetia, apo tjetėr mision fshihej pas pasionit tė tij tė ēmendur pėr relike tė vjetra, tė cilat ua blinte shkodranėve pėr "pare buke"?
Nė librin, tė cilit po i referohemi gjerėsisht nė hartimin e kėtij shkrimi, autori Hamdi Bushati, thekson: "Ardhja e lordit Paget si "villegiator" nė Shkodėr dhe veprimet e tij tregojnė se ai qe i ngarkuem edhe me mision politikp-fetar, si agjent i pėrhapjes sė protestanizmit nė Shqipni me qendėr Shkodrėn. Lordi, nė shtėpinė qė ndėrtoi, sallonin e madh e pėrshtati nė stilin oriental, me tavan tė daltuem, me trapazan e tė ndame tė tjera, tue e pėrgatitė me qėllim faltoreje, nė gjasim tė kishave e tė kapelave protestane; kulla e sahatit njėkohėsisht do tė shėrbente pėr tė rrahė kumbonėn nė orarin e liturgjisė. Me fjalė tė tjera, lordi Paget kishte marrė nismėn pėr themelimin e njė kishe anglikane nė qytetin tonė. Mbasi ndėrtoi shtėpinė dhe e bani tė pėrshtatshme pėr faltore, nisi tė propagandojė pėr me tėrheqė besnikė pėr fenė e re.
Ai paguente me tė holla disa aventurierė katolikė, tue iu dhanė nga tre napolona nė muej. Nė lakmi tė pares filluen tė grumbullohen pranė lodrit anglez, i cili iu shpėrndante broshura tė ritit protestan. I quejtuni Ndrekė Protestani, gjallė deri vonė, qe njė renegat nga ata frekuentuesit e predikimeve tė Pagetit. Veprimet e lordit nuk patėn sukses, sepse nė njė anė ndjekėsit renegatė filleun tė paksoheshin, nė anė tjetėr protestat e klerit katolik tė kėtueshėm si dhe demarshet e konsullit austriak, si mbrojtės i katolikėve nė Shqipni, penguen rrymėn fetare tė lordit Paget. Si rezultat i protestave tė masipėrme, qeveria osmane ndėrhyni kundėr veprės sė lordit; shtėpia e lordit mbeti vetėm si banesė e tij. Si aneks i kėsaj shtėpie ka qėnė edhe njė pronė e gjanė, qė zgjatej deri nė qoshe tė rrugės sė MAPO-s sė sotme industriale, bashkė me shtėpinė ku ka pasė rezidencėn konsullata franceze. Nė kohėn e Luftės sė Parė Botnore, atėherė kur serbėt po ndiqeshin nga gjermanėt dhe njė pjesė e asaj ushtrie tė dėshtueme ra nepėr Shkodėr, erdhi Pageti nė Shkodėr bashkė me gjeneralin Filips, ish-guvernatorin e Shkodrės nė periudhėn e Komisionit Ndėrkombėtar nė vitin 1913.
Thuhet se shtėpinė e tij te sahati lordi ia dhuroi njė oficeri anglez tė regjimit tė Zogut. Oficeri i pėrmendun ua shiti tregtarėve vėllazėn Salih Mehmeti pėr 40.000 fr.ar. tė dyja shtėpitė, bashkė me hinterlandin e tyne, qė nė vitin 1930." Pra, misioni i vėrtetė i lordit anglez ishte pėrhapja e protestanizmit. Me kėtė qėllim ai dhe ndėrtesėn nga brenda e projektoi si tė pėrshtatshme pėr t'u kthyer nė rastin mė tė parė nė kishė. Edhe kulla, qė prej tė gjithėve njihet si kulla e sahatit, (Sahati i Inglizit), nuk ėshtė tjetėr veēse njė kullė e duhur pėr kėmbana. Por kur e pa se qėllimi i tij ishte tepėr larg, Paget solli nga Anglia njė sahat tė madh me tre fusha, rrahjet e tė cilit nė orėt fiks dėgjoheshin nė thuajse gjithė kthinat e Shkodrės. Pak vite pas ēlirimit tė vendit, ndėrtesa kėshtjellė nė qendėr tė Shkodrės iu kalua Muzeut Historik tė Qytetit, ndėrsa kullėn e sahatit e morėn MKZ -tė (Mrojtja kundėr zjarrit). Me kėtė rast, edhe sahati u hoq, pėr t'u vendosur ndoshta nė Tiranė, - si shumė objekte tė tjera. Aktualisht, pre afro tre vitesh, Muzeu Historik i Qytetit ėshtė shpėrngulur nga ish-rezidenca e lordit anglez, ngase kjo pronė iu rikthye pronarėve tė mėvonshėm, dhe u vendos nė shtėpinė muze tė Oso Kukė Shkodranit.

Marre nga fjala e Shkodres


Postuar nga hirushja datė 02 Maj 2004 - 17:03:

Referendum per nje Kanun te ri

1. A jeni dakord me nismen e marre?

2. Gjaku duhet te merret vetem tek vrasesi dje jo tek anetaret e tjere te fisit

3. Vrasesin te mos e mbroje askush

4. Kush shkel kete bese, vecohet nga fshati

5. Ndalohen krushqite me shkelesit e kesaj bese

6. Ndalohet qe shkelesit te kesaj bese ti shkohet ne shtepi



Shkoder - Referendum per kufizuar gjakmarrjen. Gjaku do te lahet vetem tek njeriu qe ka kryer vrasjen dhe jo tek anetaret e fisit. Pikerisht per te marre besen e ketij rregulli ne Malesine e Madhe pritet te realizohet nje referendum ku te gjitha banoret do te votojne. E thene me ndryshe, pas kaq vitesh e shekujsh lind nje Kanun i ri, qellimi i te cilit eshte kufizimi i gjakmarrjes.

Nisma i takon Lidhjes te Misionareve te Paqes dhe vendi i zbatimit do te jete Malesia e Madhe. Rethi me i skajshen verior do te jete i perfshire ne nje projekt pilot per ngushtimin e rrethit vicioz te ngujimit. Projekti ka mberritur prej kohesh ne zyrat e Bankes Boterore dhe ende nuk eshte marre pergjigje prej atje. Ndersa eshte mbeshtetur nga CAFOD Albania dhe ka patur perkrahje morale nga diplomatet qe jane ne Shqiperi dhe nga Institucioni i Avokatit te Popullit.
Gjakmarrja duhet te vije duke u zbutur dhe ngujimi duke u ngushtuar, fenomeni atavizem i trasheguar eshte dukshem i dhimshem ne qytetet dhe fshatrat veriore dhe po sfidon qyteterimin e sotem. Kanuni shqiptar mbi bazen e te cilit ka ardhur ngujimi i mijera familjeve shqiptare thote vetem "Gjaku lahet me gjak". Por ne faqet e kanunit eshte e parashikuar edhe qe "Mos Vrit! Per sa dam te asht shkaktu, duhet me u la sipas randsise. Gjaku lahet me gjak". Ne kanun kjo nenkupton larjen te doraci dhe jo kund tjeter. Vetem ne 24 oreshin e pare pasi eshte kryer vrasja, sipas parashikimeve te kanuneve shqiptare, mund te vritet kushdo prej fisit. Pas kalimit te kohes jo. Te mendosh qe ky kanun eshte krijuar ne kohra qe studiozja e famshme e Shqiperise Edit Durham i quan me te lashta se armet prehistorike te muzeumeve. "Kanuni qe i atribohet Leke Dukagjinit eshte me i vjeter dhe i lashte se armet e permendoret e ushtareve te muzeumeve".

Te gjitha rregullat e referendumit

Eshte mbi bazen e nje modeli te homologeve misionare ne shtetin fqinj ne Mal te Zi. 13800 familje ne Malesine e Madhe do te kene brenda javes te ardhshme formularet e referendumit. Keto formulare i jane dhene krereve te Komunave te Koplik Qendres dhe te Bashkise te Koplikut. Sipas misionareve formularet do te shperndahen ne cdo familje. Kreu i familjes do te firmose se eshte pro ose kunder nisme te ndermarre. Kjo nisme parashikon qe gjaku te merret vetem te doraci. "Ai qe kryen krimin duhet te ndeshkohet dhe jo te tjeret". Sipas asaj qe eshte parashikuar nga hartuesit e referendumit, pas nenshkrimit ajo qe do te vendoset do te jete e shenjte sa edhe kanuni, ne mos me teper. Askush nuk mund te mbroje dhe te afroje pas kesaj doracin, me te cilin nuk do te merren me as misionaret dhe askush tjeter. Ne kete menyre shteti ligjor do te jete si i tille dhe nisma pikerisht kesaj do t'i sherbeje, duke synuar ne te njejten kohe edhe kufizimin sa me shume te gjakmarrjes dhe te ngujimit. Firmosja deklaratave por ose kunder do te behet ne prani te nje grupi te nismetareve, me pjesmarrjen e nje perfaqesuesit te pushtetit vendor (Bashki a komune), te kryeplakut te fshatit a te lagjes, te nje perfaqesuesu te fisit, te nje perfaqesuesi te klerit, dhe te rendit. Natyrisht te pranishem ne firmosje do te jene edhe perfaqesuesit e rendit. Pasi te kene shkuar shtepi me shtepi ne te gjithe zonen e Malesise te Madhe atehere do te behet nje Kuvend i madhe me perfaqesuesit e te gjithe fiseve dhe do te lidhet "Besa e Madhe". Qe nga ky moment, vendosja do te jete e kryer. Kush shkel kete bese do te lecitet dhe vecohet nga i gjithe katundi. Askush nuk do te shkoje me ne ate shtepi. Ne mort a gezim do te jene te vetem. Krushqi me shkelesit nuk do te behet. Ngujimi ne kete menyre do te jete jo i nevojshem perderisa gjaku do te kerkohet vetem te doraci. Kush e shkel kete pervec te tjerave do te hape nje gjak te ri. Ne kete mnyre shtetit ligjor i hapet udhe te mbroje me shume ligjet e tij. Sipas misionareve punet po ecin mbare. Deri tani pjesa me e mdhe e formulareve jane shperndare dhe madje ne disa vende ka nisur edhe firmosja. Keshtu ne komunen e Kastratit sipas misionareve ka mbaruar firmosja dhe kane qene pro nismes 97 % e kryefamiljareve. He per he vetem Malesia e Madhe eshte perfshire ne kete projekt. Por duket se edhe Shkodra do te kete te njejtin vend. Ideja eshte perkrahur nga kreret e Komunave te Velipojes, Dajcit dhe Bushatit.

(Zonjusha ne gjėmba kėtu po bisedojm per Shkodrėn dhe jo pėr jugun)


Postuar nga Zonjushez ne gjemba datė 02 Maj 2004 - 17:23:

Hirushja!

Ketu flitet per traditat kulturore te Shkodres ndaj nuk besoj qe artikulli e ka vendin ketu por meqe je mund te na thoshe dhe dicka per policine e Shkodres a rrjetin hidraulik


Postuar nga ESHI datė 04 Maj 2004 - 00:56:

Nuk kam nerva te te kthej nje pergjigje mbi ate referendumin. Me gje fallco per temen ne te cilen eshte shkrujt nuk kisha pare ketu ne fh.Je dhe moderatore vete mi motra (Hirushka) ,te pakten ca rregulla duhet ti dije,nejse njeriu aq sa di ben.

Zonjushes te pershendes .Flm per infon.


Postuar nga red_dragon datė 07 Maj 2004 - 19:14:

shkodra zemra jeme

Pershendetie Shokdra
Mua me Pelqen qyteti i shkodres dhe me se shumti me pelqen humori shkodra,si thoj ca kena ?
Po me kane thene qe vitet e fundit kan ardh ato dugagjinsit edhe ju kan mare ftyren.Pse kaq te keqi jane ata?
Shkodren e mbajme si djep te kultures.Ja ke inatin foli hakun . by red_dragon


Postuar nga tresh datė 28 Maj 2004 - 09:55:

Shkodra ka qėnė qyteti i bibliotekave.

Shkodra ka qėnė qyteti i bibliotekave mė tė vjetra e mė tė pasura. Qė mė 1683 njihej Biblioteka e Bogdanit, mė pas ajo e Bushatlinjve, pėr tė cilin, nė vitet 40 tė shek. 19-tė u ngrit ndėrtesa e cila shėrbeu mė vonė si seli e degės sė Lidhjes Shqiptare te Prizrenit (1878-1881); biblioteka e Myftiut te Tabakėve, e themeluar nė fillim tė shek. 19-tė, me mbi 2000 vėllime; bibliotekat e institucioneve fetare pranė Kalasė, nė Pazar tė Vjetėr, Tophanė etj; bibliotekat e jezuitėve, nė tė cilat janė ruajtur vepra me vlerė si "Ēeta e Profeteve" e P. Bogdanit, "Jeta anonimi i Skėnderbeut"(botimi i vitit 1640), gramatika tė moēme shqipe, studimet e albanologėve Mayer, Ascol, Hahn, Jokl, Kamarda, Kristoforidhi etj., bibliotekat franēeskane (me mbi 15000 vėllime), ku ruheshin dorėshkrimet e Fishtės, Gjeēovit, kopja e Mesharit tė Gjon Buzukut (1555), nxjerrė prej Justin Rrotės, enciklopeditė e ndryshme etj. si edhe vepra tė rralla tė shek. XV, XVI, XVII, tė botuara nė Francė, Zvicer, Gjermani, Itali, vepra filozofike, teologjike e historike nė gjuhė tė Europės dhe tė Lindjes. Me bibliotekat e jeziutėve dhe franēeskanėve, dhe akademitė e tyre respektive, u vendosen bazat e shkencės albanologjike; bibliotekat e shoqėrisė "Bashkimi", "Agimi", tė Klubit "Gjuha Shqipe", tė "Komisisė Letrare Shqipe", tė Shoqėrisė "Vėllaznija", bibliotekat private te Hil Mosit, Mirash Ivanajt etj. etj. Nė mes tė shekullit XVIII, Korēa kishte njė bibliotekė me 4000 vėllime, tė njohura ishin edhe bibliotekat e Voskopojės, Vithkuqit, Selasforit (Zvezdės). Gjatė Rilindjes Kombėtare nisi krijimi i bibliotekave pranė shoqėrive e klubeve patriotike. Gjatė Pavarėsisė, bibliotekat publike filluan tė ngriheshin edhe nė Tiranė dhe Elbasan. Deri mė 1939 kishte gjithsej 5 biblioteka publike, Shkodėr, Tiranė, Korēė etj. Pas Luftės sė Dytė Botėrore, shteti diktatorial pėr interesat e tij, i eliminoi bibliotekat e famshme me fondet e rralla, arkivat, koleksionet e rralla etnografike dhe numizmatike dhe muzeumet e klerit nė Shkodėr. Duke filluar nga kjo kohė, si rezultat i kėtij veprimi dhunues antikombėtar, Shkodrės ju grabiten vlerat kulturore shqiptare qė breza tė tėrė shkencėtarėsh e atdhetarėsh kishin krijuar ndėr shekuj, prandaj ky qytet e humbi rolin parėsor qė mbante nė vlerat materiale, muzealo- bibliografike nė Shqipėri.


Postuar nga tresh datė 28 Maj 2004 - 09:58:

Biblioteka "Marin Barleti" Shkodėr

Biblioteka "Marin Barleti" e Shkodrės ėshtė njė ndėr bibliotekat mė tė pasura tė Shqipėrisė. Nė kohė tė ndryshme ėshtė quajtur Beledije, Pėrlimtare. Librat e parė tė kėsaj biblioteke ishin pronė e ish Bashkisė sė Qytetit. Kjo bibliotekė u themelua qė nė vitin 1931. Nė kėtė bibliotekė, qė nė fillim u quajt Bibljoteka Popullore, u vendosėn edhe librat e Bibliotekės sė Shoqėrisė sė shpėrndame "Vėllaznija". Nė vitin 1945, me mbylljen e dhunshme tė institucioneve shtetėrore dhe private tė para 28 Nėntorit 1944, kjo bibliotekė u pasurua me fondet e grabitura tė bibliotekave private tė institucioneve fetare, tė jezuitėve, franēeskanėve dhe komunitetit musliman.

Vlen tė pėrmendet se kjo bibliotekė, tė paktėn deri nė muajt e parė tė vitit 1991, ka pasur inkunabula dhe vepra shumė tė rralla, qė nga shekujt XV-tė, XVI-tė e kėndej, shtypur nėpėr qendrat mė tė mėdha tė librave tė vjetėr nė Europė si, nė Gjermani, Zvicėr, Itali. Kėta libra tė botuar, qoftė nė Paris, Würtemberg, Bazilé, Venecia, Firenze, Romė, Napoli etj., formonin njė nga pjesėt mė tėrheqėse dhe qė caktojnė drejtimin dhe i japin karakteristikėn kėsaj biblioteke, si njė bibliotekė studimesh historike dhe filologjike klasike tė botės sė vjetėr greke-romake. Ajo mbante vepra enciklopedike, leksikona dhe fjalorė tė mėdhenj dhe tė posaēėm qė i mungojnė edhe dy bibliotekave mė tė mėdha tė Tiranės, qė janė siē dihet, shumė mė tė pasura nė sasi se sa Biblioteka "Marin Barleti". Midis veprave tė rralla tė letėrsisė shqipe nė kėtė bibliotekė, pėrveē botimit tė parė tė Bogdanit, ėshtė edhe vepra e J. Varibobės "Gjella e Shėn Mėriis Virgjėr" e vitit 1762, njė nga botimet e shekullit XVII-tė tė Budit, "Doktrina", e shoqėruar me disa vjersha tė pėrkthyera dhe origjinale. Nė mes tė veprave pėr Gjergj Kastriotin, krahas dy veprave tė njohura tė Marin Barletit, ėshtė njė vepėr e viti 1592 botuar nė frėngjisht nė Amsterdam, "Skėnderbeu i Madh"; botimi greqisht, "Pėrmbledhje e Historisė sė Gjergj Kastriotit"; dy poema mbi Skėnderbeun, njėra latinisht dhe tjetra italisht; dy vepra dramatike tė shekullit tė XIX-tė mbi Skenderbeun etj. Midis veprave tė rralla ėshtė edhe botimi i vepres sė Farlatit- Coletit, "Illyricum sacrum" (Vetėm dy vėllime), botimi i dokumenteve historike "Acta et Diplomata res Albaniae Mediae Aetatis Illustrantia", botuar nga L Thallņczy, K. Jireēek dhe E .Sufflay etj. Aty janė (ishin?!) disa nga koleksionet e vjetra tė revistave dhe gazetave shqipe prej Lidhjes sė Prizrenit e kėndej, si "Albania" e Brukselit dhe e Londrės, "Koha-Bashkimi" tė vitit 1910-1911; "Posta e Shqypnis", "Besa Shqyptare", "Zani i Shkodrės", "Ora e Maleve", "Hylli i Dritės", "Leka", etj. qė tė gjitha botime tė Shkodrės, disa nga hartat e vjetra historike tė Shqipėrisė, fotokopjen e njė kronike qė ka tė bėjė me historinė e vendit tonė. Njė pėrshkrim i tėrė mund tė bėhėt pėr repartet e albanologjisė, balkanologjisė dhe tė Shkodrės, tė cilat i krijojnė kushte tė favorshme hulumtimi studiuesve tė kėtij qyteti. Momentalisht, kjo bibliotekė, sikurse edhe vetė qyteti qė e mban, po lufton tė mbijetojė e vetme dhe e papėrkrahur nga askush nė terrin e njė epoke tė pakuptimtė pėr qytetėrimin e kėtij qyteti.


Postuar nga Indrit datė 30 Maj 2004 - 13:58:

Shkodra, pronė e moralit musliman dhe atij katolik

E quajta nė kėtė mėnyrė, pjesėn e fundit tė kėtij shkrimi, sepse kėto dy besime janė prezent dhe qė dominojnė tė gjithė jetėn shpirtėrore tė kėtij qyteti sė bashku me rrethinat e tij. Shkodra, ky qytet me historinė mė tė vjetėr, mė aktive dhe mė interesante nė Shqipėri, pushon e ankoruar nė juglindje me lumin Drin. Spirancėn tjetėr e ka hedhur nė veriperėndim, pikėrisht nė liqenin qė mbanin emrin e saj, si njė simbol i pėrjetshėm bashkėjetese. Ndėrsa Buna e shkurtėr, mbyll kufijtė jugperėndimor tė qytetit. Kėshtu qė Shkodra shėmbėllen si njė gadishull, ku pjesa verilindore e saj, kufizohet me malet Cukal dhe Maranaj. Mbi kokė, si njė gjerdan i artė, prej qindra vjetėsh, qėndron nė roje kalaja e Rozafės. Nuk besoj qė tė ketė qytet tjetėr nė botė qė Zoti e ka vendosur nė njė pozicion kaq tė volitshėm pėr tė mbijetuar. Ballkanologia angleze, zonja Edith Durham, nė librin e saj, "Brenga e Ballkanit", e vlerėson nė kėtė mėnyrė qytetin e Shkodrės: "Shkodra mė mrekullon. Kur nuk jam atje, jam pothuajse gati tė betohem se ai ėshtė qyteti mė i mirė nė botė."

Kalaja legjendare e Rozafės ėshtė ndėrtuar rreth shekullit tė katėrt para Krishtit. Nga fundi i shekullit tė 14-tė, qyteti i Shkodrės u la nė dorė tė venedikasve prej sundimtarit tė saj, Gjergj Balsha. Vetėm nė vitin 1479 turqit osmanė arritėn ta merrnin qytetin. Me marrjen e Shkodrės nga turqit, popullsia e krishterė u largua pothuajse totalisht pėr nė Itali. Nė qytet mbetėn shumė pak familje katolike. Fillimi i shekullit tė 19-tė e gjeti Shkodrėn me njė popullsi muslimane rreth 90% tė saj. Ky konvertim i shqiptarėve nė fenė Islame, nuk u realizua nė mėnyrė spontane, por nė bazė tė logjikės sė egzistencės tė mėtejshme tė Kombit Shqiptar. Dy faktorė tė rėndėsishėm ishin ato qė e imponuan shqiptarin qė tė pėrqafojė Islamin: Lidhja shpirtėrore me tė, si dhe konstatimi qė Islami u konsiderua njė mbrojtės i sigurtė kundrejt rrezikut imediat tė shpėrbėrjes kombėtare nga nacionalizmi shovinist serbo-grek. Prifti i lartė katolik, njėkohėsisht edhe poeti i madh shqiptar Fishta, te vepra e tij e madhe "Lahuta e Malcis", duke parė rrezikun e kėtij asimilimi u drejtohet shqiptarėve: "... Por, pse na tė vogjėl jemi/ Pse kend fis e vėlla nuk kemi/ Na sod Shkjaut s’mund t’i bajmė ballė/ Qi po do t’na pėrpijė gjallė/ Prandej, thom se e lyp e mara/ Qi dhe sod na, si pėrpara/ Tė rrim njit me mbret tė Stambollit/ Pėr me i bamun ballė Nikollit..."

Pra edhe vetė poeti i madh, franēeskani Gjergj Fishta, e shikonte Turqinė nė atė periudhė tė vėshtirė pėr fatet e kombit, si njė faktor i unitetit kombėtar. Ky unitet u ruajt fare mirė, ashtu siē e tregoi edhe vetė historia, kur shqiptarėt pėrqafuan Islamin, i cili u bė pjesė e pandarė e botės sė tyre shpirtėrore dhe nacionale.

Megjithėse shqiptarėt e pėrqafuan Islamin nė mėnyrė masive, turqit nga ana e tyre, nuk treguan ndonjė interesim tė mjaftueshėm qė institucionalizimi i kėsaj feje nė Shqipėri, tė funksiononte mbi baza tė shėndosha tė teorisė sė Islamit.

Ndryshe nga shkathtėsia dhe pėrkushtimi i Vatikanit, pėr propagandėn e krishterė nė Shqipėri, Turqia nuk i kushtoi ndonjė vėmendje tė veēantė kėsaj baze tė rėndėsishme teorike. Pėr tė vertetuar sa thamė mė lart, kujtojmė se prej vitit 1991, kur u lejua ushtrimi i fesė, e deri nė vitin nė vazhdim, janė botuar aq shumė literaturė fetare sa qė Turqia e atėhershme, jo pėr 500 por as pėr 1000 vjet, nuk do tė mund t’i realizonte kėto arritje tė viteve tė fundit. Ndryshon puna me Turqinė e sotme, ajo ka dhėnė njė ndihmesė tė ēmuar nė rikonstruksionin tėrėsor tė Islamit nė Shqipėri. Turqia e sotme, ndryshe nga tė gjitha shtetet e tjera qė kanė interesat e tyre me Shqipėrinė, nė kėto ditė tepėr tė vėshtira pėr ne, na u gjend shumė afėr.
Megjithė kėto vėshtirėsi, Kombi Shqiptar si nė ēdo fushė tjetėr tė jetės edhe nė fushėn e teologjisė islame, nxorri mjaft dijetarė, qė me erudicionin e tyre, me pėrkushtimin nė rrugėn e Zotit, e mbushėn nė mėnyrė tė kėnaqshme atė boshllėk tė trashėguar nga mungesa e theksuar e literaturės Islame nė gjuhėn shqipe. Ndėr kėta teologė muslimanė nga Shkodra mund tė pėrmendim: Sheh Ahmet Shkodrėn, sheh Muhamet Shkodrėn (gjyshi dhe babai i shkruesit tė kėtyre radhėve), Daut Boriēi, Ibrahim Kaduku, Hafiz Halit Bushati, Haxhi Hafiz Muhamet Bekteshi, Hafiz Shefqet Boriēi, Hafiz Ali Ulqinaku, sheh Qazim Hoxha etj. Kemi thėnė vetėm tė vėrtetėn kur pohojmė se Shkodra, ndėr qytetet mė tė mėdhenj tė Shqipėrisė, ka qenė dhe vazhdon tė jetė, kryeqendra e Islamit nė Shqipėri. Pas shkatėrrimit tė institucioneve fetare nė vitin e mbrapshtė 1967, regjimi komunist nuk la asnjė xhami nė kėmbė, u rrafshuan tė gjitha nga themelet, ndėrsa pėr ēudi, kishat nuk pėsuan tė njėjtin fat, pėrkundrazi, ato u maskuan nėn hijen e modifikimit. U shfrytėzuan si teatėr pėr fėmijė, kinema, shtėpi kulture, pallat sporti, shkollė etj. Viti 1991 qė mundėsoi riaktivizimin e fesė, e gjeti Komunitetin Musliman nė Shkodėr pa as mė tė voglėn bazė materiale. Populli i Shkodrės i etur pėr mungesėn e ushqimit tė shpirtit tė tyre, muslimanė dhe katolikė, ju vunė punės pėr ringjalljen e fesė. Po ashtu nje ndihme te madhe per ringjaljen e Islamit dhane shume bamires nga Turqia edhe vendet e ndryshme Arabe.
Mjafton tė kujtojmė me kėtė rast, ndihmėn qė na dha familja El Zamil nga Arabia Saudite pėr ndėrtimin e xhamisė mė tė madhe nė vendin tonė. Ajo ka "pushtuar" qendrėn e qytetit, nga ku me madhėshtinė e saj fton muslimanėt pėr paqė dhe nėnshtrim ndaj Zotit gjithėmėshirshėm. Kjo xhami mban emrin e Kalifit tė parė Islam, njeriut qė shkriu gjithēka pėr Islamin, shokut mė tė ngushtė tė Muhametit a. s., Ebu Beker. Po me ndihmėn e vėllezėrve tanė nga bota arabe, nė Shkodėr janė ndėrtuar edhe pesė xhami tė tjera, nė qytet. Nė Shkodėr funksionon medreseja nga ku dalin teologė tė rinj. Ata pėrgatiten nga pedagogė tė kualifikuar nėpėr universitete islame nė vendet arabe. Gjejmė rastin kėtu tė pėrmendim dhe tė falėnderojmė kėta teologė qė me punėn dhe pėrkushtimin e tyre, kanė fituar njė simpati popullore tė veēantė te besimitarėt muslimanė shkodranė. Tė gjithė kėta besimtarė kanė patur rastin tė dėgjojnė nėpėr xhamitė e Shkodrės, ligjėratat interesante dhe me njė nivel tepėr tė lartė profesional tė teologėve, Muhidin Ahmeti, pedagog nė Medrese, Ethem Haliti, pedagog dhe Imam i xhamisė "Ebu Beker", Ajni Sinani, pedagog i porsaardhur nė Medresenė e Shkodrės. Kemi bindjen se me kėta kuadro dhe me tė tjerė mė tė rinj, e ardhmja e Islamit nė Shkodėr ėshtė mė se e sigurt. Por ende kemi shumė pėr tė bėrė. Duhet qė muslimanėt tė ndėrgjegjėsohen akoma mė shumė, duke rritur nivelin e pėrkushtimit nė rrugėn e Zotit. Ka akoma nga ata muslimanė qė mendojnė se obligimi ndaj fesė sė tyre, mbaron me ardhjen e tyre nė xhami vetėm njė tė xhuma, ose mė keq akoma, dy herė nė vit, nė ditėt e Bajramit. Pėr muslimanin e pėrkushtuar, obligimi nė rrugėn e Zotit nuk duhet tė jetė me fushata, sepse edhe vetė jeta fillon e mbaron pa ndėrprerje, domethėnė ajo ecėn dhe konsumohet ritmikisht e pa fushata. Islami i ka tė qarta e tė mirėcaktuara shtyllat e besimit, tė cilat nuk kanė mundur t’i pėrkulin as tė 1400 vjetėt qė kanė kaluar, nga koha kur Zoti na udhėzoi nė besim.

Pėrsa i pėrket marrėdhėnieve qė muslimanėt e Shkodrės kanė me besimtarėt katolikė nė qytetin e tyre, mund tė themi fare tė bindur, se ato janė mjaft tė mira. Asnjėherė nuk ka ndodhur ndonjė konflikt i provokuar me qėllime tė paracaktuara pėr prishjen e harmonisė fetare. Por nga ana tjetėr, duhet tė pranojmė pa xhelozi se kleri katolik punon me njė intensitet tė madh, investon pėr tė ardhmen e tij, veēanėrisht nė qytetin e Shkodrės.

Pak histori nga aktiviteti i Kishės Katolike nė Shkodėr.

Siē kemi theksuar edhe mė lart, kur Perandoria Osmane nė vitin 1479 mori Shkodrėn, pjesa dėrrmuese e qytetit, qė ishin tė gjithė katolikė, u larguan pėrtej detit. U larguan me mendimin e gabuar se turqit, me ardhjen e tyre, do t’i keqtrajtonin duke i kthyer me forcė nė muslimanė. Nė njėfarė mėnyre kishin tė drejtė kėta katolikė qė u larguan tė frikėsuar nga vendi i tyre. Duke mos e njohur Islamin dhe ligjet e tij, mendonin se edhe turqit do tė ishin misionarė tė fesė, ashtu siē ishin nė tė vėrtetė misionarėt e krishterė. Kėta misionarė me zjarr e me hekur, u impononin krishtėrimin popujve tė tjerė, siē ka ndodhur me popujt e Amerikės sė Jugut apo tė Afrikės e gjetkė. Por ata ishin tė gabuar, sepse nė ligjėsinė islame ėshtė rreptėsisht e ndaluar imponimi i besimit pėr kėdo qoftė. Kėtė fakt e vertetojnė mė sė miri edhe shumė kisha tė ndėrtuara gjatė pushtimit osman, njė pjesė e tė cilave jetojnė edhe sot. Po ashtu mund tė pėrmendim se ishte toleranca fetare e muslimanėve tė Perandorisė Osmane, ajo qė nė vitin 1856 u ndėrtua Katedralja e Shkodrės. Ajo vazhdon tė pozojė edhe sot shumė e bukur, ku besimtarėt katolikė vazhdojnė tė kryejnė ritet e tyre fetare. Kush mund t’i pengonte turqit qė sė paku nė Shqipėri, tė mos e lejonin kultivimin e fesė sė krishterė, apo aq mė tepėr, ndėrtimin e njė katedraleje aq tė madhe siē ėshtė kjo qė u ndėrtua nė Shkodėr? Askush nuk mund t’i ndalonte pėrveē ligjėsisė islame, e cila bazohet nė lirinė e besimit individual apo kolektiv. Duke pėrfituar nga hapėsirat qė lejon ligjėsia islame, katolikėt kėtu nė Shkodėr u organizuan nė mė-nyrė tė pėrsosur. U ndėrtuan shumė objekte kulti jo vetėm nė qytet, por edhe nėpėr fshatra ku jetonin pjesa mė e madhe e besimtarėve katolikė.

Nė vitin 1861 u pėrurua shkolla Franēeskane. Megjithėse nėn sundimin turk, ajo vazhdoi normalisht punėn e saj pėr edukimin dhe pėrgatitjen e kuadrove tė rinj tė klerit katolik franēeskan. Nė vitin 1878 u hap shkolla e parė e fretėnve jezuit e cila vazhdoi punėn deri nė ardhjen e komunizmit nė Shqipėri. Nė vitin 1898 filloi botimin revista katolike "Lēia e zemrės sė Jezu Krishtit". Nė vitin 1899 krijohet shoqėria letrare "Bashkimi", me drejtor tė saj abatin e Mirditės, klerikun Prengė Doēi. Nė vitin 1907 franēeskanėt krijojnė teatrin e parė nė Shkodėr por edhe nė tė gjithė Shqipėrinė. Nė vitin 1912 doli nė qarkullim e pėrkohėshmja "Zani Shna Ndout", drejtor i tė cilės ishte Gjergj Fishta. E tė mendosh se tė gjitha kėto aktivitete i zhvillonte Kisha Katolike pa dijeninė e qeverisė turke nė Shqipėri, ėshtė njė naivitet foshnjor. Edhe pas largimit tė turqve nga Shqipėria, kleri katolik nė Shkodėr vazhdoi punėn e tij me njė intensitet dhe kėmbėngulje pėr t’u lavdėruar, por njėkohėsisht edhe pėr tė mėsuar nga eksperienca e tyre. Nė vitin 1913 doli nė qarkullim e pėrkohshmja "Hylli i Dritės", drejtor i saj i kudondodhuri Gjergj Fishta. Nė kėtė kohė Shkodra gjendej e pushtuar nga ushtria ndėrkombėtare. Nė vitin 1916 u formua "Komisia Letrare" nga personalitete tė klerit katolik. Nė kėtė vit Gjergj Fishta themeloi dhe drejtoi fletoren "Posta e Shqypnisė". Nė vazhdim tė vitit 1916 u krijua shtypshkronja franēeskane. Nė vitin 1921 u themelua Liceu Franēeskan, i cili pėrgatiste klerikė tė rinj, etj.

Nė ditėt e sotme qyteti gumėzhin nga lėvizjet dhe puna e tyre e pandėrprerė. Me njė disiplinė ushtarake dhe me investime tė pakursyera nga Vatikani, ata e kanė konsoliduar pozitėn e tyre nė Shkodėr si asnjėherė tjetėr nė kėto 500 vitet e fundit... Mė ndiqni me vėmendje, ju lutem! Jo vetėm qė i kanė marrė pronat e tyre, por kishat e maskuara nė ambjente tė tjera, siē kemi thėnė mė lart, i kanė rindėrtuar nė mėnyrė tė shkėlqyer. Mund tė themi pa e tepruar se godinat mė tė bukura e mė estetike tė qytetit, janė kishat dhe ambjentet e tyre tė shumta nė qytetin e Shkodrės.

Sot nė Shkodėr veprojnė franēeskanėt, jezuitėt, stigmatinėt, Misionaret e Dashurisė, meshtarė tė ndryshėm, si dhe Motra nga shumė kongregata. Aktualisht nė Shkodėr zhvillojnė aktivitetin e tyre fetar 7-8 kisha, 3 qendra sportive, 2 qendra kulturore, 5 seminare shkollore, 4 ose 5 kopshte e ēerdhe, dy prej tyre janė vendosur nė lagje muslimane qė frekuentohen nga familje muslimane (!).

Gjithashtu nė qytet qarkullojnė shtatė revista fetare e kulturore tė klerit katolik: "Mbas Teje", "Rrezja e Jonė", "Familja e krishterė", "Drejt Jetės", "Kumbona e sė Diellės", "Hylli i Dritės", "E ardhmja", etj. Radio Shkodra transmeton ēdo ditė nga 15 minuta emisione fetare tė Radio Vatikanit nė gjuhėn Shqipe. Gjithashtu, kishat katolike po bėjnė pėrpjekjet e nevojshme pėr hapjen e radiotelevizionit privat.

Pas gjithė kėtyre aktiviteteve tė kishės katolike, s’ka si tė mos mendosh mirė pėr punėn dhe pėrkushtimin e misionit qė kėta kanė marrė pėrsipėr pėr edukimin e besimtarėve e veēanėrisht tė brezit tė ri, me ndjenjat e tyre fetare.

Po ashtu edhe bashkesia Islame e Shqiperise ka punuar me cdo mundesi per te rikuperuar demet e sjella nga sistemi i mbrapshte komunist.
Nga tė 36 xhamitė qė qyteti i Shkodrės ka patur para shkatėrrimit tė tyre nga barbaria komuniste, sot ka vetėm tetė, dy prej tė cilave janė mesxhide. Po ashtu organizohen edhe aktivitete tė tjera kulturore e sportive pėr rininė. Rinia, kjo pasuri e pashterrur e sė nesėrmes pėr fatet e Islamit, duhet tė trajtohet me vėmendje dhe kujdes tė veēantė.

Pėrpjekjet e lavdėrueshme tė myftiut tė Shkodrės, zotėri Haxhi Faik Hoxha dhe aktivitetin e tij tė gjithanshėm nė drejtim tė rigjallėrimit tė Islamit nė qytetin tonė, kemi pėrshtypjen se ka gjetur mirėkuptimin e nevojshėm nga Komuniteti Musliman nė Qendėr,.

Ėshtė njė krenari mė se e ligjshme pėr shumicėn absolute tė kombit shqiptar, qė i vetmi nga tė gjitha shtetet e tjerė tė Evropės, zgjodhi alternativėn islame tė besimit nė masėn 90% tė popullsisė sė tij. Kjo arritje, pa dyshim ėshtė njė tregues me anė tė cilit, njėherazi verteton dhe ekspozon, menēurinė kolektive tė kombit tim. Duke pranuar Islamin si fenė kryesore kombėtare, u pėrzgjodh mė e mira e mundshme, qoftė nė drejtimin shpirtėror, qoftė nė drejtimin e mbrojtjes sė identitetit kombėtar.

Duke pėrfunduar, i lutem Zotit tė plotfuqishėm e mėshirėmadh tė na shtojė obligimet tona nė rrugėn e Tij, nė mėnyrė qė me punėn tonė dhe me pėrkushtimin tonė, tė mbajmė lart flamurin tone kombetar.


Postuar nga BETERRI datė 30 Maj 2004 - 14:59:

Indriti.....

Si gjithmone plako mezi pret qe te na tregosh "bemat" e sheheve dhe mullave,Shkodra nuk asht qujt kurr "simbol i fese Islame" po e ngaterron shume "me qellim" historine e qytetit te Shkodres,megjithese nuk habitem duke lexuar nje fjale tanden"vellezerit tane Arab???po na ndihmojne shume"kjo thenie tregon shume per ty.Enver Hoxha kishat i ktheu ne objekte kulturore per vete arkitekturen qe ata kishin ,kurse xhamijat nuk e di se ka prish ndonji xhami dhe skishte si te ndodhte kjo sepse ne krye te qytetit te Shkodres kane qene gjithmone muslimane shkodrane,persa i perket vuajtjeve te klerit katolik shkodrane e din edhe ti vete,persa i perket Lahutes se Malcise do te bi une disa vargje ku tregohet e verteta mbi "domosdoshmerine" e te qenit ne krahun e baba sulltanit.Shkodranet kane luftuar kunder Turkut te Zi gjithmone ,pa dallim fejet.Ndihmat qe sjellin "vellezerit e tu Arab" nuk jane gje tjeter vec ;ndertime te sa me shume xhamijave(sic eshte rasti i ndertimit te xhamise Ebu Baker siper rrenojave te nje kishe te vjeter)dhe pagimin e sa me shume teologeve per te percjelle frymen Wahabiste Saudite tek pasardhesit e Gentit,Teutes,Balshes,etj.Nuk duhet te harrojme se pushtuesit Turkoshake kane lene mbrapa edhe ne qytetin e Shkodres shume familje te pastra Turke te cilet tani ne shekullin XXI Arabet i konsiderojne si vellezer?


Postuar nga Indrit datė 30 Maj 2004 - 22:05:

Beteri

Dicka me habit se tepermi me ty!!!!

Se me duket ti shjkon gjithmone pas posteve te mija edhe nuk do gje tjeter pervecse te kundershtosh!!!!
Por per nje gje te jam mirenjohes qe sme ke len post pa lexuar flm robo.

Tani te kthehemi ne teme:

Po te vesh re une kam permendur pak histori mbi shkodren fillimisht po ashtu edhe mbi poziten e saj gjeografike, me pas kam folut mbi aktivitetet e tolerancen e shembullt qe kane pasur islamizmi e katolicizmi ne kete qytet.

Pastaj kam permendur ndihmen e venedikut qe ka dhene per restaurimin e kishave dhe per ringjalljen e aktiviteterve krishtere.

Dhe ne fund ndihmen e bamirersve apo vellezerve muslimane arabe qe kane nduhmuar ne ringjaljen e fese islame ne kete qytet.

Pra sipas teje venedikun duhet te permendim e arabet e turqit jo.

Ndihma eshte ndihme i nderuar ajo pranohet nga te gjithe, dhe duhet te jemi te drejte e te sinqerte te tregojme te verteten mbi cdo lloj ndihme qe na ka ardhur dhe prej cdokujt.

Pra duke qene se shteti yne nuk do qe tja dije as per bashkesine islame e as per ate katolike e ootodokse keto komunitete jane te detyruar qe te kerkojne ndihme tek bashkefetaret e tyre.

Ps xhamia ebu beker esht me e madhja ne Balakan dhe per kete duhet te falenderojme sponsoret e saj.
Te pakten muslimanet ju beni si te doni.

Mendoj qe te mkbetemi ne teme e te mos e kthejme ne diskutim te pavlere sikur e kemi zanat.
Indriti.


Postuar nga BETERRI datė 31 Maj 2004 - 17:32:

Indriti.....

Une i lexoj shkrimet e tuja dhe kjo nuk ka asgja te keqe,nuk besoj qe ka permend dikush ndonjehere Venedikun dhe asnji nuk i ka qujt vellezer italianet,nuk me ban mu dikush vlla me dike qe ka te njejten fe me mu,vllezer per mu jane vetem shqiptaret,ndersa per ndihmat qe po jepen nga vende arabe ,kam ndigju shum musliman ne shkoder qe thojne:nuk na bijn naj gja per me har apo per me ndertu dicka te hajrit por na ndertojn xhamija,keto ankesa un i nigjoj prej popullit te thjeshte dhe jo prej teologeve qe kan bi si kerpurdhat mbas shiut,mos harro menyrat qe u ndoqen tek shqiptaret e Maqedonise:sa me shume xhamija dhe asnji shkolle shqipe,jam per nje Bektashizem shqiptar dhe aspak per kapuqa qylymash arab dhe veshje me fustana per burrat,ke naj gja kunder ksaj???Nuk kam pa qe pjesa katolike ven naj kapuq priftash ne kry apo vishen me veladon te zi prifteror,keto pra jane dy gjanat qe qojne ne degradimin e identitetit shqiptar,dy sa per fillim,se ma vone vijne rregjistrimet per prishje tolerance:persa i perket tolerances fetare ne shkoder duke perjashtu deri ne '44,mbas vitit '45 e ktej toleranca ka qene zero,te gjithe kryetaret e qytetit te shkodres kane qene muslimane me vite te tana dhe kane ba cmos qe ne shkoder te mos merrnin pashaportizim katoliket,nderkohe qe shkodra u mbush me karrociere Berdicet,Mjedet,shtojit,postribet,barbullushit,kop
likut,iballet etj etj etj.Indrit jam per ndihme arabe por jo vetem per ngritje institucionesh fetare por edhe ekonomike.Nuk kam pa hala nji kish te re,vetem ata te vjetrat jane meremetu e rinovu.Ishalla nuk ka shum shqiptar si ti qe krenohen se kane xhamine ma te madhe ne Ballkan.Pershendetje nga vllai jot katolik Beterri.


Postuar nga Indrit datė 31 Maj 2004 - 21:03:

Pershendetje o Beterr!

Po kush te ke thene nje here qe duhet te mbajme kapuc ne muslimanet eeee? E dyta veshja e rrobes se bardhe nuk eshte ndonje gje fetare por zakon arab , duhet ti dish keto gjera.

Pastaj ne shqiperi ka nevoje per shume ndihma dhe nuk eshte e vertete qe jane ndertuar vetem xhami.

Arabet kane ngritur spitale ujesjelles, sponsorizojne mijera jetime ne shqiperi....

Po ashtu ne kuader te ndihmave jane edhe xhamite pasi po te mos ishin parate qe erdhen si ndihme ndoshta populli shkodres do falej neper rruge ashtu sikur ndodhi kete bajram nne tirane qe u falen ne asfalt.

Pra krenari eshte te kesh xhamine me te madhe ne ballakan por me vone do e kuptosh ti.

Ps. te lutem mos shkruaj me jashte teme pasi ketu po flitet per Shkodren e vlerat e saj dhe askush nuk ka nge qe te lexoje grindjet tona jashte teme.
Une e di qe ti e ka marre vesh qe je gabim mirepo humbja nuk pranohet lehte.
Zoti te lehtesofte.


Postuar nga trojani datė 31 Maj 2004 - 21:19:

ciao shkodra

Ju i thate te gjitha por harruat humorin dhe barsaletat shkodrane. Personalisht s`kam qene kur ne Shkoder, por megjithate e dashuroj dhe respektoj pa mase ate, sepse shkodranet qe kam njohur ma kane kultivuar kete ndjenje.
Ne dallim nga gjithe shqiptaret e tjere ju shkodranet keni edhe nje instikt tjeter, ate te nuhatjes se shkodranit prej shkodrani.
Nuk e di nqs me kuptuat se cfare dua te them apo jo, per ata qe s`me kuptuan po ju jap nje shembull:
Kur isha student ne Tirane, me kish qelluar shume here te shetitja se bashku me nje shokun tim shkodran Arturin. Me kujtohen shume raste kur ai ia fillonte buzeqeshjes ose te qeshures, dhe ne habiteshim te gjithe se pse ai qeshte pa ndonje shkak kaq papritur. Por me vone e kuptuam. Sa here qe ndonje shkodran ecte perballe ndoje tjetri ne shetitoret e Tiranes ata fillonin te qeshnin, perzantoheshin sepse nuk njiheshin me pare, tregonin ndonje barsalete, qeshnin akome me shume, i uronin njeri tjetrit naten e mire dhe vazhdonin shetitjen.
Nuk e di per te tjeret por une e kam patur gjithmone zili kete humor shkodran, kete menyre te qenit "hight" qe vetem shkodranet dine ta kultivojne dhe ta shijojne.
Jam i bindur se, nqs dy shkodrane qe nuk e njohin njeri-tjetrin, do te ecin perballe njeri tjetrit ne mes te Parisit ata do te fillojne te buzeqeshin prej nje distance 50m, pastaj do te takohen, prezantohen, tregojne ndonje barsalete ... .


"Diku aty nga fundi i 80-es Ramizi shkoi per vizite ne nje nga fabrikat e Skodres. Takimi ishte shume serioz dhe ndermjet te tjerave ai tha; se 80% e barsaletave te Shqiperise lindin ne Shkoder. Aty ngrihet nje shkodran dhe kunderpergjet: Mos bre burre: se dhe ketu na e hengre 20 perqindshin. Nenkuptohet qe mbledhja u prish perj te qeshurave."

He pra mo, ku jane barsaletat???
Apo ju ka zene gjumi???
Jeni apo s`jeni kampione bote ne barsaleta???

pershendetje trojani


Postuar nga BETERRI datė 01 Qershor 2004 - 16:24:

Trojani......

Je njish vlla.Don edhe nji barcalet tjeter?oke.Shkon Prokop Murra(atehere minister i mbrojtjes)ne Korce ,takon ushtaret dhe i pyet:he mo,ju del ushqimi?Na del dhe na tepron,i thone ata,po tepricat ku i qoni i pyet Prokopi:i hame e nuk na dalin ,i pergjigjen ushtaret.


Postuar nga BETERRI datė 01 Qershor 2004 - 16:29:

Edhe nji tjeter....

Mehmet Shehu duke ba vizita neper qytete te shqiperise,ndalet ne Vlore tek sheshi i flamurit dhe i thote njerit :cfare po ben?Po ha bar,i thote ai,mire mire por mos e ha te gjithe se do hane edhe te tjeret.


Postuar nga shko dra shko datė 18 Qershor 2004 - 17:02:

feja

Deshta me ju than, kam ndi qe 1980-1990 ka pas ne shkoder shum kontradikta (te mrendshme mes lagjeve katolike e atyne myslimane tuj u sha kryqa etj, edhe tuj than njena pal jeni te mrapametun e tjetra pal jeni te shitun te Vatikanit etj.

DI me than se vleren kryesore ne kulture e ka familja, e kultura asht edhe toleranca fetare. Di me ju than qe jam rrit ne nji familje muslimane me tradita qytetare qe me kan eduku me shum toleranc, kam pas shum shoqe edhe bile te ngushta ne fene katolike, kam pas shum qejf mas '90 kur kishim festa si katolike si myslimane se shkojshim vizita e pritshim vizita. Tash qe jam larg kujtoj te bukurat e per mendimin tim nji tolerance e bashkjetese shum te bukur mes dy feve e kulturave fetare te bashkume ne te kenunin shkodran/shqiptar. Di qe fishta ka lidh kishen e xhamin per festa, e ku ka ma bukur se nji larmi e shumllojshmeri te tille.
Ndoshta e kam gabim po mu me duket disi si shembull per tan fondamentalistat te cfar do feje qofshin.
Me vjen keq se shum ma teper kultur e toleranc kan pas brezat e vjeter sesa keto te rijt qoft katolik qoft mysliman qe po shkollohen MRAPSHt.

Di me than se ne art e muzik katoliket kan ken ma te talentum, e ne tregti e politik (deputet ne monarki jo ne komunizem etj) kan ken muslimant, kurse ne arsim e kultur smund te baj dallime.
pershendetje


Postuar nga Niqua datė 27 Shtator 2004 - 09:46:

Shkoderlocja qyteti i andrrave te mija

Pershendetje te gjitheve, ne vecanti ati qe hapi kete teme te bukur edhe te madhengjyshme. Me zuri mengjezi duke lexuar kto komente te bukura per qytetin tim. Ju i that te gjitha per historin e shkoderloces por po them dicka vetem,,,,,, mbi te gjitha kemi BUJARIN,,,,,, Shkodrant nuk te thojne kurre pse nuk erdhe mram,,,, por thojne hajde sonte.


Hirushe isha ne shqiperi te mesme dhe juge kete vere,, qytete plot me lapidare pash,, me historina te shkruara (Krimineli Filan Fisteku vravi djalin tone Filann Fistekun).. ndollin edhe andej nga juve zemra....Nga fisi qe vi une as na ka vra kush as kemi vra njeri,,,, por aman mem vra njeri ne familje me dite se vdes hakun e merr,,,, kjo eshte gjak Shqiptar them une jo vetem Shkodran,,,,, nuk e di cfar gjakut ke ti????


Postuar nga Niqua datė 27 Shtator 2004 - 19:47:

per trojan

Nje vit (nuk me kujtohet taman mire) qe doli kange fituse ajo kanga "SHI BIE NE TIRANE", kishin dale tuj marre intervista perreth festivalit dhe kanges fituse.
I vjen rralla nji shkodranit dhe i thone.
He si tu duk festivali??
Gjithca ishte me hile, biles deshta me theksu se edhe ajo kanga fituse qe doli ishte taman me hile.
Po pse? E pyesin ata.
Si pse maj?? A je ne terezi??? Tirana gjithmone ja ka ba me hile shkodres.
Edhe SHIUN qe e ka adet me ra ne shkoder ma shume se gjithkun ja mori tirana.


Postuar nga Niqua datė 27 Shtator 2004 - 22:31:

edhe nje tjeter

Nje poezi e gjetur..........

Eca Kalova
neper bote jetova
por askund nuk gjeta
si token ku lulezova.

Eca neper bote
Eca ane e mbane
por askund nuk gjeta
si DIALEKTIN shkodran.

Nji toke bujare
me zemer krenare
me kulture e tradite
eshte SHKODRA jone
e do t'jet pergjithmone.

Eca neper bote
Eca ane e mbane
por askund nuk gjeta
Si POPULLIN Shkodran.

Jena popull plot humor
Jena popull plot gezim
se kur qesh nji shkodran
qesh me te dhe shpirti im.

Kena ROZAFEN madheshtore
qe ne tane Shqipnin na krenon
kena male te lart trimerore
atje ku dielli perendon,
Kena dhe Drinin bashke me Bunen
qe ne shpirt na freskon.

Ja pra kjo eshte Shkoder Locja
nji qytet qe e njohin tane
dhe kudo qe te jeni o BIJT e Shkodres
mos harroni se jeni 'SHKODRAN'


Postuar nga oliinter datė 25 Tetor 2004 - 09:17:

Pershendes gjithe Shkodren

Nuk kam qene asnjehere ne Shkoder dhe do te me pelqente ta vizitoja njehere!
Me kane thene se eshte nje nga qytetet me te bukura qe ka shqiperia!
Nuk e di por kur ta vizitoj do te jap mendimin tim!

Pershendes gjithe shkodranet ne kete forum!


Postuar nga gagaci datė 25 Tetor 2004 - 10:03:

Ah, na ishte njehere "Shkoder locja"

Duke lexuar vargjet "e modifikuara" te shkodranes (dhe shkodranet dine ta bejne kete shume mire dhe me stil), vertet qe te bejne te ndjehesh krenar, jo vetem ate qe eshte shkodran, por te gjithe ne qe jemi shqipetare. Vetem nje merak kam, Shkodra eshte duke humbur dita dites nga shkelqimi i saj i vjeter.
Te paret e ketij qyteti jane duke bere shume pak per Shkodren, vendin e traditave.Si nuk i vret ndergjegja ata drejtues bashkie a prefekture. Valle i kane syte ne balle e te shohin se c'po ben kolegu i tyre ne Tirane? Biznesmenet lekun ja marrin Shkodres por nuk investojne per te. Diku tjeter investojne fitimet e tyre.
Te larguarit prej vitesh nga Shkodra flasin fjale te mira per te nga larg dhe shkruajne vargje qe te mallengjejne, por asnjehere nuk ju shkon mendja qe te bashkojne forcat dhe te kontribuojne ne ringritjen e vlerave te ketij qyteti embleme te Shqiperise.


Postuar nga tresh datė 12 Nëntor 2004 - 10:07:

Rruga drejt Shkodres-----Nga Indro Montanelli

Udhetimi nga Durresi ne Shkoder ƒ² Nje pershkrim plot ngjyra i nje peripecie te gjate. Me pas qyteti i lavdise i dikurshem dhe shenjat e renies se tij. Ja si e pershkruan gjithcka gazetari i madh italian Indro Montanelli ne librin e tij per Shqiperine : ”§Albania nje dhe njemije”Ø ƒ² Qe tani se fundi eshte botuar edhe ne shqip


Princi ne shqip

Nje princ i gazetarise italiane ironik, theres, i pameshirshem dhe pothuajse i pagabueshem, Indro Montaneli njeriu qe librin e pare te jetes se tij e ka shkruar me 1935 dhe te fundit me 2001, pra nje nga deshmitaret e shekullit XX, idhtar e me pas kundershtar i Duces, pjesmarres ne luften e Spanjes, ne pushtimin e Finlandes, ne revolucionin Hungarez te 1996 dhe se fundi teper i lidhur me fitoren e Berluskonit, ka shkruar dikur edhe per Shqiperine. Ne nje dossier te meparshem, Klan, ka folur per librin ӤShqiperia, nje dhe njemijeӯ i cili tani po vjen i perkthyer nga Shtepia Uegen. Eshte udhetimi i pare i Montanelit ne vendin tone ne vitin 1938. Dikur para pushtimit italian, ai udheton nga veriu ne Jug, ne Shqiperine e mesme dhe ne Tirane. Shpeshhere eshte vezhgues i mprehte e realist, here te tjera disi ne glorifikues per rolin e vendit te tij ndaj Shqiperise. Megjithate ky liber i rralle i Montarelit lexohet me nje fryme. Ashtu si pjesa e tij e pare, ajo e udhetimit drejt Shkodres qe Klan po e boton kete numer.

***

Shoferi qe me shoqeronte quhej Ahmet, por, ndryshe nga cmund te te shtynte per te hamendesuar emri ƒ² sic ndodh rendom ne Shqiperi, ai ishte katolik: katolik dhe malesor, me origjine nga Mirdita, me pas i shperngulur nga fshati ne qytet ku ishte bere mekanik, nje djalosh i bukur, tip i paster shqiptari, i gjate, zeshkan, me floke te shndritshem, hundeshkabe, i veshur me kostumin kombetar ngjyra-ngjyra qe binte ne sy: qeleshe e bardhe, jelek i zi, kemishe e kuqe, ca larime te cuditshme me ngjyre te hapur ne fund te pantallonave te zeza dhe te gjata. Ky, njefaresoj, eshte kostumi i te gjithe shqiptareve te veriut, qe quhen gege. Ahmeti ishte i heshtur dhe ky tipar bente pjese ne nje linje te tijen te vecante qe ishte plot dinjitet dhe e perkore, e denje per nje ish nxenes te Oksfordit apo te Kembrixhit qe kishte humbur vesin e te dehurit. E pranoj qe me frikesonte pak ajo shkeputje e tij nga gjerat e perditesise, ai te sherbyerit e tij pa servilizem. Kishte qene per disa vjet ne Rome dhe fliste nje italishte te ashper dhe te persosur, pa ndotje dialektore. Teksa vezhgoja nga skela punimet e molit, Ahmeti me beri te mendohesha se, ne se doja te isha ne Shkoder para mbremjes, ishte me mire te nxitonim. U cudita pak duke pasur parasysh rrugen e shkurter, por pastaj mu desh te bindesha se Ahmeti kishte pasur te drejte.

Rruga qe morem ishte ajo ƒ² e vetmja ƒ² qe e pershkon per se gjati Shqiperine nga kufiri grek i Veriatit ne ate jugosllav te Hanit te Hotit, mbi fushen e lemuar e te shkrete qe ndan detin nga malet: nje rruge, qe, nese qe e veshtire te ndertohej ashtu sic eshte e veshtire te rrihet, duhet tu kete kushtuar mund shume inxhiniereve dhe punetoreve. Shtrihet me nje gjatesi te pergjitheshme prej treqind e pesedhjete kilometrash dhe ne trungun e saj ngerthehen rruget anesore qe shpien ne perendim drejt detit dhe ne lindje drejt maleve. Ne Vore, ku mberritem pas nja njezet kilometrash dhe nja pesedhjete minutash, degezon rruga per ne Tirane qe eshte dhjete milje larg.

Nga Durresi ne Vore pata mundesine [por, ndoshta mundesi eshte shume te thuash; te themi: pata kohen], te vezhgoja lejtmotivin gjeologjik qe qendron ne baze te gjeografise, te historise, te ekonomise shqiptare: lufta per token midis shkembit dhe ujit. Toka del mbi uje ngadale dhe fillimisht eshte amfibe: nje balte e llurbet, pa bimesi, qe neperduket, shfaqet, rishfaqet, dhe kjo pavendosmeri zgjat per disa kilometra para se e ngurta te diferencohet nga e lengeta. Mjeshtrat e zanatit e quajne kete si nje fenomen rinie gjeologjike. Lumenjte, te shumte dhe tekanjoze, qe zbresin nga lindja, duke ardhur me vrull ne fushe pas shtrengimit te pesuar neper grykat e ngushta malore, e terheqin me vete te ngurten, ne forme masash te medha aluvionale drejt grykederdhjes dhe aty e depozitojne. Keshtu qe i gjithe rripi bregdetar qe qendis Shqiperine nga Shengjini ne Vlore nuk eshte vecse nje shkarkim dherishteje te grumbulluar aty nga keto rrjedha te padisiplinuara uji ende shume te reja per tu shtruar te qeta ne shtreterit e tyre.

Pamja e peisazhit permiresohet dora-dores qe braktis bregun per ne brendesi: behet me i larmishem, me i pasur, me i hareshem. Bimesia shfaqet, fillimisht rakitike dhe e padiferencuar ƒ² ferra dhe kacuba te thata, - pastaj rritet ne ton, ne trung, ne ngjyra, livadhe te bute, mocalore dhe elastike, sherbejne si kullote per tufa dhe kope bagetish ne shtegtim: nga larg duken si ca bilardo te medha me shume bila prej fildishi te bardhe. Kur bie shi ƒ² sic ndodhi ate dite, por fatmiresisht vetem per pak kohe ƒ² uji e qull token e pasigurt dhe rri amull aty pa mundesi kullimi. Nga kjo lind malaria qe ben kerdine ne ate zone. Gjynah i madh, sepse keto vende jo te gjitha, por pjesa me e madhe, - po te mos rrezikoheshin nga ethet, do te perbenin nje rezervuar prodhimi ne gjendje te kenaqe nevojat bujqesore te te gjithe vendit. Por, per kete mundesi dhe per projektet e realizimit te saj qe jane nderkaq ne studim e siper ne Tirane, do te flasim me tej. Kaluam Prezen, kaluam Xhazen, kaluam Mamurrasin dhe Milotin. Ne Milot u ndala per te krijuar nje ide mbi fshatin fushor shqiptar. Ska shume per te thene: jane fshatra te mbyllura, te nyjezuara pergjate rruges, me nje kishe apo xhami si qender. Por nga Preza e tutje filluam te kishim kontakt me kodren dhe me pyllin, nje pyll i dendur lisash qe, duke u rrokullisur nga lart, rreshqisnin deri brenda mocaleve te amullt ndermjet Ishmit dhe Drinit. Mbi secilin prej ketyre lumenjve ka ura te shkelqyera. Shume e bukur ajo mbi Matin. Derisa mberritem ne Lezhe, ku respekti ndaj historise me detyroi te ndaloja.

Ne Lezhe, me 18 janar 1468, ka vdekur Skenderbeu, ky poet i madh i politikes shqiptare. Si te mos ndalesh te varri? Por varri i tij eshte zhdukur, nuk dihet si dhe as perse. Ishte, duhet te jete varrosur ne kishen e Shen Kollit, prane pazarit ne bregun e majte te Drinit. Ekziston Drini, ekziston pazari, ekziston kisha, por sa per varrin, mister. Por ndoshta ka me shume poezi ne kete mister se ne cfaredolloj monumenti qe pasardhesit kishin mundur te ngrinin ne kujtim te heroit: Skenderbeu eshte ushtari i panjohur i Shqiperise.

U kacavara ƒ² dhe eshte nje ndermarrje aspak e thjeshte ƒ² neper kodrat ku kane mbetur grumbull rrenojat e keshtjelles venedikase, qe qe e papushtueshme. Ajo bente roje ne lashtesi dhe ne mesjete, ne kalimin e detyruar midis fushes se Matit dhe Zadrimes. Sot qendra e ka humbur rendesine si dhe banore, qe jane pak me shume se nje mije. Pergjumet ne hijen e keshtjelles se saj te zymte e te rrenuar, ne nje vend te pashendetshem. Edhe pse rruget e komunikimit nuk i mungojne ƒ² ne gjysme te rruges mes Shkodres dhe Durresit dhe pikenisje e nje rruge te terthorte qe pas shtate kilometrash arrin Shengjinin ƒ² nuk me duket te kete te ardhme te ndritur. Por eshte interesante ta shetisesh si ekzemplar tipik i nje lagjeje te madhe shqiptare, jo me fshati po as edhe qyteti, me jeten e saj te plogesht te permbledhur ne pazarin e larme ku ne shesh te hapur zhvillohet tregtia e artikujve ushqimore dhe te nevojes se pare.

Pastaj rreth e rrotull sheshit, nje gjarperim rrugicash, njefare getoje me gjeometri te cuditshme ku grumbullohen dyqanet e palevizshme, per aq sa mund te jete i palevizshem nje cardak i dale nga nje dyqan i ngushte ku rrasen ne nje rremuje piktoreske objekte nga me te ndryshmet.

Ka dicka orientale ne gjithe kete: si edhe ne pazarin e gjate, te nderlikuar nga nje ceremonial i hollesishem, me fjale dhe gjeste rituale. Por nje orientale e zhveshur nga cdo kembengulje e merzitshme, nga cdo perkulje servile. Shqiptari, kur ka te beje me klientin, ruan nje ton dinjitoz dhe korrekt dhe kam pasur pershtypjen se hileja dhe mashtrimi jane te huaja per zakonet e ketyre njerezve. Per te blere nje qilim te vogel mirditor, lashe te merrej Ahmeti: ndenjem ulur, une, ai dhe tregtari, nje gjysme ore te mire. Ata flisnin qete, me pauza te gjata mes nje replike dhe nje pergjigjeje, une tymosja dhe pija kafene qe me kishte ofruar pronari. Ndonje kalimtar ndalej, por nuk merrte pjese ne diskutim pervecse me ftese te njerit prej dy kontraktuesve. Mua nuk me drejtoheshin pothuajse kurre, por, edhe kur ndodhte, e benin kete me nje miresjellje pa nderime te tepruara dhe te sikletshme. I permbaheshin nje etikete rituale, nje etikete e perkore dhe me shije. As milanezet nuk do te ishin ndjere ne siklet. Kur pazari i mundimshem perfundoi, tregtari u ngrit, me shtrengoi doren, me tha faleminderit, zoteri ne italisht dhe me shoqeroi deri te caku i cardakut.

Ahmeti dhe une vazhduam te ecnim midis rrugicave te ngushta. Me gjithe pamjen time perendimore ƒ² qe papritmas, kushedi perse, mu duk qesharake ƒ² nuk vura re te isha bere objekt i asnje kurejshtjeje te merzitshme, gje qe perben, perpos te tjereve, sistemin me bindes te edukates se nje populli, madje do te guxoja te thosha te qyteterimit te tij. Une po digjesha te eksploroja nje mjedis te brendshem, por nuk kishte me kohe per kete. Mberritem ne hanin ku kishim lene makinen, dhe qe eshte nje faktor tjeter i detyrueshem i qendres urbane shqiptare: nje ndertese pergjithsesisht me e madhe se kulla, me nje oborr ne qender qe sherben si stalle per kafshet dhe perreth te cilit hapen dhoma te vogla ku udhetaret mund te kalojne naten ne rast nevoje. Hyra ne njeren prej ketyre dhomave: skishte vecse nje qilim te shtruar mbi nje dyshek kashte dhe, te cepi lart, nje fener.

Pak me vone u nisem, duke pasur ne te djathte, Drinin dhe ne te majte nje liqen te perzgjatur, mbeturine ƒ² nga cdukej ƒ² e ndonje zhytjeje te koheve te fundit. Por, tek e fundit, i gjithe peisazhi perreth ishte liqenor. Liqenor dhe i begatshem, i pasur me miasma tharmetuese, i sheshte nen nje kube qiellore te ulet, te rende dhe te bute si nje fushe plehrash.

Kjo eshte Zadrima, qe shtrihet per me shume se njezet kilometra nga njera dhe tjetra ane e rruges, Zadrima e pasur me token e zeze me te cmuar se ari. Kur mberritem ne Shkoder, kishte rene nderkaq erresira.


Ne Shkoder u ndala. Me interesonte jo dhe aq qyteti qe sot eshte ne renie, sesa krahina, qender dhe kryeqytet i se ciles eshte.

Qyteti ka pamjen e nje fjalekryqi te qendisur sipas drejtimeve te Bunes, te Drinit dhe te Kirit, i dallueshem mire ne kohe dhe ne hapesire: lagjia e vjeter nga ajo e re, lagjia e krishtere nga ajo myslimane. E kaluara i shkullon rrenojat e saj ne pjerresine veriore te kodres se Rozafatit qe ngrihet mbi Drinin pothuajse si ta ndaloje te pushtoje fushen perreth: nje koder-ledh, e mbushur me fortifikime dhe mure rrethues me shtresa qyteterimi te mbivena: ajo bizantine, pastaj ajo venedikase, te moterzuara per ti dhene shah mat turkut pushtues qe u ngul aty per dhjete muaj me radhe ne vitin 1479. Nga kjo lufte mbeten germadha dhe rrenoja kullash, portash, muresh rrethues te nje kalaje te ndertuar gjithashtu nga venedikasit.

Natyrisht, ky qytet i vjeter eshte me interesanti, me i parehatshmi dhe me piktoresku me lagjen e tij te lekureregjesve me xhamine e tij te plumbit, me pazarin e tij kumbues dhe shumengjyresh. Orientalizmi i kesaj lagjeje duket i vene aty enkas per te nxjerre me mire ne pah oksidentalizmin e shndritshem dhe paksa metues te qytetit te ri, modern ne ndertesa dhe ne rruge, te ajruar nga lulishte te mirembajtura. Dhe pikerisht per oksidentalizmin e kesaj lagjeje, shkodranet jane krenare dhe nuk e kane gabim. A e dini, - me tha njeri. ƒ² se te gjithe te huajt jane te nje mendjeje kur thone se qyteti i vjeter u intereson me shume, por te gjithe jane gjithashtu te nje mendjeje te jetojne ne ate te riun. A nuk ju duket se dashuria per piktoresken eshte gjithnje njefare shenje percmimi? Nuk guxova te mos i jepja te drejte.

Bera nje hetim per hesapin tim. Qe Shkodra eshte ne renie, shihet me sy te lire dhe askush ska se cte beje asgje, sepse arsyet e nje renieje te tille jane gjeografike. Mali i Zi, qe dikur rendonte nga ana tregtare rreth Shkodres, e kanalizon sot tregetine e tij drejt Danubit nepermjet hekurudhes se Vardarit. Pastaj kemi dhe shpikjen e Tiranes. Shpikje e quajne shkodranet. Tirana ben si te gjitha kryeqytetet, sidomos si te gjitha kryeqytetet e reja te vendeve te reja: eshte qyteti parveny, borgjezi i pafytyre dhe pareli ne kerkim te privilegjeve te aristokratit: komandon dhe gllaberon, con uje ne mullirin e tij, i shtyp rivalet, i shtrydh me taksa, i izolon duke bere te rendojne rreth vetes rrjetet rrugore, i prish pak nga pak autonomite vendore.

Shkodranet shtojne te zemeruar edhe se : po na merr frymen. Keshtu eshte. Po a do te mund te ishte ndryshe? Mjaft te mendohet per historine shqiptare: krejt e derrmuar dhe e sfilitur, e ndare dhe e ndryshme, cdo krahine, cdo fshat, cdo fis kane historine e tyre. Te keqijat, ketij populli plot plage, i kane ardhur te gjitha nga kjo percarje e dhembezuar, nga kjo percarje jo vetem krahinore, por edhe shoqerore, psikologjike. Shume e rrezikshme edhe sot. Dhe me e veshtire nga cpandehet per tu luftuar, me e veshtire se mocali dhe se malaria: me pasuri te ndara keq, me ca cifligare bjerradite shaluar mbi kurrizin e duruar [por deri kur?] te nje vegjelie te derrmuar, pa nje klase te mesme qe ti zbuse perplasjet mes te pareve dhe te dyteve.

Brenda Mbreterise, kundervenie krahinash, brenda krahines kundervenie fis me fis, brenda fisit dhe brenda qytetit kundervenie familje me familje. Duke u vertitur neper Shqiperi, kudo qe te ndodhesha, kjo ndarje me ka bere gjithnje pershtypje njelloj. Shenja e qendrueshme e Shqiperise eshte dallimi.

Jam ndodhur ne qytete ku mbanin meri familja me familjen, vegjelia e gjere me ata pak [shpesh nje i vetem] zoterinj, qyteti lart me qytetin poshte. Ne secilin prej ketyre qyteteve degjova te me perserisnin te njejtin avaz: Perse duhet te jete Tirana kryeqyteti, dhe jo Shkodra qe ka qene ne historine e Shqiperise, qe ka qene qendra me e populluar dhe e zhvilluar me shume? Pse jo Vlora, port natyror, qytet bregdetar, mol per anijet qe mberrijne nga perendimi, vend i kendshem plazhi? Pse jo Duresi? Pse jo Korca, qyteti me i perparuar? Pse jo Berati, qender mijevjecare, e pajisur me dyzet kisha [kjo, ne Shqiperi ka rendesine e saj], qe as Skenderbeu nuk mundi ta merrte? Pse jo Elbasani, qender kryesore intelektuale? Pse jo Kruja, vendi ku lindi Skenderbeu? Pse jo Lezha, vendi ku ai u varros? Pse jo Gjirokastra?

Tani, dora-dores qe i rikopjoj dhe i shtjelloj shenimet e marra gjate rruges, gjej deri dhe fraza qe cdo qytetar i hidhte ne peshoren e gjykimit tim per te me bindur se Tirana e kishte gabim dhe se kjo duhej thene e duhej shkruar ƒ² madje njeri me sugjeroi tia them apo tia shkruaj edhe Musolinit.

Tirana na kushton ƒ² thoshin, - vetem merr pa dhene asgje. Miliona per sheshet e saj, per rruget e saj, per miliona per ujesjellesin e saj. Gjithcka duhet bere ne Tirane, sepse nuk kishte asgje.

Dhe per carsye, kur Shqiperia ka shume qytete qe, historikisht, kishin me shume te drejte se Tirana te emeroheshin [keshtu me tha njeri] kryeqytete dhe me pak ose aspak shpenzime do te kishin mundur ta kryenin detyren e tyre?

Por le te kthjehemi ne Shkoder. Ne Shkoder qendrova tri dite, qe qene shume. Mora me zor disa shenime qe nuk i shtjellova per shkak te klimes qe me shkurajonte. I gjej ne bllokun e shenimeve dhe i hedh ne te paster ashtu sic jane fjale per fjale: Shkodra pati periudhen e saj te madhe te lulezimit nen mbreterine e Stefan Dushanit, serb, dhe nen venedikasit; pastaj qe keshtjelle e katolicizmit dhe e tille eshte edhe sot, jo si qytet ne vetvete, por per krahinen, qender e se ciles eshte. Ne kohen e luftes numeronte pesedhjete mije banore, sot numeron pak me shume se njezet mije, duke ia kaluar jo vetem Tirana, por edhe Korca. Pashe lagjen e ciganeve: me e vogel se ce prisja.

Anen e vertete te Shkodres, ate madheshtine e saj nuk e kuptova vecse me pas, pasi lashe pas kraheve qytetin dhe fillova te kacavaresha pergjate shpateve te maleve qe e sundojne ne veri dhe ne lindje. Atehere e kuptova paradoksin shkodran, kontradikten e saj piktoreske, kuptimin e saj prej Thule te fundit: kjo keshtjelle e perendimit, kjo kokrrize Evrope e ngulur aty per te perfaqesuar krahinen shqiptare me mesjetare dhe me antievropiane.

O udhetar qe shkon ne Shkoder, mos ndalo aty, vazhdo te ecesh me lart dhe vetem atehere do ta kuptosh se cfare eshte Shkodra.


Postuar nga Eneid datė 20 Nëntor 2004 - 03:18:

per SHKODREN!

Edhe pse me origjin te larget, un e kom per nder te them qe jam shkodran. 2 gjyshet dhe nje nga gjyshet e mi kane lindur ne Shkoder dhe me pas u shperngulen ne tirane anej nga vitet '30 por prap e ndjej veten si Shkodran por edhe Tiranas.

Kam qene disa here ne Shkoder dhe me dhemb ne shpirt kur e shoh qe asnje investim domethenes nuk eshte bere. Shkodra u harrua si nga demokratet ashtu edhe nga socialistet. Por si mund te lesh ne harrese kete qytet te lashte i cili ishte krenaria e qyteteve te qyteteruara gjate pushtimit Romak? Si mund te harrohet ky qytet i cili luftoi heroikisht me Malazezet per muaj me rradhe nje beteje per te cilen hoqen kapelet edhe gjeneralet me te afte te asaj kohe? Si mund lihet ne harrese nje qytet i cili eshte djep i kultures shiqptare? VEC NJE ZOT E DI!!!!!

Sidoqoft, un shpresoj qe vitet e ardhshme do te jene me optimiste per Shkodren pasi eshte qytet qe e meriton nje vemendje te vecante (pa lene jashte asnje qytet te Shqiperise i cili ne nje fare menyre ka po te njejtat rendesi).


Postuar nga I_don,t_wana_know datė 02 Dhjetor 2004 - 14:06:

Re: edhe nje tjeter

Citim:
Po citoj ato qė tha dreqja shkodrane
Nje poezi e gjetur..........

Eca Kalova
neper bote jetova
por askund nuk gjeta
si token ku lulezova.

Eca neper bote
Eca ane e mbane
por askund nuk gjeta
si DIALEKTIN shkodran.

Nji toke bujare
me zemer krenare
me kulture e tradite
eshte SHKODRA jone
e do t'jet pergjithmone.

Eca neper bote
Eca ane e mbane
por askund nuk gjeta
Si POPULLIN Shkodran.

Jena popull plot humor
Jena popull plot gezim
se kur qesh nji shkodran
qesh me te dhe shpirti im.

Kena ROZAFEN madheshtore
qe ne tane Shqipnin na krenon
kena male te lart trimerore
atje ku dielli perendon,
Kena dhe Drinin bashke me Bunen
qe ne shpirt na freskon.

Ja pra kjo eshte Shkoder Locja
nji qytet qe e njohin tane
dhe kudo qe te jeni o BIJT e Shkodres
mos harroni se jeni 'SHKODRAN'



ahaha dreqe me malengjeve me kete poezi naqe pershkodren , me thne te drejten une nuk jam shkodran por kam jetu ne shkoder une kam nje rrespekt te vecante per shkodren dhe popullin shkodrrnae eshte tamma djepi i kultures shqipetare dhe i qyteterimit pavaresisht se politika po e len kete tempull atntik te kulturese te fundoset ne nje mjerim ku do pendohen edhe vte drejtuesit e sotshme te shtetit shqipetare per kete neglizhim qe i bejne ketij qyteti .. ju pershndes me dy fjale tane shkodraneve ku do qe te jeni asnje njeri nuk mund te leje menjeane se se je bir i shkodres nane...


  Gjithsej 2 faqe: [1] 2 »
Trego 85 mesazhet nė njė faqe tė vetme

Materialet qė gjenden tek Forumi Horizont janė kontribut i vizitorėve. Jeni tė lutur tė mos i kopjoni por ti bėni link adresėn ku ndodhen.