Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Shqiperia, traditat kulturore (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=114)
-- Tirana (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=137)

Tirana

Duke bere kete postim te pare per qytetin e Tiranes ne kete miniforum, ju ftoj te gjitheve te shkruajme mbi historikun, monumentet kulturore, zakonet, traditat, figurat e shquara te vendit tuaj te lindjes per te pasqyruar me qarte kulturen dhe vlerat e vendit tone...

Monumente me rendesi historike ne Tirane

Disa monumente me nje rëndësi te madhe historike në Tiranë jane kështjellat e Ndroqit, Prezës, Petrelës dhe kalaja që ndodhet në qytet.
Të katër kështjellat, ose ajo që mbetet nga to, ndërtimin e parë e kanë pasur në periudhën romake në shekujt II-IV pas Krishtit. Arsyet e ndërtimit të tyre ishin sepse ato ndodheshin pranë rrugëve të rëndësishme, si via Egnatia apo degëzime të saj. Pas rrënimit të mëvonshëm ato kanë filluar të rindërtohen në Mesjetë mbi themelet e vjetra.
Kalaja e Ndroqit ngrihet në lartësinë 387 metra mbi nivelin e detit. Ajo filloi të rindërtohet në shekujt XIII-XIV duke shërbyer si seli e feudalëve shqiptarë, kundër rivalëve vendas dhe pushtuesve të huaj. Nuk dihet se ç’rol ka luajtur në kohën e Skënderbeut, por pas vdekjes së tij, pushtuesit osmanë i dhanë rëndësi kalasë së Ndroqit, pasi nëpërmjet saj vëzhgonin Durrësin që ndodhej nën sundimin e Venedikut. Pas rënies së Durrësit në vitin 1501, Ndroqi e humbi rëndësinë e tij. Por e rifitoi atë përgjatë anarkisë feudale që përfshiu Shqipërinë gjatë shekullit të XVIII, duke shërbyer përsëri si seli e fudalëve lokalë. Sipas pohimeve të vendasve, të cituar nga Hani, porta e kështjellës dhe shtëpia ngjitur me të ishin rindërtuar nga Ali Pashë Tepelena. Ashtu si gjithë kalatë e tjera, në shekullin e XIX kalaja Ndroqit humbi përfundimisht rëndësinë e saj ushtarake dhe pësoi dalëngadalë rrënimin përfundimtar, dhe tani atje mund të shikosh veçse pjesë të mureve të kështjellës së dikurshme. Makina mund të shkojë deri në gjysmën e rrugës për në kala, dhe pastaj ngjitja në këmbë nuk është e lehtë. Prandaj vizitoret e vetme janë antenat e AMC.

Kalaja e Prezes

Kalaja e Prezës zotëronte pjesën veriore të fushës së Tiranës, kontrollonte rrugë me rëndësi ushtarake dhe ekonomike dhe përbënte pikën e komunikimit vizual midis kalave të Durrësit, Krujës dhe Petrelës. Kështjella ngrihet në një terren fushor dhe ka në qoshe katër kulla rrethore, të cilat i bashkon muri mbrojtës. Kalaja duhet të jetë rindërtuar në fillim të shekullit XV, nga Topiasit që ishin zotëruesit e kësaj fushe. Por ajo duhet të jetë braktisur shpejt nga Skënderbeu dhe të tijtë si kala që nuk mund t’i rezistonte rrethimeve të gjata. Pas rënies së Krujës osmanët bënë një farë rindërtimi, dhe ndërtuan edhe një xhami mbi portë. Kulla e Sahatit duhet të jetë ngritur gjatë viteve 1800-1850.
Në vitet 1937-8, në kala u bënë punime me qëllim që ajo të kthehej në vend turistik. U ngrit 1m muri perëndimor në gjithë gjatësinë e tij. Kulla veriore u përdor për kafe. U ndërtuan shkallët e gurta për t’u ngjitur në majë të kësaj kulle të shtruar me beton. Klubi i ndërtuar që në atë kohë funksionon edhe sot. Në vitin 1966 në kala u kryen punime restaurimi. Dëmin më të madh, kalaja e ka pasur nga vetë shteti, i cili në vitin 1996 autorizoi ngritjen e antenave të AMC brenda territorit të saj.

Kalaja e Petreles

Kalaja e Petrelës ndodhet në juglindje të Tiranës mbi një kodër shkëmbore që kontrollonin kryqëzimin e rrugëve me rëndësi ekonomike që kalonin këtej që në kohët e lashta. Pas ndërtimit të parë të periudhës romake, Petrela mori një rëndësi të veçantë në shekullin XI, në luftimet ndërmjet normanëve dhe bizantëve. Në shekullin e XV, Petrela ishte kështjella e parë pas Krujës e cila rrethohet dhe çlirohet nga Skënderbeu. Sikurse tregon Barleti, kjo ndodhi sepse kontrollonte rrugën më të mundshme të inkursioneve osmane. Në këtë periudhë Petrela hyn në kategorinë e qyteteve të vegjël. Aty banonte motra e Skënderbeut, Mamica, së bashku me familjen e saj. Kështjella e Petrelës ishte një nga qendrat që i bënë ballë pushtimit osman deri në vitet e fundit të jetës së Skënderbeut.
Në vitin 1968, në kala u kryen punime konservuese dhe në vitin 2001 falë një financimi të komunitetit europian u krye edhe asfaltimi i rrugës.

Kalaja e Tiranes, Mozaiku i Tiranes, Kulla e Sahatit

Ashtu si kështjellat e sipërpërmendura edhe Kalaja e Tiranës së pari është ndërtuar në periudhën romake, në shekujt II-IV pas Krishtit. Me pas kalaja u rindërtua dhe ka shërbyer si seli e sundimtarëve të Tiranës, duke u quajtur Kulla e gjatë. Kjo traditë u ruajt edhe më vonë: brenda murit të mbetur të kalasë është ndërtuar shtëpia e Toptanasve dhe më pas aty pranë pallati i priceshave.

Mozaiku i Tiranës ndodhet në fund të rrugës “Naim Frashëri”. Ai u zbulua në vitin 1972, gjatë ndërtimit të një blloku pallatesh. Mozaiku ka qenë vendosur në një ndërtesë të shekullit të III, e cila në shekullin VI është kthyer në kishë. Mozaiku është një nga zbulimet më me vlerë në Tiranë dhe tërheq vëmëndjen e mjaft vizitorëve të huaj.

Kulla e Sahatit filloi të ndërtohet në vitin 1822 dhe përfundoi në vitin 1830. Ai është shembulli më i spikatur, por jo i vetëm, i ndërtimeve në Tiranë, me fondet e komunitetit. Në vitin 1928 kulla u rrit edhe 5 m dhe shteti shqiptar bleu një sahat të kohës në Gjermani. Çdo studim urbanistik për kryeqytetin gjate te tera koherave, ka marrë parasysh, së pari, kompleksin xhami Sahat qe perbejne nje nder shume prej pamjeve te bukura qe ka Tirana.

Disa monumente te tjera kulturore mbi Tiranen

Xhamia e e vjetër është ndërtuar në shekullin e XVII, pikërisht në vitin 1614. Ajo shënon simbolikisht fillesën e qytetit të sotëm të Tiranës, pasi bashkë me të u ndërtua edhe një furrë dhe një hamam duke startuar në një farë mënyre jeta qytetare. Ky monument i rrallë rezistoi për 330 vjet, u dëmtua rëndë në nëntorin e ‘44-s dhe rrafshua në vitin 1945. Në 29 nëntor 1949, pikërisht aty u ngrit monumenti Partizanit të Panjohur.

Xhamia e Et’hem Beut filloi të ndërtohej nga i ati i tij Molla Beu në vitin 1789. Punimet u ndërprenë nga lufta që bëhej për zotërimin e Tiranës dhe, atë e përfundoi në vitin 1821 Et’hem Beu. Për dy vjet rrjesht është punuar për dekoracionet e mrekullueshme të cilat u bënë nga mjeshtrit më të mirë shqiptarë.
Për vetë rëndësinë e saj, në xhami janë kryer punime të herëpashershme. Përpara rreth një viti, xhamia iu nënshtua një restaurimi të ri në sajë të fondit të dhënë nga familja Morina, përkujdesjes së Bashkisë së Tiranës dhe Institutit të Monumenteve.

Ura e Tabakëve dhe ura e Terzive (sot e shembur) janë ndërtime të kryera me kontributin e komunitetit në gjysmën e dytë të shekullit XIX. E shpallur Monument kulture që përpara viti ’90

Ndërtesa historike ku u ngrit Flamuri dhe u shpall pavarësia me 26 Nëntor 1912, dhe ku gjithashtu u vendos qeveria që shpalli Tiranën kryeqytet të përkohshëm, në 11 shkurt 1920, ndodhet në sheshin që sot quhet “Sheshi Flamurit”.

Selia e parlamentit shqiptar në vitet 1921-24 dhe më vonë Pallati Mbretëror, ka qenë pikërisht në ndërtesën ku sot ka selinë Akademia e Shkencave.
Në 15 qershor 1994, sheshi përpara kësaj ndërtese mori emrin “Fan Noli” dhe në 11 shkurt 1998, aty u vendos monumenti i tij

Në vitet 1925-39 selia e Parlamentit u zhvendos pranë qendrës së qytetit. Kjo ndërtesë me rëndësi historike, në regjimin komunist u kthye në Teatër Kukullash

Në vitet 1929-31, brenda dy vitesh u ngritën kompleksi i ministrive dhe godina e Bashkisë e cila u hodh në erë vitin 1980 për t'i lënë vendin Muzeut Kombëtar

hej mire e keni qe tregoni historine e tiranes, por po patet mundesi renditini gjerat sipas viteve dhe mos harroni te flisni per vitet e demokracise, ngritjen e kioskave shembjen e kioskave, ngritjen e lokaleve dhe diskove moderne prej betoni shembjen e tyre, dhe kush flet nga tirana te na tregoje vendet me te frekuentuara tani nga rinia. flm

A e dini se...?

Sot eshte 11 Shkurt dhe ne kete date te vititt 1920, qeveria qe doli nga Kongresi i Lushnjes, vendosi qe Tirana te shpallet kryeqyteti i Shqiperise. Kjo ngjarje luajti nje rol te rendesishem ne zhvillimin e metejshem te qytetit. Tirana ne ate kohe kishte 17 mije banore dhe vetem dy lagje ekzistuese, ajo e ''Bamit'' dhe e ''Mujos'' te cilave ju shtuan edhe shume lagje te tjera. Ne vitin 1789 nisi te ndertohej xhamia e Ethem Beut (eshte folur per te me siper), qe ruhet edhe sot e kesaj dite si monument kulture ne sheshin ''Skenderbej'' dhe me vone ne vitin 1830 u ngrit ''Kulla e sahatit''

Per _N.B.K_ dhe per shume te tjere te interesuar mbi Tiranen sot...

Citim:

---

Po citoj ato që tha _N.B.K_
hej mire e keni qe tregoni historine e tiranes, por po patet mundesi renditini gjerat sipas viteve dhe mos harroni te flisni per vitet e demokracise, ngritjen e kioskave shembjen e kioskave, ngritjen e lokaleve dhe diskove moderne prej betoni shembjen e tyre, dhe kush flet nga tirana te na tregoje vendet me te frekuentuara tani nga rinia. flm

---