Regjistruar: 11/01/2007
Vendbanimi: Secret Garden
Mesazhe: 4717

Nga Skot Peterson

Dy ankthe ne Turqi mund te duken se nuk kane asnje lidhje mes tyre – nje vale e re sulmesh te militanteve kurde dhe vrasja masive e armeneve pothuajse 100 vjet me pare – por ato jane duke u kombinuar me shpejtesi ne nje pike kthese strategjike ne marredheniet SHBA-Turqi, c’ka mund te preke edhe forcat amerikane ne Irak. Ne mes te thirrjeve te shumta per hakmarrje pas vrasjes se rreth 30 ushtareve dhe civileve turq gjate dy javeve nga Partia Punetore e Kurdistanit (PKK) – dhe deshtimit te forcave amerikane dhe iraniane per te frenuar sulmet nga bazat ne Irak – Parlamenti turk pritet qe javen e ardhshme te autorizoje operacionet nderkufitare ne Irakun verior. Njoftohet se aeroplanet ushtarake dhe artileria turke tashme kane nisur goditjen e kampeve te PKK-se, por nje inkursion mund te destabilizoje nje zone te Irakut e cila ka qene relativisht e qete prej sulmit amerikan me 2003.

Dhe ajo qe komplikon situaten eshte aprovimi nga nje komitet i Kongresit i nje rezolute, e cila e quan masakren e 1915 nga Turqit Osmane nje “genocid”. Turqia e quajti vendimin “te papranueshem”, pasi paralajmeroi se votimi mund te vinte ne rrezik aksesin amerikan ne nje baze ushtarake ajrore thelbesore per furnizimin e trupave amerikane ne Irak.

Presidenti Bush deklaroi se rezoluta jo-detyruese "do te cenonte rende marredheniet tona me nje aleat kyc ne NATO dhe ne luften globale kunder terrorizmit", duke perseritur nje leter te 8 ish-Sekretareve te Shtetit qe e kundershtonin kete rezolute. Turqia akuzon forcat amerikane dhe ato kurde ne Irakun e veriut per ofrimin e nje strehe te sigurte dhe mbeshtetjeje ushtarake per rreth 3000 rebele te PKK-se, dhe se nuk jane duke bere perpjekjet e mjaftueshme per te ndaluar aktivitetin e PKK-se, por shtrirja e tyre eshte kufizuar vetem ne zonat e thella malore pergjate kufirit.

SHBA kane qene "zene midis aleances se tyre taktike me kurdet ne Irak, dhe aleances se tyre strategjike – te pakten ajo qe duhet te jete – me Turqine”, thote Bulent Aliriza, nje analist per Turqine ne Qendren e Studimeve Strategjike ne Uashington. "Realiteti eshte qe SHBA mbeshteten ne nje mase te jashtezakonshme mbi kurdet e Irakut .. dhe cdo veprim kuptimplote nga turqit do te zemeronte kurdet e Irakut dhe do te ndryshonte balancen ne Irak kunder SHBA-se ne kete lufte", thote z.Aliriza. "Gjeja me e keqe qe mund te ndodhi, nga pikepamja e Shtepise se Bardhe eshte per turqit qe nderhyjne, duke krijuar nje rremuje akoma edhe me te madhe ne Irak".

Analistet thone se nje incursion ne shkalle te gjere ka pak te ngjare te ndodhe, megjithese presioni i brendshem eshte duke u rritur mbi kryeministrin Rexhep Taip Erdogan per te vepruar kunder PKK-se. Nje mbeshtetje per sulmet kete pranvere u nxit edhe nga krahu i forte ushtarak ne Turqi – forcat e dyta tokesore me te medha brenda NATO-s, pas SHBA – qe i beri thirrje qeverise te miratonte planin e tyre per te kaluar ne Irak.

 

Trupat turke ne Irak?

Kete jave njesite turke filluan te vendosen pergjate kufirit, ndersa mediat turke flasin per nje inkursion te mundshem te 15000 ushtareve madje edhe per krijimin e nje zone tampon prej 10-20 miljesh ne thellesi te Irakut. Por Turqia ka qene edhe me pare atje, gjate rreth 24 operacioneve te meparshme nder-kufitare kunder PKK-se ne vitet 1980' dhe 1990'. Dy prej operacioneve me te medha u zhvilluan ne 1995 dhe 1997, i fundit me 50.000 trupa, por PKK-ja mbeti.

Ushtria turke eshte "shume mire e informuar mbi pro- dhe jo- e nje operacioni nderkufitar ne Irakun verior, dhe secili e di qe kjo nuk do te jete nje detyre e lehte per te shkuar atje sepse ju mund te keni disa humbje, ju mund te keni disa rezultate te tmerrshme – ju nuk e dini kurre kete", thote Metehan Demir, nje ekspert ushtarak ne Ankara gjate nje interviste me gazeten Sabah.

"Kur ju te shkoni atje, ju nuk do te perballeni vetem me PKK. Ju nuk e dini se cfare do te beje peshmerga (milicia e kurdeve te Irakut); ju nuk e dini sesi amerikanet do te kontribuojne per peshmergan ose PKK prapa skenes", thote z.Demir. "Keto jane shqetesimet reale ne kryeqytetin turk".

Nje mekanizem i krijuar ne Gusht 2006 per te mos lejuar krizat dhe per te parandaluar nje incursion turk ka sjelle disa rezultate. Presidenti Bush caktoi gjeneralin ne lirim Jozef Ralston, nje ish-komandat suprem i NATO-s, si te derguarin e tij per te goditur PKK-ne. Por misioni i tij ka qene mbushur me zhgenjim dhe doreheqja e tij u konfirmuar kete jave. Homologu turk i gjeneralit Ralston ishte pushuar nga puna disa muaj me pare pasi kishte bere disa komente kritike ndaj SHBA-se, dhe ne fjalet e ashpra te tij te publikuara kete jave, ai tha se cilido qe nuk ndihmon Turqine per te luftuar terrorizmin eshte gjithashtu fajtor.

Efektet e ligjit amerikan te “genocidit”

"Disa njerez pretendojne se PKK-ja eshte duke i realizuar keto sulme me qellim qe ta terheqin Turqine ne mocalin e Irakut te veriut, me qellim qe te demtojne marredheniet e Turqise me SHBA dhe te izolojne Turqine", shton Demir. "Nese ju shtoni ligjin per genocidin armen ne kete trazire qe po vazhdon mbi sulmet e PKK-se, kjo do te jete e tmerrshme per marredheniet turko-amerikane".

Tashme shume prej ketij demi eshte bere, megjithese votimi nga Komiteti per Ceshtjet e Jashtme i Dhomes se Perfaqesuesve dje – i marre ne pranine e kater te mbijetuarve armene nga ngjarjet e epokes se Luftes se I Boterore – pasqyron nje te pranuar me nje diference te ngushte ne 2005 dhe nje tjeter ne 2000 i cili u terhoq. Kesaj here, Kryetarja e Dhomes se Perfaqesuesve, Nancy Pelosi deklaroi se ajo do te sillte nje resolute jo-detyruese per votim perpara gjithe Dhomes se Perfaqesuesve, mbase ne mesin e Nentorit. Gazetat turke te enjten ishin derrmuese. Me e njohura Hurriyet e quajti "ligji i urrejtjes". Gazeta e perditshme VATAN i kushtoi titullin e faqes se pare, mbi ata qe votuan per te "27 Amerikanet teveqele".

Biznesmenet amerikane ne Turqi gjithashtu bene lob kunder kesaj mase, duke nenvizuar sesi perqindja franceze ne tregun turk ishte gremisur me dy here nga rreth 70% ne vitin eneparshem qekur Franca miratoi nje ligj qe denonte mohimin e genocidit armen.Eksportet franceze drejt Turqise gjithashtu kane rene ne 1 milliard USD nga 2 miliard USD ne 12 muajt e kaluar, nga njera ane, ndersa vlera e pjeses me te madhe te partnereve te tjere tregtare eshte zgjeruar. Turqia mohon se nje genocid sistematik i mbi 1,5 milion armeneve ka ndodhur ndonjehere – nje pershkrim dhe paraqitje e pranuar nga shume historiane – duke thene se vrasje masive ishin kryer nga te dyja palet.

Peshimi i pro dhe kunder

Duke folur mbi "kete njolle te pergjakshme ne historine njerezore", drejtuesi i komiteti te kongresit Tom Lantosh (D) nga Kalifornia e hapi mbledhjen ne nete menyre: " Ne duhet te peshojme deshiren per te shprehur solidaritetin tone me popullin armen dhe per te denuar ankthin historic permes perdorimit te fjales "genocide", kunder rrezikut qe kjo mund ti shkaktoje te rinjve dhe te rejave qe sherbejne ne uniformen e forcave te armatosura te SHBA per te paguar nje cmim edhe me te rende (ne Irak dhe Afganistan) sa c'jane duke paguar aktualisht". Disa kongresmene thane se paralajmerimet turke per shpagim ishin nje bllof, me njerin qe thoshte se ai ndihej sikur nje sikur nje "shpate turke" ndodhej mbi koken e tij. "Ne nuk mund te ofrojme mohimin e genocidit si nje prej perfitimeve te miqesise me SHBA", shtoi kongresmeni democrat Brad Sherman nga Kaliformia.

Por te tjere kane shprehur tronditje. “Kjo eshte cmenduri”, thote perfaqesuesi republican i Indianes, Dan Burton. “Ne jemi ne mes dy luftrave dhe kemi trupat atje qe jane ne rrezik, dhe ne po flasim te shkelmojme aleatin tone te vetem, i cili po na ndihmon atje”. Zyrtaret e administrates dhe politikanet turq treguan qe 70% ngarkesave ushtarake amerikane e destinuar per ne Irak kalon si transit perms bazes ajrore turke ne Incirlik, Turqine lindore, dhe 30% e karburantit qe perdoret nga forcat amerikane.

“Burimi jone me i besueshem i inteligjences qe po na ndihmon ne Lindjen e Mesme vjen nepermjet Turqise”, i tregoi komisionit, perfaqesuesi democrat nga Xhorxhia, David Skot. "Ceshtja armene eshte e thjeshte si dita. Cfare iu be atyre eshte gabim. Ceshtja qendron se cfare eshte ne interesin me te mire te sigurise kombetare te SHBA?"

“THE CHRISTIAN SCIENCE MONITOR”

__________________
"Sono gli altri le strade, io sono una piazza, non porto in nessun posto, io sono un posto"

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Regjistruar: 11/01/2007
Vendbanimi: Secret Garden
Mesazhe: 4717

“Kësaj radhe jam i gatshëm t’iu përgjigjem edhe pyetjeve politike.”

Si kështu, Pamuk?

Sepse po shkojnë më mirë punët në Turqi, tensioni politik është çtendosur, madje edhe në kundërvëniet e mia, demokracia po përndahet dhe kjo i bën mirë vendit. Pra mundem herë pas herë të përgjigjem për çështje që shtrihen përtej kontekstit thjesht letrar.

Megjithatë ju gjithnjë keni kërkuar ta shmangni ndërlikimin politik. Është e vërtetë?

Po. E quaj veten fatlum dhe të lumtur nga suksesi që marr si shkrimtar. Kundërpesha është megjithatë një dënim. Në të vërtetë ndëshkimi im është që duhet t’iu bëj ballë shpjegimeve të nevojshme politike. Por unë jam i letrave. Jam një shërbëtor i përunjur i artit të romanit. Prapseprapë, kam si të gjithë bindjet e mia politike.

Epo atëherë ta nisim nga nyja e ndërlikuar e Turqisë, problemi i kujtesës. Ekziston një çështje kurde që pikërisht në këtë kohë kërcënon. Ju vetë keni përmendur në të shkuarën shifra nga asgjësimi armen. Çfarë kostoje paguan sot një vend si juaji që po e ka të vështirë të bëjë hesape me historinë e vetë?

Çmimi kryesor është shkelja e lirisë së fjalës. Dhe unë nuk dua që vendi im ta paguajë. Sepse kur mungon liria e shprehjes, do të thotë që mungon dinjiteti njerëzor. Dhe është pikërisht ky dinjitet që shkatërrohet. Ne duhet ta mbështesim dinjitetin tonë të fjalës tek mbrojtja e dinjitetit njerëzor.

Komisioni i jashtëm i Senatit amerikan së fundi ka njohur ekzistencën e genocidit armen. Si e pritët, ju që jeni përpjekur për këtë?

E prisja pyetjen. Mos u shqetëso, do të përgjigjem. Para së gjithash, për mua është çështje morale. Dhe është problem që i takon Turqisë. Megjithatë, për fat të keq po ndërkombëtarizohet si çështje. Unë dua t’i qasem këtij shqetësimi nga këndvështrimi i lirisë së shprehjes. Dhe kjo do të thotë që qytetarët e vendit tim do duhej të ndiheshin të lirë për të folur për këtë çështje. Nuk është e këndshme që është kthyer në kacagjelje ndërkombëtare, në vend që të jetë një çështje morale që ka të bëjë me lirinë e fjalës në Turqi. Zgjidhja do qëndronte pikërisht tek mundësia e njerëzve për të debatuar lirisht, dhe që më në fund të vështronin në brendësi të problemit.

Kur bie fjala tek dallimet kulturore mes Perëndimit dhe Lindjes, ju përmendeni shpesh si faktor bashkimi. Si do t’iu përgjigjeshit atyre që i mbajnë si eprore vlerat e kulturës oksidentale?

Jam kundër të krijuarit të një hierarkie ndër njerëz, e jo më ndër popujt. Sepse do krijohej një shoqëri e rrezikshme, dhe rrezikojmë të biem në racizëm. Për këtë arsye është shumë më mirë të flitet për hierarkinë e vlerave, por jo të qytetërimeve. Gjithë individët në tërë botën janë të barabartë. Pikë. Nëse pranojmë këtë koncept, mund të diskutojmë më pas për vlerat. Përndryshe do t’i fyenim individët e tjerë që u përkasin qytetërimeve të ndryshme.

ǒdoni të thoni?

Për shembull, për Irakun, unë nuk besoj që dhjetë apo pesëmbëdhjetë ushtarë amerikanë, britanikë apo italianë të vrarë, vlejnë më shumë se 100 apo 200 irakenë civilë të vrarë njëlloj si ata.

Doni të thoni që janë të njëjtat klishe që Europa përdor për Turqinë?

Më zemëron fakti që vendin tim e lidhin menjëherë me Islamin. E sidomos pas luftës në Irak. Ka njerëz që në këtë mënyrë e lidhin Islamin me terrorizmin dhe kamikazët. Kjo klishe e përdorur për Turqinë, apo për cilindo vend tjetër islamik, bëhet e rrezikshme për bashkëjetesën harmonike mes besimeve të ndryshme. Dhe u shërben interesave amerikane. Por vitet e fundit ka rënë tepër autoriteti i Perëndimit, sidomos pas ndërhyrjes së George W. Bush në Irak. Është për faj edhe të vendeve evropiane që iu bashkuan luftës.

Ju keni studiuar gazetari. Vini re edhe një përgjegjësi të medias?

Unë jam shkrimtar, dhe nganjëherë mendoj që nuk jam paraqitur mirë në gazeta, edhe pse kjo është qarje tipike e intelektualëve. Përgjithësisht mediat nuk janë të interesuara për të hyrë në hollësitë e faktit. E shoh në Turqi. Gazetarët ndalen tek klishetë për Islamin. Ose, i përshkruajnë islamikët në qeveri si të këqinj, dhe laikët si të mirë. Po nuk është kështu! Në Turqi kemi laikë që janë fashistë të së djathtës, dhe islamikë që janë të frymës liberale siç janë demokratët në Evropë. Megjithatë klishetë shesin, përbëjnë lajm. Nuk do shkoja më tej, nuk e kam ushtruar kurrë zanatin dhe madje nuk kam as diplomën e gazetarit.

Në Europë, disa nga këto partitë demokratike që ju përmendët janë të shqetësuara për hyrjen e Turqisë për humbjen e identiteti të krishterë të kontinentit. Çfarë mendoni?

Që nacionalistët turq do të ishin të lumtur për t’iu përgjigjur këtij komenti. Unë besoj që turqit nuk kanë nevojë për fenë tuaj. Iu leverdis që të hyjnë për çështje që lidhen me ekonominë. Dhe do duhej që Evropa të përdorte më tepër për Turqinë konceptet e saj të “libertč, egalitč, fraternitč” (të lirisë, barazisë, vëllazërisë).

Turqit nuk janë përzierë vetëm me Evropën dhe Mesdheun, po edhe me Kaukazin dhe Lindjen e Mesme. Me kë thoni ngjajnë më shumë?

Po, Turqia është përzierje arabësh, persësh, evropianësh, ballkanasish, mesdhetarësh. Por unë e quaj veten thjesht turk. Jam krenar, është një kombinim i gjithë këtyre faktorëve së bashku. Dhe jam krenar të them që jam produkt i Republikës së lindur më 1923. Jam laik dhe njeri i pavarur. Nuk bëj gjë tjetër në romanet e mi, veçse fus së bashku gjithë këta përbërës, duke u dhënë ndikimeve të ndryshme një shtëpi të përbashkët.

Liria është angazhim.

Në të shkuarën ju keni përligjur vetminë dhe kënaqësinë që të kyçeshit për të shkruar. Dhe në të njëjtën kohë jeni një autor shumë i përfshirë në botën. Si ia dilni që ta mbroni lirinë tuaj krijuese?

Shiko, është e qartë që edhe unë kam pasur vështirësi, frikëra, presione, shumë mjerime, gjëra të zakonshme në jetën politike turke. Prapëseprapë më duhet të theksoj që jam një individ që as ka të bëjë me politikën. Dëshiroj të jem vetvetja. Le të themi se jam një njeri i letërsisë që padashur ka rënë në politikë.

Botuar në “La Repubblica”

__________________
"Sono gli altri le strade, io sono una piazza, non porto in nessun posto, io sono un posto"

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar