Forumi Horizont Forumi Horizont > Tema Shoqėrore > Historia > Historia e Qyteteve dhe Krahinave te Ndryshme > Skrapari: Popullimi, Vėshtrimi Historiko-etnologjik
  Tema e mėparshme   Tema Tjetėr
Autori
Titulli Hap njė temė tė re    Pėrgjigju brenda kėsaj teme
Gjergj Kastrioti
Veritas Odium Parit

Regjistruar: 21/10/2004
Vendbanimi: God is busy, me too...
Mesazhe: 2957

Skrapari: Popullimi, Vėshtrimi Historiko-etnologjik

Vendbanimet e vetë popullsia e Skraparit historikisht i ka ndërtuar kryesisht mbi një terren të thellë malor. Pjesa më e madhe e tyre ka qenë e përqendruar në luginën e Osumit. Dendësi më të madhe me vendbanime kanë patur zonat në krahun e majtë të Osumit, të cilat dukej se ofronin kushte natyrorë më të mire dhe më tepër mundësi ekonomike për jetesë. Ndërsa një pjesë e vogël vendbanimesh janë ndërtuar përgjatë luginës së lumit Tomorrica (degë e majtë e Devollit), nga e cila ka marrë edhe emrin krahina.
Nga të dhënat e deritansihme del se në trevat e Skraparit janë vërejtur gjurmë të ekzistencës së jetës qytetare qysh në kohët më të lashta. Kryesore është se kjo jetë nuk është ndërprerë thuajse asnjëherë për të arritur e plotë deri në ditët tona.



Vend-ndodhja e banimeve të lashtë në Skrapar dëshmohet me të dhëna të shumta arkeologjike. Deri më sot, në këtë krahinë janë zbuluar mbi 20 qendra banimi me vlera të mëdha për studimin e kulturës ilire të kësaj treve dhe më gjerë. Fondi i madh i të dhënave arkeologjike i ka ndihmuar studiuesit të dalin në përfundimin se jeta njerëzore në to ka filluar të shfaqet qysh në mijëvjeçarin X p.K..



Gjetjet më të rendësishme që flasin për një periudhë të herëshme qytetare janë ato të zbuluara në vend-banimin prehistorik të Vlushës. Për studiuesit Vlusha klasifikohet si një nga pikat ë kryesore në shkallë kombëtare, që hedh dritë mbi kulturën prehistorike të popullit tonë, sipas tyre, materiali arkeologjik i kësaj pike përfaqëson qartazi kulturën qytetare të epokës së Mezolitit dhe Neolitit të hershëm.
Të njëjtën vlerë për studiuesit paraqet edhe pika arkeologjike e fshatit Leshnje. Materiali arkeologjik i kësaj pike, që ndodhet rreth 4 km në veriprëndim të Vlushës, i përket shekullit XIII – X p.K..


Sipas studiuesve, kultura e ofruar nga Leshnja ngjason me kulturën e hershme ilire, të zbuluar në fshatin Tren të Korçës.
Fondin më të madh të gjetjeve arkeologjike në këta dy stacione e përbën qeramika me pikturim. Kjo është një lloj kulture që ngjason në karakteristika e në tipare me qeramikën e zbuluar në shumë qendra arkeologjike të Shqipërisë Jug-Lindore.



Ekzistencën dhe zhvillimin e jetës qytetare ilire, në krahinat e Skraparit e vërtetojnë edhe një numër i madh vendbanimesh të fortifikuar. Siç dihet, kjo kulturë banimi në vendin tonë ka filluar të shfaqet qysh në epokën e Hekurit. Ndërsa në këtë krahinë, të dhënat tregojnë se vendbanime të tillë kanë lindur në periudhën e dytë të Hekurit e në vazhdim. Madje, siç dëshohet nga të dhënat arkeologjike, periudha ndërmjet mijëvjeçarëve V – I p.K., në zonat e Skraparit ka qenë mjaft e zhvilluar. Supozohet që kjo të ketë qenë dhe periudha e lulëzimit më të madh të jetës qytetare Ilire.


Materiale e përmbajtje domethënëse për kulturën Ilire në Skrapar, sjellin zbulimet në vendbanimin e fortifikuar të Gores, në fshatin Potom. Sipas studiuesve, ai daton ndërmjet shekujve IV – II p.K. dhe ka luajtur më tepër rolin e një qendre qytetare vrojtuese. Teknikat e ndërtimit e të punimit të përdorura në Gore, janë të njëjta me kulturën e qytetit antik të Antigonesë. Rolin e një qendre qytetare banimi të fortifikuar e sjell edhe qyteza antike e Tërrovës.



Sipas dëshmive arkeologjike, në shekujt IV – II p.K. jeta qytetare në trevat e fisit ilir të desaretëve njohu një lulëzim edhe më të madh. Pjesë përbërëse e saj mendohet të ketë qenë edhe qyteti Ilir i Zëlënckës. Ky qytet konsiderohet nga arkeologët si paraadhësi i qytetit të Çorovodës. Kjo lidhje bëhet duke u mbështetur si në objektet e shumtë arkeologjikë e muzealë, ashtu në fondin e madh të toponimeve.


Qyteti i Zëlënckës ishte ndërtuar në të dya anët e lumit Osum, të cilat i lidhte ndërmjet tyre ura e Sharovës. Nga kjo urë ruhen në gjendje të mirë këmbët e saj, që arrijnë në një lartësi prej 1.5 m. Madje mbi to është ngritur në kohët e vona ura ekzistuese.
Por qysh nga shekulli II p.K. dhe për shumë kohë më pas të dhënat mbi vazhdimësinë e jetës në këtë qytet janë mjaft të pakëta. Vetëm në shekullin VI, në periudhën e dyndjeve barbare sllave, ky qytet përmendet në publik, por tashmë me një emër të ri CernoVodë (Uji i Zi), sot Çorovodë.


Kur historianët antikë kanë kanë folur për luftërat Iliro-Romake të shek II-III p.K., përveç Antipatreas (Beratit), kanë përmendur edhe vendbanimet e fortifikuar në lindje të saj përgjatë luginës së Apsit (Osumit), si Orgesi, Karagu e Gerunti. Këto qyteza të fortifikuara përkojnë me Bargullasin, Kalanë e Skrparit dhe të Prishtës.


Dihet që një vend me rëndësi në zhvillimin e kulturës qytetare ilire në vendin tonë, zënë vendbanimet qytetarë të tipit kala. Edhe në trevat e Skraparit kjo lloj kulture është mjaft e pranishme dhe është identifikuar nga studiuesit në disa pika. Më e vjetra ndërmjet tyre është Kalaja e Gradecit në Tomorricë, që i përket shekullit VII – VI p.K.
Për nga arkitektura dhe teknikat e punimit, edhe Kalaja e Prishtës përfaqëson një qendër mjaft të zhvilluar të jetës qytetare ilire. Treguesit arkitekturorë të saj janë plotësist të njëjtë me ata të Kalasë së Beratit dhe Irmajt në Gramsh, por ndërkohë ngjasojnë shumë edhe me kalanë e Zgërdheshit në Krujë. Zhvillim më të vrullshëm, jeta qytetare në kala mori në periudhën e antikitetit të vonë. Disa nga kalatë me emër në historinë e trevës së Skraparit janë: Kalaja e Lavdarit, Dhoresit, Bregut të Koronit, Bargullasit, Prishtës, etj.



Traditat e jetës qytetare në kala e vendbanime të fortifikuar, në zonat e Skraparit e ruajtën vazhdimisinë e tyre edhe në periudhat e mëvonshme. Mjafton të përmendim faktin se qytetarët e krahinës ruajnë me kujdes vlerat kuturore të trashëguara nga Kalaja e Skraparit. Kjo kala sipas specialistëve është ndërtuar në të njëjtën kohë me kalanë e Tomorrit.
Kalaja e Skraparit është ngritur në majën e kodrës përballë qytetit të sotëm, e quajtur kodra e Cerovës, dhe që ndahet me të nga lumi Osum.



Një tregues tjetër i vazhdimësisë së jetës mesjetare në Skrapar, janë dhe ndërtimet e banjave (hamamet). Siç dihet, banjat ishin ndërtime ma karakter publik, ku njerëzit përmbushnin mjaft kërkesa të jetës qytetare mesjetare. Tipike për krahinën janë banjat e fshatit Sllatinjë, rreth 5 km në jugperëndim të qytetit të Çorovodës. Sllatinja ëstë një fshat që vazhdon të banohet deri në ditët tona, banjat atje ruhen ende në gjendje relativisht të mirë. Studiuesit mendojnë se këto banja janë të vetme në llojin e tyre, jo vetëm në Skrapar, por në të gjithë vendin.



Që në dekadate para të shek XV-të turqit kishin vënë nën kontroll të plotë trevat shqiptare nga Çamëria në Jug deri në lumin Mat. Të gjitha këto treva bënin pjesë në Sanxhakun e Shqipërisë, ku Skrapari ishte një nga 10 vilajetet e këtij Sanxhaku. Pushtimi turk, ashtu sikurse për të gjithë Shqipërinë, pati pasoja mjaft të rënda edhe për popullsinë e Skraparit. Gjithësesi edhe gjatë kësaj periudhe të vështirë krahina e Skraparit kishte zhvillimin e vet.
Historiani austriak Karl Patch na sjell një të dhënë mjaft të rëndësishme në këtë rrafsh, në shënimet e tij ai hedh dritë mbi një rrugë që niste nga qyteti i Beratit dhe pasi përshkonte një pjesë të luginës së Osumit, kthente në lindje, në kalanë e Tomorrit, priste tërthor Luginën e Tomorricës dhe përfundonte në Korçë.



Praninë e degëzimeve rrugore krahinore e ndërkrahinore gjatë mesjetës e vërtetojnë dhe mjaft ura, të cilat shquhen ehe për teknika ndërtimore solide. Për rëndësinë strategjike të tyre veçojmë urën e Kasabashit dhe urën e Sharovës.
Ura e Kasabashit mund të quhet me të drejtë një monument kulture me vlera të rralla arkitekturore. Ekzizston mendimi se projekti i saj është bërë nga arkitekt Kasëmi, një intelektual me fame evropiane. Sot kjo urë ruhet në gjendje të mirë dhe vazhdon të funksionjë si nyjë kryesore lidhëse midis zonave të krahinës.



Ura e Kasabashit dhe ajo e Sharovës janë ndërtuar mbi dy degë të lumit Osum. Ato ndodhen rreth 1 km larg qytetit të Çorovodës, përkatësisht në Veri dhe në Jug të tij. Specialistët mendojnë se ato janë ngritur rreth shekullit XVI-XVII, ndërtimi i këtyre urave lehtësoi së tepërmi komunikimin e popullsisë së Skraparit me qytetërimet krahinore fqinje. Qysh nga kjo kohë u rrit vëllimi i shkëmbimeve ekonomikë me qendrat e mëdha tregtare sidomos me Korçën e Beratin.
Për më shumë vizitoni Muzeun Historik të Skraparit.

__________________
It is in truth not for glory, nor riches, nor honours that we are fighting, but for freedom - for that alone, which no honest man gives up but with life itself.(Declaration of Arbroath)

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Mesazh i vjetėr 08 Shkurt 2008 15:24
Gjergj Kastrioti nuk po viziton aktualisht forumin Kliko kėtu pėr Profilin Personal tė Gjergj Kastrioti Kliko kėtu pėr tė kontaktuar me Gjergj Kastrioti (me Mesazh Privat) Vizito faqen personale tė Gjergj Kastrioti't! Kėrko mesazhe tė tjera nga: Gjergj Kastrioti Shto Gjergj Kastrioti nė listėn e injorimit Printo vetėm kėtė mesazh Shto Gjergj Kastrioti nė listėn e monitorimit Ndrysho/Fshij Mesazhin Pėrgjigju Duke e Cituar
Gjergj Kastrioti
Veritas Odium Parit

Regjistruar: 21/10/2004
Vendbanimi: God is busy, me too...
Mesazhe: 2957

__________________
It is in truth not for glory, nor riches, nor honours that we are fighting, but for freedom - for that alone, which no honest man gives up but with life itself.(Declaration of Arbroath)

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Mesazh i vjetėr 08 Shkurt 2008 15:44
Gjergj Kastrioti nuk po viziton aktualisht forumin Kliko kėtu pėr Profilin Personal tė Gjergj Kastrioti Kliko kėtu pėr tė kontaktuar me Gjergj Kastrioti (me Mesazh Privat) Vizito faqen personale tė Gjergj Kastrioti't! Kėrko mesazhe tė tjera nga: Gjergj Kastrioti Shto Gjergj Kastrioti nė listėn e injorimit Printo vetėm kėtė mesazh Shto Gjergj Kastrioti nė listėn e monitorimit Ndrysho/Fshij Mesazhin Pėrgjigju Duke e Cituar
Ora tani: 16:37 Hap njė temė tė re    Pėrgjigju brenda kėsaj teme
  Tema e mėparshme   Tema Tjetėr

Forumi Horizont Forumi Horizont > Tema Shoqėrore > Historia > Historia e Qyteteve dhe Krahinave te Ndryshme > Skrapari: Popullimi, Vėshtrimi Historiko-etnologjik

Pėrgatit Kėtė Faqe Pėr Printim | Dėrgoje Me Email | Abonohu Nė Kėtė Temė

Vlerėso kėtė temė:

Mundėsitė e Nėn-Forumit:
Nuk mund tė hapni tema
Nuk mund ti pėrgjigjeni temave
Nuk mund tė bashkangjisni file
Nuk mund tė modifikoni mesazhin tuaj
Kodet HTML nuk lejohen
Kodet speciale lejohen
Ikonat lejohen
Kodet [IMG] lejohen
 

 

Kliko pėr tu larguar nese je identifikuar
Powered by: vBulletin © Jelsoft Enterprises Limited.
Materialet qė gjenden tek Forumi Horizont janė kontribut i vizitorėve. Jeni tė lutur tė mos i kopjoni por ti bėni link adresėn ku ndodhen.