Regjistruar: 08/10/2005
Vendbanimi: My soul
Mesazhe: 4073

Situata që u krijua mbas nisjes së princit Wilhelm, tanimë e trazuar për shkak të mungesës së një qeverie qendrore qoftë edhe fantomatike dhe të mbështjellimit çmendurak të partive, të tarafeve, të krerëve në luftë, u kokoleps edhe më për shkak të pasqyrimeve të konfliktit të madh që u përthyen në Shqipëri. Esad Pasha ktheu në Durrës duke formuar në tetor 1914 një qeveri të përkohshme. Por nga veriu zbrisnin serbë dhe malazias, këta të fundit duke pushtuar Shkodrën, të ndjekur këmba-këmbës prej ushtrive austro-hungare; ndërsa grekët pushtonin Korçën; ndaj dhe Italia u shtrëngua të pushtonte Vlorën. U duk si një rekurs historik: fillimi i një cikli të ri pushtimesh të mëdha. Esadi pa t'i shpërbëhej ndër duar shteti të cilit i ishte krye: mes kryengritjesh dhe pushtimesh të huaja pushteti i tij tkurrej gjithnjë më shumë, derisa një rebelim i fundit, i shpërthyer nën patronazhin e Austrisë që kishte pushtuar, në kurriz të malaziasve, Shkodrën, Lezhën dhe Krujën, e dëbonte edhe nga Durrësi. E kërcënuar në bregun adriatik, Italia, së cilës tanimë i qe dashur të zbarkonte në Vlorë një trupë ekspedite për të ndalur përparimin grek, i përqendroi forcat e saj mbi Vjosë dhe më 1916 ndali aty marshimin austriak. Pak më vonë, në shkurt 1917, u krye bashkimi i trupave italiane me ato franceze që vepronin në Maqedoni. Mandej tringjyrëshi u ngrit në Prevezë dhe mbi Pind, i pritur prej popullsive si simbol çlirimi, si dhe në Berat, deri në kufirin maqedon. Vijoi mbaskësaj armëpushimi me Bullgarinë. Ndërsa në Shkodër, nga fundi i vitit 1918, Komisioni i Kontrollit u formua së rishti mes Vendeve Aleate për caktimin e kufijve.
Porse qysh më 1917 në Gjirokastër gjenerali italian Ferrero, në një shpallje, i kishte premtuar Shqipërisë pavarësinë nën mbrojtjen italiane. Ky premtim u mbajt. Përpos bregut të majtë të Drinit të Zi, pushtuar nga serbët dhe njohur zonë ndikimi jugosllav, e gjithë Shqipëria përfillej në zonën e interesave italianë. Prej këtij çasti fillon kapitulli i marrëdhënieve italo-shqiptare, pikë e patundur e politikës së jashtme të Shqipërisë dhe kusht i politikës së saj të brendshme.
Fillimet nuk qenë të shkëlqyera. Veprimi italian, gjithnjë me synim të mirë, nuk pati qenë gjithnjë po aq i frymëzuar mirë edhe në procedimet praktike. Në Italinë parafashiste udhëzimet nuk qenë të qëndrueshme, ngase të qëndrueshëm nuk qenë njerëzit e deleguar nga Parlamenti për t'i vënë ato në jetë. Një padije kolosale e gjërave shqiptare, sidomos e psikologjisë së këtij populli krenar dhe të ndjeshëm, shpuri në gabime që e vunë në rrezik mirëkuptimin mes dy kombeve adriatike. Italia dëftoi synimet e saj miqësore duke favorizuar vendosjen e një qeverie të rregullt shqiptare, në Durrës, nën kryesinë e Turhan Pashës, në dhjetor 1918. Dhe i përforcoi ato me një ndihmë të shpejtë, edhe financiare, për shtetin e bërë trokë prej sunduesve të huaj të kaluar dhe të xhalavitur keqazi nga lufta që e kishte zgjedhur për një prej pikave të saj themelore. Por qëlloi në atë kohë e sipër marrëveshja ogurzezë italo-greke e 29 korrikut 1919: një prej shumë mistereve diplomatike të atyre viteve të mbrapshta, në kundërshtim me vetë politikën e Italisë, të interesuar jo vetëm për miqësinë shqiptare, por edhe për integritetin dhe pavarësinë e Shqipërisë. Një absurd i vërtetë tanimë i përgënjeshtruar nga çdo precedent dhe në pritje për t'u përgënjeshtruar edhe nga vijimi i ngjarjeve: Italia, që në Shqipëri kishte zbarkuar trupa jo me qëllim pushtimi, por për të parandaluar një pushtim nga të tjerë; jo me funksion antishqiptar, por me funksion antigrek së pari dhe antiserb mandej; Italia, që me gojë të një gjenerali të saj kishte garantuar solemnisht pavarësinë shqiptare brenda kufijve të 1913-s, papritur e pakujtuar binte në ujdi me Greqinë duke ia njohur asaj aspiratat mbi Shqipërinë jugore.
Marrëveshja - e pranuar shpejt për atë që ishte: një gabim i madh - nuk pati jetë të gjatë. Qenë vetë shqiptarët që i thirrën në mend politikanët e Montecitorios; dhe, me shqiptarët bashkë, luftëtarët e shumtë italianë të Vjosës, zëdhënës të shumë të tjerëve që kishin mbetur në varrezat e Vjosës për t'i garantuar këtij vendi një pavarësi të domosdoshme edhe për qetësinë dhe sigurinë e punërave italiane. Në janar 1920 mbledhja kombëtare shqiptare, e thirrur në Lushnjë, ripohonte vullnetin për pavarësi të popullit. Erdhi mandej kryengritja e Vlorës kundër trupës italiane të pushtimit. Ajo do të mund të fashitej lehtë dhe me të shpejtë. Italia nuk deshi. Trupa e pushtimit braktisi disa pozicione jashtëqendrore dhe qëndroi në Vlorë. Në Romë u kuptua që italianët duhej të iknin së andejmi vetiu; në Durrës u kuptua që italianët nuk mund të dëboheshin me forcë. Baroni Aliotti dhe konti Manzoni përfunduan më 2 prill 1920 marrëveshjen me qeverinë shqiptare, duke e mbyllur llogarinë e pakëndshme të hapur nga traktati italo-grek 1919. Ky traktat u denoncua. Italia u tërhoq nga Vlora dhe mbeti në Sazan; ajo kërkoi, përkrahu dhe siguroi hyrjen e Shqipërisë në Shoqërinë e Kombeve; nguli këmbë për njohjen përfundimtare, nga ana e Konferencës së Ambasadorëve, të pavarësisë së Shqipërisë brenda kufijve të 1913-s; mori përsipër, para po asaj Konference, detyrën dhe të drejtën e mbrojtjes së tërësisë territoriale, në rast se ajo kërcënohej, të kombit mik dhe të rivendosjes së kufijve aty ku ata të dhunoheshin.
Disa çështje hollesie mbeteshin për t'u zgjidhur për përcaktimin e kufijve. Ato nuk u zgjidhën aq lehtë për shkak të vullnetit të keq të qeverisë greke të paaftë për t'iu shtruar faktit të kryer të humbjes së Shqipërisë. Negociatat e mundimshme zvarriteshin prej disa vjetësh dhe më 1923 kreu i Misionit italian, gjeneral Tellini, masakrohej barbarisht prej një bande keqbërësish të paguar nga Athina. Gjestit të egër Italia iu përgjigj me të shtëna topi nga Korfuzi: Italia e Mussolini-t hidhte hapat e parë në fushën ndërkombëtare duke i zëvendësuar fjalët me hekurin e artilerive të saj. Grekët ngritën flamurin e bardhë dhe vreprimtaria e Misonit, me në krye gjenreralin Gazzera, vijoi edhe më shpejt. Në maj 1925 çështja e koklavitur përfundoi.
Më i ngatërruar e i ndërlikuar mbetej problemi i brendshëm i shtetit të ri, shtet i minuar në njësinë e tij prej mosmarrëveshjeve të zakonshme, që kishte nevojë për një udhëheqës dhe nuk ishte i aftë t'ia nxirrte vetes një të tillë ose, edhe kur ia nxirrte, nuk ishte i aftë t'i bindej atij; shtet që mezi priste të mbështetej mbi baza legale dhe që nuk pranonte t'i nënshtrohej një ligji; shtet i lodhur nga luftërat guerilje dhe i pabindur të hiqte dorë syresh. Duhej një ushtri, duhej një kod dhe një monedhë, duheshin rrugë, ujësjellës, shkolla, spitale. Detyra që i binte Shqipërisë së re në moshë ishte vigane, ngazëllyese dhe shkurajuese njëherësh për vetë përpjesëtimet e saj Duhej edhe, e sidomos, bërë nga e para një moral, një moral jete kombëtare, europiane e perëndimore, një moral që të mos rezultonte prej një tërësie mballomash rajonale të qepura mes tyreve, por që të ishte përnjëmend i ri, në përputhje me nevojat e jetës moderne dhe jo më pak me ato të shpirtit shqiptar. Dhe e gjitha kjo duhej bërë shpejt-e-shpejt, për të mos u dhënë kohë prirjeve qendërikëse që të delnin më të forta.

__________________
Fillimi i nje ngjarje, ku shpaloset ne kohe por lind jashte asaj, eshte njekohesisht perfundimi.

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar