sarandaebukur
Veteran ne forum
Regjistruar: 21/06/2003
Vendbanimi: New-York
Mesazhe: 817
|
Intervista/ Flet ish-ministrja e arsimit Tefta Cami
"E vërteta e "Gjeneralit të ushtrisë së vdekur""
Armand JONUZI
Telenovela e një studioje franceze për të ekranizuar disa pjesë të romanit të Kadaresë në Shqipëri do zgjaste për një kohë të gjatë, por me gjithë përpjekjet e mëdha ai kurrë nuk u realizua. Historia e filmit "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" nisi në vitin 1976, kur shkrimtari nënshkroi një kontratë me një studio franceze dhe përfundoi në mesin e viteve '80. Por për ish-ministren e Arsimit dhe Kulturës të asaj kohe, Tefta Cami, pengesë për mos xhirimin e filmit nuk ishte pala shqiptare, por ajo franceze. Në pjesën e fundit të intervistës, Tefta Cami tregon edhe arsyet se pse nuk u realizuan xhirimet e filmit "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" i studios franceze.
Keni qenë ministre e Arsimit dhe e Kulturës në kohën që janë bërë diskutime për ekranizimin këtu në Shqipëri të disa episodeve të filmit "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" të romanit të shkrimtarit Ismail Kadare nga firma private franceze "Films 66". Si është e vërteta e kësaj ngjarjeje?
E kam trajtuar dhe shpjeguar këtë gjerësisht në një nga gazetat e përditshme kohë më parë. Në romanin e shkrimtarit "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" nuk ka vetëm një gjeneral. Ishin gjeneralët e forcave fashiste si dhe ato naziste. Por kam përmendur edhe pashallarët, si me thënë gjeneralët e kohës të pushtimit turk, Maxhar Pashën. Kur isha për vizitë si ministre në Kosovë, në vitin 1980, më çuan për ta vizituar varrin e tij në Gjakovë dhe më thanë: "Të gjithë gjeneralët e forcave pushtuese këtë fund do të kenë". Dhe shqiptarët nuk e harrojnë dot këtë pasha, që përfaqësoi shqiptarët në Kongresin famëkeq të Berlinit në vitin 1878, ku u vendos për herë të parë copëtimi i trojeve shqiptare me rastin e shpërbërjes së perandorisë së Turqisë.
Përpjekje për të bërë një film për romanin e Ismail Kadares "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" janë bërë prej vitesh. Sipas dokumenteve që kam studiuar në arkiv, del se një kontratë të tillë me një firmë private franceze shkrimtari e kish lidhur që në vitin 1971. Po ajo kontratë për arsye të ndryshme nuk u realizua dhe u lidh një kontratë tjetër në vitin 1978. Për të dyja rastet iniciativa dhe këmbëngulja del se ka qenë e shokut Ramiz Alia dhe e Manush Myftiut. Kontrata ka qenë private midis shkrimtarit Kadare dhe firmës private franceze " Films 66 ".
Dhe si kriter ishte: "Ky film do të jetë prodhim ekskluziv i firmës private franceze "Films 66"". Pala shqiptare do të jepte ndihmë teknike si dhe do të siguronte për interpretimin e disa roleve të vogla e të skenave masive. Njëkohësisht në kritere qe vënë se ky xhirim i firmës private franceze nuk do të jetë as bashkëpunim dhe as bashkëprodhim (Le ta gjykojë secili, se si duhet të ishte...!? ).
Qe ngarkuar kinostudio "Shqipëria e Re" për detyrat që i takonin asaj, sipas marrëveshjes që u lidh në fund të vitit 1981 midis Kinostudios dhe firmës private franceze " Films 66". Pala franceze ka ardhur disa herë jo e përgatitur për të filluar xhirimet. Sa herë që largoheshin nga Shqipëria premtonin se do të vinin për të filluar menjëherë xhirimet.
Shkaqet e mos xhirimeve të disa episodeve në Shqipëri qenë këto:
1. Pala franceze nuk i plotësoi vërejtjet që ishin bërë për skenarin nga grupi i punës në Shqipëri, me të cilat ishte dakord edhe vetë autori. Në vërejtjet synohej që të mos cënohej karakteri dhe fryma e veprës së Kadares. Në episodet që ishin shtuar nga skenaristi francez, lufta trajtohej sipas konceptit të tyre, populli shqiptar trajtohej si një popull primitiv. Kishin futur edhe një episod, që në Shqipërinë e atyre viteve jepej sikur ka kriminelë e grabitës nëpër rrugë, sepse merrnin peng gjeneralin e priftin, që kishin ardhur për të mbledhur eshtrat e ushtrisë së tyre. Në ato vite as që bëhej fjalë për fenomene të tilla në Shqipëri, të cilat i ndeshim sot.
Pala franceze nuk siguroi dot as aktorët si dhe kalimin e kutive të filmit pa u hapur nga dogana shqiptare si dhe nga doganat e vendeve të tjera nga do të kalonte avioni. Ata bënë përpjekje që të mund t'i nisnin edhe me ndonjë anije tregtare direkt për në Bari. Por Shqipëria nuk kishte transport me anije tregtare direkt për në Bari dhe as me ndonjë port tjetër të Italisë. Nga Kinostudio u bënë prova për ta larë filmin këtu në laboratorin e saj. Por qe e pamundur, sepse ata përdornin lloj tjetër filmi. Kështu me gjithë përpjekjet e të dy palëve, problemi i kalimit të kutive të filmit në doganën shqiptare si dhe në doganat e vendeve të tjera mbeti i pazgjidhur dhe që nuk ishte as në kompetencën e Ministrisë së Arsimit e të Kulturës dhe as të shtetit shqiptar.
2. Pala shqiptare nuk dha përgjigje e nuk siguroi, që të parakalonin në Bulevardin "Dëshmorët e Kombit" mbi 1500 tanke e makina të blinduara edhe për vetë situatën politike të atyre viteve. Ne nuk u siguruam dot si larjen e filmit ashtu edhe kalimin e kutive pa i hapur në doganën shqiptare. Ne nuk u siguruam edhe disa pajisje teknike, të cilat nuk i dispononim dhe që kishin të bënin me krijimin e efekteve të jashtme gjatë xhirimeve të episodeve të caktuara të filmit. Për shembull, kur xhiroheshin filmat shqiptarë, që duhej periudhë vjeshte apo dimri si kohë me shi, borë apo me breshër, grupet e xhirimeve të kinostudios "Shqipëria e Re" apo të TVSH do të shfrytëzonin kohën, kur binte shi, breshër, borë, mjegull, diell e të tjera si këto.
Një herë e shtynë fillimin e xhirimeve pala franceze dhe një herë e shtyu pala shqiptare. Kështu që problemi mbeti pezull dhe i pazgjidhur. Firma private franceze "Films66 ", duke iu përmbajtur kontratës që kish lidhur Kadareja në Paris në vitin 1978, që prodhimi do të ishte prodhim ekskluziv i tyre, i bën të gjitha xhirimet jashtë Shqipërisë.
Megjithëse kontrata me palën franceze në dukje nuk u prish. Bëheshin pritje e përcjellje drejtorit të firmës franceze "Films 66" dhe të aktorëve të tyre nga Komiteti i Marrëdhënieve Miqësore e Kulturore me Botën e Jashtme. Këmbeheshin telegrame e letra midis drejtorit të kinostudios dhe drejtorit të "Films66 ". Për të gjitha këto komunikime merrej mendimi i të gjitha instancave. Edhe teksti i telegrami i fundit, që iu dërgua firmës franceze, ishte konsultuar dhe miratuar nga të gjitha instancat përkatëse shtetërore e partiake.-- Si në atë kohë, por besoj edhe tani, nuk mund të ishte më i rëndë bishti se sqepari, thotë populli. Kadareja nuk mund të përndiqej e të persekutohej, se nuk ishte njeri dosido. Ai kish krijuar një personalitet të paprekshëm e të pacenueshëm.- - Kadareja nuk ka patur nevojë t'i serviloseshin e ta përkëdhelin, sepse, siç kam shkruar gjerësisht për të, ai ka përballuar me dinjitet e kurajë të gjitha betejat e kuvendet, duke përdorur të gjitha llojet e armëve......
A ju ka mbetur në mendje ndonjë ngjarje në vitet e shkollës?
Kur isha në vitin e parë të shkollës pedagogjike, në fund të semestrit të parë u caktuam si pionierë të dalluar unë dhe Pëllumb Qosja, që të shkonim në Tiranë në Pallatin "Ali Kelmendi", ku do të merrnim pjesë në festimin e Vitit të Ri që bëhej me pionierët e dalluar të të gjithë vendit si dhe merrte pjesë udhëheqësi i partisë, Enver Hoxha dhe udhëheqës të tjerë të partisë dhe të shtetit shqiptar. Por për arsye të borës së madhe, nuk vajtëm dot dhe autobusi u kthye në rrugë. Pas festës së Vitit të Ri na sollën nga një pako, në të cilën kishte nga një copë stof, prodhuar në Kombinatin e Tekstileve "Stalin" e lodra.
Gjatë viteve të shkollës së mesme vazhdimisht jam zgjedhur kujdestare e klasës dhe shokët e shoqet e mija të klasës më donin dhe më respektonin, ashtu si dhe unë ata. Ndërsa në vitin e fundit të shkollës pedagogjike kam qenë sekretare e rinisë të gjithë shkollës. Kur mbarova shkollën pedagogjike, disa nga shokët e shoqet e mija kanë lënë edhe kujtimet e tyre shkollore për mua në bllokun e kujtimeve të mija, të cilat do t' botoj më vonë.
Me që shkruaja poezi si dhe ndonjë tregim të shkurtër, më caktuan nga rrethi i Dibrës dhe kam marrë pjesë në Konferencën e Parë Kombëtare të korrespondentëve vullnetarë të gazetës "Zëri i Popullit" së bashku me gazetarin Isuf Meta, nga Mati, i cili mbulonte rrethin e Dibrës dhe të Matit dhe që mbahet mend me shkrimet e tij, si një gazetar i përgatitur e realist. Kjo konferencë është zhvilluar në vitin 1956, dhe kam dëgjuar të flasë me shumë pasion për rolin e madh të korrespondentëve vullnetarë të kësaj gazete si organ i KQ të PPSH, ish-anëtaren e Byrosë Politike dhe sekretaren e KQ të PPSH, Liri Belishovën.
Një javë para se të merrja diplomën, mu dha rasti që të bëj një akt human. Spitali i Peshkopisë e dinte se unë e kam grupin e gjakut zero, me që isha operuar para dy vjetësh për apendicit nga doktoreshë Lona Toptani. Në spital u kish shkuar në urgjencë një djalë i plagosur rastësisht, që quhej Haxhi Banushi dhe që punonte në komitetin e rinisë të rrethit të Dibrës. Ai ishte nga Çamëria. Ishte nga ata çamë, që kish dëbuar nga trojet çame qeveria greke pas çlirimit të vendit. Me që nuk kishin gjetur ndonjë dhurues tjetër, më kërkuan mua, dhe i dhashë 300 gram gjak. Dhe me atë u bëra si motër e vëlla. E kam takuar edhe një herë kur ishte transferuar në Tiranë dhe qe shumë i sëmurë. E di që nuk jeton më dhe nuk kam takuar ende asnjë nga familja e tij më vonë.
Historia e Romanit te Kadaresë
Ismail Kadare ka lindur në Gjirokastër në vitin 1936 dhe është poeti e romancieri më i njohur shqiptar. Në moshën 26 vjeçare ai shkroi romanin "Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur". Ky roman e bëri të njohur jo vetëm në Shqipëri, por edhe jashtë kufijve. Romani u botua në më shumë se 40 vende. Në vitet '70 shkrimtari
Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar
|
02 Mars 2004 23:17
Nuk di si ta pershkruj qytetin i cili me ka magjepse shume....mu qe nuk jam as shkrimtar as poet,njeri i thjeshte, turist si miliona te tjere me pak fjale.....
Forumi Horizont > Tema Shoqėrore > Letėrsia > Letersia Moderne Shqiptare > Ismail Kadare > Sa e diskutueshme eshte pozita e Kadarese ne letersine shqiptare
