Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Shkrimtare te huaj (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=296)
-- "Shqipëria një dhe njëmijë." Indro Montanelli (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=13596)

NDIKIMI VENEDIKAS

Vetëm në këtë periudhë, që shënon ndër të tjera një rivendosje të efektshme të takimeve me Italinë, të përfaqësuar nga Amalfi, nga Napoli dhe sidomos nga Venediku, fillojnë të shfaqen në burimet historike emrat “Arbëri” dhe “arbër”. I gjejmë gjithnjë më të shpeshtë në kronikat venedikase të kohës, në kronikat e atyre ambasadorëve venedikas, mjeshtër të mëdhenj gazetarie, që e kishin zakon t’i bënin portrete të përpikta çdo vendi dhe çdo ngjarjeje. Pikërisht ata na dëshmojnë rilidhjen përparuese të Shqipërisë me Perëndimin nëpërmes rrjetës së trafiqeve që Venediku diti të thurte gjatë gjithë bregdetit adriatik deri në Vlorë dhe ndikimin shpirtëror që nisi të ushtronte së rishti Papati me dieqezën e Raguzës mbi të cilën u prir gjithë bregdeti dalmat dhe malazias dhe mbretëria e pavarur e Zetës, ndonëse kjo e fundit pati jetë të shkurtër dhe shpejt u përthith së rishti nga Bizanti. Është fakt që, ndërsa qeveritarët e Kostandinopojës (Dukasët, Komnenët etj.) këqyreshin nga vendësit si shtypës herët-a-vonë të detyruar ose për të lënë vendin ose për t’u asimiluar aty dhe sllavët mbetën gjithnjë të huaj për jetën shqiptare, Venediku përkundrazi zinte vend gjithnjë më shumë dhe gjithnjë më mirë duke akaparuar trafiqe, duke vendosur aty magaze dhe ferma në Shkodër, në Lezhë dhe paksa në gjithë veriun e vendit, dhe sidomos duke respektuar autonomitë kantonale tanimë të konstituuara, duke ndjekur tekefundit më të shkathtën e politikave: atë që anglezët do ta quajnë më vonë self-government. Veprimtaria prozelite e Arkipeshkvisë së Raguzës dhe Ipeshkvisë së Tivarit shoqëronte dhe mbështeste ndikimin venedikas që zuri të depërtonte gjithnjë më shumë përpjetë luginës së Drinit. I bënte konkurencë Amalfi, që i përqendronte përpjekjet e tij në Durrës, ku themeloi edhe një koloni autonome; dhe të dyja politikat bashkëjetuan paqësisht deri sa Amalfi u bë edhe ai feud norman dhe Roberti Guiscard, në krye të piratëve të tij nordikë, mëtoi të përuronte një politikë ekspansioni imperialist të vërtetë e të mirëfilltë në dëm të Bizantit, të Venedikut dhe sidomos të Shqipërisë.
Kjo ëndërr ambicioze, mbas disa arritjeve fillestare, pati jetë të paktë: Vlora dhe Durrësi u pushtuan, mandej Durrësi ngriti së rishti krye kundër mbretërisë së themeluar nga Roberti dhe të kaluar birit të tij Boemund. Aleksi I Komnen doli së rishti më i fortë dhe të dy normanët, at e bir, humbën njëri jetën dhe tjetri fronin. Boemundi u orvat ende të ripushtonte Durrësin, por dështoi, sikurse dështoi edhe Rugjeri II në orvatjet e tij kundër ishujve jonikë dhe Greqisë. Aleat i Bizantit në këtë konflikt qe Venediku, i cili i fitoi në të Vlorën dhe kalanë e Kaninës që mbi të ngrihet. Republika vijoi me ngulm në politikën e saj të shkathët liberale, duke depërtuar pa i mëshuar dorës, duke u mbështetur në ndjenjën katolike të popullsive dhe duke nxitur trafiqe e bujqësi (është meritë e saj, në këto kohëra, futja në vend e kulturës së ullirit, një prej burimeve të sotme më të mëdha të Shqipërisë); duke bërë me një fjalë shërbime që shqiptarët nuk i haruan, për çfarë dhanë provë kur Bizanti, që gjithashtu kishte përfituar nga ndihma e Republikës kundër normanëve më së pari dhe serbëve mandej, iu kthye kundër. Venedikasit u tërhoqën, por qe vetëm një tërheqje strategjike: fati ushtarak i Manuil Komnenit nuk qe më jetëgjatë se ai i Robertit Guiscard. Ai u bë zot i gjithë Shqipërisë, i hoqi Venedikut Shebenikun, Splitin, Raguzën; ushtritë e tij mbërritën deri në Itali. Mandej u thye, ra, dhe i vetmi përfundim i çmueshëm i luftës së gjatë kundër fuqisë adriatike të Republikës qe kthimi ngadhënjimtar i serbëve në veriun e Shqipërisë, ku themeluan një mbretëri nën dinastinë e Nemanjave që, me Shkodrën dhe Prizrenin, kontrolloi gjithë zonën e Drinit.